Η πρώτη ευκαιρία ήταν τη δεκαετία του ’90, μετά την πτώση των κουμουνιστικών καθεστώτων και τη λήξη των πόλεμων στη Γιουγκοσλαβία. Οι συνθήκες βέβαια είναι τελείως διαφορετικές.
Τότε η Θεσσαλονίκη είχε «μεθύσει» με τον τίτλο της πρωτεύουσας των Βαλκανίων. Εγκαταστάθηκαν εδώ η «Τράπεζα Παρευξείνιας Συνεργασίας» και τμήμα του «Οργανισμού Ανασυγκρότησης των Βαλκανίων». Δημιουργήθηκαν αμέτρητοι φορείς βαλκανικής συνεργασίας, σε επιχειρηματικό επίπεδο και όχι μόνο. Το ελληνικό σχέδιο αναπτυξιακής βοήθειας για την οικονομική ανασυγκρότηση των Βαλκανίων (ΕΣΟΑΒ) είχε προϋπολογισμό μισού δισ. δολαρίων (200 εκατ. εξ αυτών «περίσσεψαν» και θα αποτελέσουν την «προίκα» του νέου οργανισμού Βαλκανικής Συνανάπτυξης).
>> Επενδύσεις: Την περίοδο προ κρίσης η χώρα μας είχε επενδύσει στη Νοτιοανατολική Ευρώπη πάνω από 14 δισ. ευρώ, δημιουργώντας πάνω από 200.000 θέσεις εργασίας. Στις χώρες των Βαλκανίων και στην Τουρκία λειτουργούσαν πάνω από 2.500 παραρτήματα ελληνικών τραπεζών, ελέγχοντας περίπου το 20% της τραπεζικής αγοράς, ενώ στην περιοχή δραστηριοποιούνταν περίπου 4.000 εταιρείες ελληνικών συμφερόντων, που απασχολούσαν περί τα 6.000 διευθυντικά στελέχη από τη χώρα μας.
Οι Έλληνες ήταν οι πρώτοι επενδυτές στην ΠΓΔΜ, στην Αλβανία και τη Σερβία, τρίτοι στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, και ανερχόμενη επενδυτική δύναμη στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη.
>> Αποβιομηχάνιση: Πράγματι πολλές επιχειρήσεις αναπτύχθηκαν, βγήκαν σε νέες αγορές, κέρδισαν. Το νόμισμα όμως έχει πάντα δύο όψεις. Πολλές επιχειρήσεις αποφάσισαν να μεταφέρουν εκεί μέρος της δραστηριότητάς τους, κυρίως αυτή που ήταν έντασης εργασίας. Φτηνό εργατικό δυναμικό και χαμηλή φορολογικοί συντελεστές καθιστούσαν τις γειτονικές χώρες ένα «Ελντοράντο», ειδικά για τους βορειοελλαδίτες επιχειρηματίες, που μπορούσαν να ταξιδεύουν πιο γρήγορα προς τα Σκόπια παρά προς την Αθήνα. Το πλήγμα ήταν ιδιαίτερα ισχυρό για τη Θεσσαλονίκη και τη Βόρεια Ελλάδα. Βιομηχανίες αλλά και βιοτεχνίες έκλεισαν και μεταφέρθηκαν στα Σκόπια ή στη Σόφια. Χάθηκαν χιλιάδες θέσεις εργασίας.
>>Απόσυρση: Κι ύστερα ήρθε η κρίση, που οδήγησε στην αποεπένδυση και απόσυρση από τα Βαλκάνια. Τα όποια πολιτικά και διπλωματικά οφέλη είχε αποκομίσει η Ελλάδα ως περιφερειακή δύναμη στα Βαλκάνια, εξανεμίστηκαν. Η χώρα κλείστηκε στον εαυτό της και στα βαθιά της προβλήματα. Έπειτα από δέκα χρόνια οικονομικής κρίσης η Ελλάδα επιχειρεί ένα νέο άνοιγμα στα Βαλκάνια. Η κυβέρνηση κάνει λόγο για «ολική επαναφορά» της Ελλάδας στα Βαλκάνια. Τετραμερείς διασκέψεις των πρωθυπουργών και των ΥΠΕΞ βαλκανικών κρατών στη Θεσσαλονίκη και κοινά πρότζεκτ στον τομέα της ενέργειας και των υποδομών υπογραμμίζουν αυτήν τη στρατηγική.
>> Το τίμημα και οι ευκαιρίες: Η Συμφωνία των Πρεσπών αντιμετωπίζεται ως «βαρύ τίμημα» από την ελληνική κοινωνία, ειδικά στη Βόρεια Ελλάδα, τα δε οφέλη είναι δυσδιάκριτα για μεγάλο μέρος των Ελλήνων. «Και τι μας νοιάζει η σταθερότητα στη γειτονική χώρα; Ας νοιαστούμε για την οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας» λένε πολλοί.
Οι επιχειρηματίες είναι στα δύο. Κάποιοι βλέπουν ευκαιρίες να ανοίξουν δουλειές στις γειτονικές χώρες -και αυτό φυσικά δεν είναι μεμπτό. Κι ούτε θα πρέπει να υποτιμούμε τους βαλκάνιους γείτονές μας. Μόνο στη Βόρεια Μακεδονία εξάγουμε προϊόντα αξίας 800 εκατ. ευρώ ετησίως (όταν στην Κίνα μόνο 400 εκατ. ευρώ), ενώ χιλιάδες επισκέπτες από τη γείτονα κάνουν τις διακοπές τους στη Βόρεια Ελλάδα. Τα επόμενα χρόνια θα υλοποιηθούν μεγάλα πρότζεκτ στις κατασκευές και την ενέργεια, στην ενταξιακή πορεία της Βόρειας Μακεδονίας προς το ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. Και κάποιες ελληνικές επιχειρήσεις μπορούν να προσδοκούν σε ένα κομμάτι αυτής της πίτας.
>> Άνιση μάχη: Την ίδια ώρα όμως υπάρχουν και οι ελληνικές επιχειρήσεις που πλήττονται. Που μένουν και επιμένουν να παράγουν στην Ελλάδα, σε ένα πολύ δυσμενές περιβάλλον. Πληρώνοντας πενταπλάσιους φόρους σε σχέση με ό,τι ισχύει από την άλλη πλευρά των συνόρων. Παράγοντας με πολλαπλάσιο κόστος. Και έχουν να ανταγωνιστούν τις επιχειρήσεις της γείτονος όχι μόνο σε επίπεδο κόστους και ανταγωνιστικότητας, αλλά και ταυτότητας. Στο πρώτο επίπεδο η μάχη είναι άνιση. Αλλά οι ελληνικές κυβερνήσεις θα πρέπει να σκύψουν στα προβλήματα των βορειοελλαδικών επιχειρήσεων, να απαλύνουν τα αντικίνητρα και να στηρίξουν όσους επιμένουν ελληνικά.
Στο δεύτερο επίπεδο η μάχη θα διαρκέσει για πολλά χρόνια, αν μεταφερθεί στα διεθνή δικαστήρια. Στη διεθνή διαδικτυακή βάση δεδομένων TM-VIEW της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επιχειρήσεις της Βόρειας Μακεδονίας δεν έχουν κατοχυρώσει σε ευρωπαϊκό επίπεδο εμπορικά σήματα με τους όρους «Macedonian», «Macedonia» κτλ. Οι αντίστοιχες καταχωρήσεις από ελληνικές επιχειρήσεις ανέρχονται σε 19. Είναι καιρός για τις ελληνικές επιχειρήσεις να σπεύσουν να προασπίσουν τα συμφέροντά τους -με την υποστήριξη της ελληνικής πολιτείας.
Στα μέσα Μαΐου θα αρχίσει τις εργασίες της η διεθνής επιτροπή για τα εμπορικά σήματα, με στόχο να έχει καταλήξει μέσα σε μια τριετία. Το κρίσιμο είναι τα πορίσματά της επιτροπής να έχουν ισχύ νόμου και να μην επαφίενται στη διακριτική ευχέρεια των ιδιωτικών επιχειρήσεων το αν θα τα εφαρμόσουν.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 7 Απριλίου 2019