«Καμία χώρα χωρίς ατομική βόμβα δε μπορεί να θεωρηθεί πραγματικά ανεξάρτητη»
Σαρλ Ντε Γκωλ
Ήταν 6 Αυγούστου του 1945 όταν ο χρόνος πάγωσε και η ιστορία της ανθρωπότητας άλλαξε για πάντα. Οι Αμερικανοί με απόφαση του Χάρι Τρούμαν ρίχνουν στη Χιροσίμα την πρώτη ατομική βόμβα και τρεις μέρες ισοπεδώνουν με τον ίδιο τρομακτικό τρόπο το Ναγκασάκι. Είναι η πρώτη φορά που ο πλανήτης αντιλαμβάνεται τι σημαίνει πυρηνική ενέργεια.
Τον Απρίλιο του 1986, εξαιτίας ενός ατυχήματος αυτή τη φορά, η Ευρώπη ζει τον όλεθρο που οι συνέπειές του ταλαιπωρούν ακόμη δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους. Το πυρηνικό ατύχημα στο Τσέρνομπιλ της Ουκρανίας, το εργοστάσιο του τρόμου που παρότι παροπλισμένο έκτοτε αποτέλεσε μόλις τη δεύτερη ημέρα της εισβολής των Ρώσων στην Ουκρανία αντικείμενο σύρραξης για τον έλεγχό του, σε συνδυασμό με την πρωτοφανή κίνηση του Βλαντιμίρ Πούτιν να θέσει σε ύψιστο συναγερμό τις δυνάμεις της χώρας του που χειρίζονται το πυρηνικό του οπλοστάσιο, φέρνει την ανθρωπότητα και κυρίως την ευρωπαϊκή μας γειτονιά αντιμέτωπους με την απόλυτη λέξη του τρόμου: τα πυρηνικά όπλα.
Ο χάρτης των πυρηνικών όπλων
Τα πυρηνικά όπλα είναι τα πιο επικίνδυνα όπλα στον πλανήτη. Μπορούν να καταστρέψουν μια ολόκληρη πόλη, ενδεχομένως να σκοτώσουν εκατομμύρια ανθρώπους και να θέσουν σε κίνδυνο το φυσικό περιβάλλον και τις ζωές των μελλοντικών γενεών μέσω των μακροπρόθεσμων καταστροφικών τους επιπτώσεων. Οι κίνδυνοι από αυτά τα όπλα προκύπτουν από την ίδια τους την ύπαρξη. Παρόλο που τα πυρηνικά όπλα χρησιμοποιήθηκαν μόνο δύο φορές σε πόλεμο – στις βομβιστικές επιθέσεις της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι το 1945 - περίπου 13.000 παραμένουν σήμερα (έως το 2021), ενώ έχουν διεξαχθεί πάνω από 2.000 πυρηνικές δοκιμές.
Μπορεί ο αριθμός των πυρηνικών όπλων που υπάρχουν στον πλανήτη κατόπιν και των Συμφωνιών για αφοπλισμό να μειώνεται συνεχώς, ωστόσο ο φόβος πρόκλησης ενός πραγματικού πυρηνικού ολοκαυτώματος με το πάτημα ενός κουμπιού εξακολουθεί να υφίσταται, ενώ η αψυχολόγητη ενέργεια του «Τσάρου» και η ανακοίνωσή της προκαλεί ανατριχίλα.
Από τα 14.465 πυρηνικά όπλα που υπήρχαν σ’ ολόκληρο τον κόσμο το 2018, ο αριθμός τους μειώθηκε το 2019 στα 13.885 και 12.300 το 2021, αλλά εξ’ αυτών περίπου 2.000 πυρηνικές κεφαλές βρίσκονται σε υψηλό επίπεδο ετοιμότητας σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Ινστιτούτου Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης (SIPRI).
Πρώτη κατατάσσεται η Ρωσία, με τον τρέχοντα συνολικό αριθμό πυρηνικών όπλων δηλωμένων στη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας να φτάνει τα 6.255 τον Ιανουάριο του 2021. Αξίζει να σημειωθεί πως ο αριθμός είναι σημαντικά μειωμένος σε σχέση με τις τουλάχιστον 45.000 κεφαλές που πιστεύεται ότι είχε η ΕΣΣΔ κατά την κατάρρευσή της το 1990. Εκτός από το γεγονός ότι έχει στην κατοχή της το μεγαλύτερο οπλοστάσιο στον πλανήτη, διαθέτει επίσης μια «πυρηνική τριάδα», δηλαδή μπορεί να εκτοξεύσει πυρηνικά όπλα από έδαφος, αέρα και θάλασσα με διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πυραύλους, υποβρύχια και στρατηγικά βομβαρδιστικά. Μάλιστα, μια από τις πληροφορίες που διακινείται από την πρώτη ημέρα της εισβολής στην Ουκρανία είναι πως τα στρατιωτικά οχήματα που κινούνται εντός του ουκρανικού εδάφους, φέρουν δυνατότητα εκτόξευσης συμβατικών αλλά και πυρηνικών ή άλλων όπλων μαζικής καταστροφής.
Με ελάχιστη διαφορά, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής έρχονται στη δεύτερη θέση, έχοντας στη διάθεση τους 5.500 πυρηνικές κεφαλές για την προστασία των Κρατών Μελών του ΝΑΤΟ, αλλά και της Ιαπωνίας, της Αυστραλίας και της Νότιας Κορέας. Οι ΗΠΑ είναι επίσης η μοναδική χώρα στον κόσμο που έχει περίπου 180 αποθηκευμένα πυρηνικά όπλα σε τρίτες χώρες, σύμφωνα με την έκθεση του Nuclear Weapons Ban Monitor (NWBM) του 2019.
Τρίτη στον κόσμο και πρώτη στην Ευρώπη σε πυρηνικό οπλοστάσιο είναι η Γαλλία. Το Παρίσι έχει στην κατοχή του 290 πυρηνικές κεφαλές κεφαλές που μπορεί να εξαπολύσει μέσω αεροσκαφών ή πυρηνοκίνητων υποβρυχίων.
Η Γαλλία προχώρησε για πρώτη φορά σε πυρηνική δοκιμή το 1960. Το πυρηνικό δόγμα της χώρας βασίζεται, σύμφωνα με το Παρίσι, στην πολιτική «αυστηρής επάρκειας», διατηρώντας δηλαδή το πυρηνικό οπλοστάσιο στο «χαμηλότερο δυνατό επίπεδο», στρατηγικά.
Την ακολουθεί η Κίνα με περίπου 290 πυρηνικά όπλα, ενώ την Πέμπτη θέση των δυνάμεων που διαθέτουν όπλα μαζικής καταστροφής κατέχει η Βρετανία. Στο πρόγραμμά της «Trident», η χώρα έχει ενταγμένες 200 πυρηνικές κεφαλές. Ακολουθούν Πακιστάν και Ινδία, κάτι που εξηγεί και τον παγκόσμιο τρόμο για την εύθραυστη μεταξύ τους ισορροπία.
Το Ισραήλ πιστεύεται ότι έχει 90 πυρηνικές βόμβες, αν και ποτέ δεν επιβεβαίωσε επίσημα την ύπαρξη πυρηνικού προγράμματος.
Θεωρείται ότι κατέχει τέτοιου τύπου όπλα από τη δεκαετία του 1960, αν και δεν έχει πραγματοποιήσει ποτέ πυρηνική δοκιμή, επισήμως τουλάχιστον.
Το «κουμπί» του Κιμ
Το πλέον πολυσυζητημένο πυρηνικό πρόγραμμα είναι αυτό της Βόρειας Κορέας. Παρότι ο ηγέτης της Κιμ Γιονγκ Ουν εκφράζει δημοσίως την πρόθεσή του για αποπυρηνικοποίηση της κορεατικής χερσονήσου, εντούτοις κάνει δοκιμές, ενώ η απομόνωση στην οποία βρίσκεται η χώρα του και η αμφιλεγόμενη προσωπικότητά του φαντάζουν πιο απειλητικά στοιχεία κι από το ίδιο του το οπλοστάσιο το οποίο εικάζεται πως διαθέτει 50 κεφαλές.
Το 2017, η Βόρεια Κορέα πραγματοποίησε τη μεγαλύτερη πυρηνική δοκιμή της μέχρι σήμερα, με εκτιμώμενη απόδοση 100-370 κιλοτόνων. Συγκριτικά, η βόμβα που έπεσε στη Χιροσίμα ήταν περίπου 15 κιλοτόνων!
Η «βόμβα» του Τσάρου
Στις 30 Οκτωβρίου 1961, δοκιμάστηκε η μεγαλύτερη ατομική βόμβα που είχε κατασκευαστεί ποτέ στον κόσμο. Η Βόμβα Τσαρ ήταν ο ισχυρότερος εκρηκτικός μηχανισμός που έχει πυροδοτήσει ποτέ άνθρωπος.
Η Σοβιετική βόμβα υδρογόνου γνωστή και ως «Ιβάν ο Μέγας», ήταν το ισχυρότερο πυρηνικό όπλο που δημιουργήθηκε και δοκιμάστηκε ποτέ, το οποίο αναπτύχθηκε από τη Σοβιετική Ένωση την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου και δοκιμάστηκε σε μία απομονωμένη περιοχή στο σύμπλεγμα των νησιών Νοβάγια Ζεμλιά βόρεια της Ρωσίας.
Ένα βομβαρδιστικό Tupolev Tu-95 απογειώθηκε από την αεροπορική βάση Ολένια, κουβαλώντας τη «βόμβα του Τσάρου» που είχε μήκος 8 μέτρα, η διάμετρός της ήταν 2,1 μέτρα, ενώ ζύγιζε 27 τόνους. Η ισχύς της, άγγιζε τους περίπου 50 μεγατόνους και δεν μπορούσε να συγκριθεί με τίποτε που είχε κατασκευαστεί έως τότε.
Η βόμβα θα έπεφτε με ένα γιγάντιο αλεξίπτωτο βάρους ενός τόνου προκειμένου να δώσει στο αεροπλάνο χρόνο να απομακρυνθεί.
Πυροδοτήθηκε στα 4.000 μέτρα υψόμετρο και η έκρηξη δημιούργησε μια πύρινη σφαίρα η διάμετρος της οποίας έφτασε τα 20 χιλιόμετρα.
Η λάμψη έγινε ορατή σε απόσταση 1.000 χιλιομέτρων, ενώ το μανιτάρι υψώθηκε σε μια στήλη 67 χιλιομέτρων και το ωστικό κύμα κύκλωσε 3 φορές τον πλανήτη
Η ενέργεια που εκλύθηκε ισοδυναμούσε με 57 εκατομμύρια τόνους ΤΝΤ, δηλαδή 1.500 φορές περισσότερη απ’ ό,τι στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι.
Στη θεωρία, η βόμβα θα είχε ισχύ άνω των 100 μεγατόνων, αλλά επειδή είχε ολοκληρωθεί η κατασκευή μόνο ενός πρωτοτύπου, δεν επιδείχθηκε ποτέ αυτή η ισχύς.
Εξάλλου, λόγω της μόλυνσης και των συνεπειών που θα προκαλούσε μία έκρηξη ισχύος άνω των 100 μεγατόνων, αποφασίστηκε μείωση της ισχύος της βόμβας στους 50 μεγατόνους, η οποία ήταν 3.300 μεγαλύτερη από την βόμβα που έπληξε την Χιροσίμα.
Οι εναπομείναντες κάλυκες της βόμβας εκτίθενται στο Ρωσικό Μουσείο Ατομικών Όπλων στο Σαρόφ και στο Μουσείο Πυρηνικών Όπλων στο Πανρωσικό Ερευνητικό Ινστιτούτο Τεχνικής Φυσικής στο Σνεζίνσκ.
* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 05-06.03.2022