Στη Θεσσαλονίκη βρέθηκε την Δευτέρα 11 Νοεμβρίου ο Τζο Νέσμπο σε μία από τις σπάνιες εμφανίσεις του στην πόλη. Ο σπουδαίος Νορβηγός συγγραφέας που είναι γνωστός παγκοσμίως για τα αστυνομικά μυθιστορήματά του, κρατά τον τίτλο του πιο πολυδιαβασμένου συγγραφέα της Ευρώπης με τις πωλήσεις του να ξεπερνούν τα 60 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως.
Ο Τζο Νέσμπο μίλησε στο κατάμεστο «Βελλίδειο» και με αφορμή την παρουσία του στην πόλη, παραχώρησε συνέντευξη στη «ΜτΚ» όπου μίλησε μεταξύ άλλων για την λογοτεχνία, τη σειρά του Χάρι Χόλε, το πεπρωμένο αλλά και το «αφελές» όνειρό του ότι κάποτε θα γράψει ένα αριστούργημα.
«Σε αντίθεση με την πραγματική ζωή, στα μυθιστορήματα το μυστήριο θα λυθεί»
«Σε αντίθεση με την πραγματική ζωή, τα αστυνομικά μυθιστορήματα έχουν λύση, βγάζουν λογική. Υπάρχει ενός είδους συνοχή, μία τάξη στη μυθοπλασία, ακόμα και στο έγκλημα, δεν είναι χάος» είπε αρχικά ο συγγραφέας και αναφέρθηκε σε ένα παράδειγμα που του φάνηκε ενδιαφέρον.
«Κάποιος μου είπε ότι κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, την ώρα που βομβάρδιζαν το Λονδίνο, οι άνθρωποι κρύβονταν σε καταφύγια, έπαιρναν μαζί τους βιβλία. Και τα περισσότερα ήταν ιστορίες εγκλήματος. Μάλλον δεν φαίνεται λοιπόν οι εξωτερικές εξελίξεις να επηρεάζουν το τι διαβάζουμε. Ή μπορεί και να το κάνουν. Ίσως είναι αυτό που είπα πριν, ότι στα βιβλία τα εγκλήματα θα λυθούν και η τάξη θα αποκατασταθεί. Δεν τρομάζουν τους ανθρώπους, αντιθέτως, τους διαβεβαιώνουν ότι στο τέλος η υπόθεση θα λυθεί και ο δολοφόνος θα αποκαλυφθεί, είτε τιμωρηθεί είτε όχι» σημείωσε.
«Έχω συνηθίσει σαν συγγραφέας να έχω τον πλήρη έλεγχο»
Στο πώς νιώθει όταν τα βιβλία του διασκευάζονται για τη μεγάλη οθόνη, ο κ. Νέσμπο τόνισε πως γενικά, το θεωρεί σπουδαίο αν οι ιστορίες του εμπνέουν και χρησιμοποιούνται από άλλους ανθρώπους. «Φυσικά, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι θα είναι καλή η ταινία αλλά δεν με πειράζει. Δεν τις βλέπω ως δική μου δουλειά ούτως ή άλλως. Αν είναι καλή μία ταινία δεν παίρνω εγώ τα εύσημα αλλά οι συντελεστές. Με τον ίδιο τρόπο αν είναι κακή μία ταινία δεν με επηρεάζει. Εγώ έδωσα το υλικό και η δουλειά μου σταματά εκεί. Ξέρω ότι μία κακή ταινία μπορεί να επηρεάσει την φήμη μου αλλά δεν μπορώ να κάνω κάτι γι’ αυτό οπότε δεν το σκέφτομαι ιδιαίτερα. Αυτό ισχύει για τις ταινίες και τις σειρές που βασίζονται στα έργα μου αλλά εγώ δεν είχα καμία ανάμειξη. Στη σειρά που φτιάχνω τώρα τα πράγματα είναι διαφορετικά».
Ο συγγραφέας σε αυτό το σημείο αναφέρεται στη σειρά του Χάρι Χόλε που προετοιμάζεται για το Netflix. Τα γυρίσματα ξεκίνησαν το περασμένο καλοκαίρι και η αναμένεται να προβληθεί στην πλατφόρμα το 2026. Ο συγγραφέας, ο οποίος επιμελείται αποκλειστικά το σενάριο της σειράς ενώ εκτελεί και χρέη showrunner, αποκαλύπτει στη «ΜτΚ» ότι η ιστορία θα βασίζεται στα υπάρχοντα βιβλία για τον Χάρι Χόλε και ο ήρωάς του δεν θα μπει σε νέες περιπέτειες. «Σε αυτή την περίπτωση, αν δεν πάει καλά η σειρά θα πάρω εγώ την ευθύνη» είπε χαρακτηριστικά.
«Είναι βέβαια πολύ διαφορετικό το να γράφεις για τη μικρή ή τη μεγάλη οθόνη γιατί πρέπει να δείξεις πράγματα. Στα μυθιστορήματα συνηθίζεις να γράφεις τα πάντα σαν έναν εσωτερικό μονόλογο στο κεφάλι του πρωταγωνιστή, ή σαν διάλογο ανάμεσα σε χαρακτήρες. Ισχύει η κλισέ έκφραση ότι οι ταινίες είναι εικόνες και τα μυθιστορήματα λέξεις. Και έχω υπάρξει συγγραφέας για τόσα πολλά χρόνια που πρέπει να απομακρύνω ‘μυθιστορηματικές’ συνήθειες στα σενάρια. Και αυτό μου παίρνει πολύ καιρό. Επιπλέον, όταν γράφεις ένα βιβλίο, είσαι ο σκηνοθέτης, ο παραγωγός και όλοι οι ηθοποιοί. Έχεις τον πλήρη έλεγχο. Στην οθόνη τα πράγματα είναι διαφορετικά, είναι αποτέλεσμα συνεργασίας πολλών διαφορετικών ανθρώπων» εξήγησε.
Στην ερώτηση για το αν απολαμβάνει αυτή τη διαδικασία, εκείνος απάντησε πως «είναι ένας συνδυασμός μεταξύ απόλαυσης και απόγνωσης». «Είχα συνηθίσει να έχω τον πλήρη έλεγχο ξέρετε και εδώ δεν γίνεται να τον έχω. Αυτό κάποιες φορές κάνει καλό στην ιστορία» πρόσθεσε.
«Δεν πιστεύω στο πεπρωμένο»
Ο Τζο Νέσμπο στα 17 του ήταν ποδοσφαιριστής και είχε όνειρο να παίξει στην Α’ Εθνική. Έπαθε όμως ρήξη χιαστών και έγινε οικονομολόγος. Στη συνέχεια μπήκε σε μία μπάντα όπου τραγουδούσε και έγραφε τραγούδια.
Εντέλει κατέληξε ένας από τους πιο δημοφιλείς συγγραφείς του κόσμου. Μήπως ήταν γραφτό; Για εκείνον όχι, δεν ήταν αφού δεν πιστεύει στο πεπρωμένο.
«Με την εξέλιξη του ανθρώπου, οι εγκέφαλοί μας έμαθαν να αναγνωρίζουν μοτίβα για να βρίσκουν νόημα. Συνεπώς αυτά ξέρουμε να εντοπίζουμε και είναι όντως ένας σπουδαίος τρόπος για να επιβιώσεις. Αυτό όμως σημαίνει ταυτόχρονα ότι βλέπουμε και μοτίβα εκεί που δεν υπάρχουν. Μας αρέσει να βλέπουμε τις ζωές μας σαν φανταστικές ιστορίες γιατί αλλιώς δεν έχουν νόημα, υπάρχει μόνο χάος και γεγονότα ασύνδετα μεταξύ τους. Αυτό είναι ανυπόφορο για τον άνθρωπο. Γι’ αυτό άλλωστε διαβάζουμε και βιβλία. Γιατί σε αυτά υπάρχει νόημα και μέσω των αφηγηματικών τεχνικών προσπαθούμε να τοποθετήσουμε τον εαυτό μας σε αυτά τα μοτίβα. Δεν πιστεύω ότι υπάρχουν αυτά τα μοτίβα στην πραγματικότητα, εμείς τα φτιάχνουμε. Αν βλέπαμε απλά τα γεγονότα θα παθαίναμε κατάθλιψη. Χρησιμοποιούμε κάθε μέσο για να παρηγορούμε τους εαυτούς μας, όπως π.χ. την πίστη η οποία είναι ένας τρόπος για να λέμε στον εαυτό μας ότι υπάρχει νόημα. Πιστεύουμε στη ζωή μετά τον θάνατο γιατί φοβόμαστε να πεθάνουμε. Νομίζω ότι και η αφήγηση αλλά και η πεποίθηση ότι όλοι έχουμε ένα πεπρωμένο είναι ένα τέτοια μέσα. Εγώ πάντως δεν πιστεύω στο πεπρωμένο. Δεν ήταν γραφτό μου να γίνω συγγραφέας. Έτυχε, ήταν απλά μία σύμπτωση» υπογράμμισε.
«Δεν υπάρχει ελεύθερη βούληση»
Προς επίρρωση του επιχειρήματος του έκανε αναφορά στο βιβλίο του Σαμ Χάρις «Ελεύθερη Βούληση». «Ανεξάρτητα από το αν νομίζουμε ότι οι επιλογές μας στη ζωή είναι δικές μας ή όχι, στο τέλος είμαστε απλά βιολογικά ρομπότ. Η χημεία του εγκεφάλου μας έχει ήδη αποφασίσει για τις πράξεις μας. Η ελεύθερη βούληση είναι ψευδαίσθηση. Οι εγκέφαλοί μας είναι πολύ πολύπλοκοι. Οι αποφάσεις μας είναι ήδη καθορισμένες από το περιβάλλον μας, τις κινήσεις των σωματιδίων και τη χημεία. Αν ξέραμε όλα τα μαθηματικά του κόσμου θα μπορούσαμε να προβλέψουμε τι θα συμβεί τα επόμενα δέκα δευτερόλεπτα. Το αν θα πιω νερό στα επόμενα δέκα δευτερόλεπτα είναι ήδη αποφασισμένο αλλά έχω την ψευδαίσθηση ότι θα είναι επιλογή μου. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι υπάρχουν μοτίβα, ούτε κάποια ‘θεϊκή μουσική’ που θα παίξει όταν θα βλέπουμε την ιστορία της ζωή μας» εξήγησε.
«Έχω το αφελές όνειρο ότι κάποια στιγμή θα γράψω ένα αριστούργημα»
Για τον Τζο Νέσμπο το νόημα βρίσκεται στο να λέει ιστορίες και στο «αφελές» όνειρο ότι κάποτε θα γράψει ένα αριστούργημα. «Δεν υπάρχει το τέλειο μυθιστόρημα, δεν υπάρχει ούτε καν η τέλεια πρόταση. Τουλάχιστον εγώ δεν τα έχω γράψει ακόμα. Και νομίζω αυτό είναι που με κάνει να ξυπνάω το πρωί. Αυτό το αφελές όνειρο ότι κάποια στιγμή θα γράψω ένα αριστούργημα, αν και ξέρω ότι μάλλον δεν θα το κάνω ποτέ. Αυτό προσπαθώ όμως. Και όχι, δεν με πειράζει που ξέρω ότι λογικά δεν θα το πετύχω, θα με πείραζε να έχανα το κίνητρο και το πάθος για να το πετύχω» σημειώνει.
Υπάρχουν όμως άλλοι συγγραφείς που το έχουν πετύχει αυτό; «Ίσως ο Χάντερ Τόμσον να ’χει γράψει ό,τι πιο κοντά σε αριστούργημα έχω διαβάσει» απαντά ο συγγραφέας και προσθέτει πως αυτό δεν σημαίνει ότι ο Τόμσον είναι μία ιδιοφυία. «Η επιτυχία είναι συνδυασμός ταλέντου και τύχης». «Προσωπικά έχω υπάρξει πάρα πολύ τυχερός στη ζωή μου. Οι επιτυχημένοι άνθρωποι υποτιμούν την αξία της αγνής τύχης. Πιστεύω ότι όταν πάνε να εξηγήσουν την επιτυχία τους εξυψώνουν τις ικανότητές τους, ενώ αντίθετα οι αποτυχημένοι τονίζουν τις ατυχείς συγκυρίες. Φυσικά χρειάζεται και το ταλέντο αλλά δεν είναι αρκετό» σημειώνει.
Το τέλος του Χάρι Χόλε
Ο κεντρικός χαρακτήρας των μυθιστορημάτων του Τζο Νέσμπο είναι ο Χάρι Χόλε, ο επιθεωρητής που πρωταγωνιστεί σε 13 από τα μυθιστορήματα του συγγραφέα, συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πιο επιδραστικούς και αναγνωρίσιμους φανταστικούς χαρακτήρες της εποχής μας. Ο Χάρι Χόλε είναι ένας μελαγχολικός, εμμονικός ντετέκτιβ που μεταξύ άλλων παλεύει με τον εθισμό του στο αλκοόλ.
Ο συγγραφέας αποκάλυψε στη «ΜτΚ» πως και ο ίδιος πάλεψε με τον εθισμό αλλά δεν διευκρίνισε σε τι είχε εθιστεί. Ο Χάρι μπορεί να μην είναι το alter ego του αλλά φυσικά έχει μεγάλη σύνδεση μαζί του, δεν θα γινόταν αλλιώς άλλωστε παραδέχεται και ο ίδιος, από την στιγμή που έχει γράψει τόσα γι’ αυτόν. «Με τον Χάρι μοιραζόμαστε βασικά κοινά χαρακτηριστικά όπως κάποιες αξίες, το χιούμορ, ή το γούστο στην ποπ κουλτούρα αλλά από την άλλη ο Χάρι Χόλε έχει μία τάση προς την καταστροφή που εγώ δεν νομίζω ότι έχω. Κάποια στιγμή μία σύντροφός μου μού είχε πει ότι μου αρέσει να είμαι μίζερος, και νομίζω πως είχε δίκιο. Μάλλον και αυτό είναι ένα από τα κοινά μας με τον Χάρι».
Μήπως όμως ο ίδιος τον χρησιμοποιείται για να εκφράσει μέσα από αυτόν τη μελαγχολία του; Μπορεί, απαντά. «Στην Ελλάδα έχετε εφεύρει τη λέξη Κάθαρσις στις τραγωδίες. Ίσως είναι η Κάθαρσή μου. Δεν ξέρω αν ο Χάρι θα έχει αυτή την κατάληξη, δεν είμαι σίγουρος αν το τέλος του Χάρι θα δίνει κάποιο νόημα στην ύπαρξή του. Μπορεί να τον χρησιμοποιήσω για να υπογραμμίσω ακριβώς αυτό, ότι δεν υπάρχει κανένα νόημα, κανένα μοτίβο. Υπάρχει μόνο ζωή και θάνατος» είπε ο συγγραφέας.
Τέλος, ο Τζο Νέσμπο ξέρει ότι το τέλος του Χάρι θα επηρεάσει πολλούς αναγνώστες σας οι οποίοι έχουν συνδεθεί βαθιά μαζί του αλλά δεν τον επηρεάζει. Δεν θεωρεί ότι χρωστά κάτι. «Αυτός είναι ο λόγος που δεν θέλω να έχω πολλή επαφή με τους αναγνώστες μου, γιατί τους συμπαθώ και πιστεύω αυτό θα με φθείρει. Μου λένε τι θέλουν από μένα και εγώ μετά αυτόματα θέλω να τους ικανοποιήσω και είναι κάτι που δεν μου αρέσει. Δεν θέλω να γράφω για να ικανοποιώ τους αναγνώστες» καταλήγει.
Τo νέο βιβλίο του Τζο Νέσμπο με τίτλο «Ο Βασιλιάς» αποτελεί τη συνέχεια της ιστορίας των αδελφών Καρλ και Ρόι Όπγκαρν που γνωρίσαμε στο βιβλίο «Το Βασίλειο». Θα κυκλοφορήσει στις 26 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 17.11.2024