«Οι υποθέσεις με εμπλεκόμενους ανήλικους αυξήθηκαν κατά 15% σε σχέση με πέρσι και τα πιο πολλά αδικήματα αφορούσαν σωματικές βλάβες, δηλαδή επιθέσεις σε άλλα παιδιά, κλοπές, ναρκωτικά και διάφορα άλλα αδικήματα». Αυτό δήλωσε την Πέμπτη από τη Θεσσαλονίκη ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, επισημαίνοντας πως για την αντιμετώπιση των περιστατικών βίας μεταξύ ανηλίκων έχουν θεσπιστεί διάφορες διατάξεις και έχουν αυστηροποιηθεί οι ποινές.
Το εάν και κατά πόσο προβληματίζει την κυβέρνηση το φαινόμενο είναι αδιαμφισβήτητο, καθώς πέραν από τα μέτρα που βρίσκονται ήδη σε εφαρμογή, όπως η πλατφόρμα καταγγελιών για το bullying, η απαγόρευση χρήσης κινητών και η ευκολότερη αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος, κατά την τρέχουσα εβδομάδα πραγματοποιήθηκε σύσκεψη υπό τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, με θέμα την προστασία των ανηλίκων από τους κινδύνους του διαδικτύου και τον εθισμό τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι ευθύνες δείχνουν να «απλώνονται» πολυπλεύρως και ποικιλοτρόπως με γονείς και εκπαιδευτικούς να υπογραμμίζουν στη «ΜτΚ» πως θα έπρεπε, πέραν των μέτρων αντιμετώπισης, να υπάρχουν και ουσιαστικά μέτρα πρόληψης.
Οι υποθέσεις
Τα στοιχεία της Αστυνομίας είναι ενδεικτικά και καταδεικνύουν μία αύξηση των περιστατικών κατά 13%, μέσα σε έναν χρόνο στη Θεσσαλονίκη. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΑΣ, τους πρώτους 11 μήνες του ’23, από τον Ιανουάριο μέχρι και τον Νοέμβριο, απασχόλησαν τις Αρχές συνολικά 818 ανήλικοι που ενεπλάκησαν σε 674 υποθέσεις. Οι αριθμοί αυξήθηκαν κατά 13%, καθώς το ’24, καταγράφηκαν συνολικά 779 υποθέσεις με 941 ανήλικους δράστες. Τα περιστατικά πρόκλησης σωματικής βλάβης ήταν 81 το ’23 και σε 92 ανήλθαν το ’24, με περισσότερους εμπλεκόμενους δράστες, 95 και 139 αντίστοιχα. Όσον αφορά τα αδικήματα που σχετίζονται με εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας με εμπλεκόμενους ανήλικους, το ’23 καταγράφηκαν πέντε περιστατικά που αφορούσαν σε βιασμό, απόπειρα βιασμού και προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας, με τα περιστατικά αυτά να διπλασιάζονται και να «εμπλουτίζονται» το 2024, καθώς υπήρξαν και δύο υποθέσεις πορνογραφίας ανηλίκων. Όσο για τα αδικήματα που αφορούν σε εξαρτησιογόνες ουσίες και παραβάσεις του ΚΟΚ, το ’23 καταγράφηκαν 409 και 494 το ’24.
Πλέγμα μέτρων για την καλύτερη ενημέρωση των γονέων
Όπως έγινε γνωστό τα μέτρα που εξετάζει το κυβερνητικό επιτελείο για την προστασία ανηλίκων από κινδύνους στο διαδίκτυο θα ανακοινωθούν στις 30 Δεκεμβρίου 2024, όπου θα παρουσιαστεί η εθνική στρατηγική και τα εργαλεία που θα έχουν στα χέρια τους οι γονείς. Είναι ενδεικτικό και συνάμα ανησυχητικό ότι σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία η Ελλάδα βρίσκεται στις υψηλότερες θέσεις χρήσης του διαδικτύου από παιδιά κάτω των 15 ετών. Το 90% των παιδιών, ηλικίας 13ων ετών, είναι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και περνούν κατά μέσο όρο σχεδόν 41 ώρες την εβδομάδα στο διαδίκτυο.
Στα τέλη Μαρτίου, αρχές Απριλίου αναμένεται να είναι διαθέσιμο το Kids Wallet, μέσω του gov.gr όπου ο γονέας θα μπορεί να θέσει περιορισμούς στις πλατφόρμες και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και στον χρόνο χρήσης του διαδικτύου. Σε λειτουργία θα τεθεί και το parco.gov.gr που θα ενημερώνει τους γονείς για τις υπάρχουσες ρυθμίσεις στο κινητό που θα μπορούν να ενεργοποιήσουν και να λειτουργήσουν ως «κόφτες».
Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές που μίλησαν στη «ΜτΚ» η στρατηγική που σχεδιάζεται κινείται σε δύο άξονες.
Πρώτον, εξήγησαν ότι η λογική δεν είναι εκείνη της ολικής απαγόρευσης χρήσης των social media από ανήλικους. «Μία ολική απαγόρευση μπορεί να έχει αντίθετα αποτελέσματα και στο τέλος να διογκώσουμε το πρόβλημα», είπαν χαρακτηριστικά. Δεύτερον, σχεδιάζεται ένα πακέτο μέτρων στήριξης των γονιών, παρέχοντάς τους πληροφορίες και βοήθεια για τον τρόπο που θα πρέπει να επικοινωνήσουν το πρόβλημα στα παιδιά, αλλά και εκείνες τις εφαρμογές-εργαλεία που μπορούν να αξιοποιήσουν, ώστε να έχουν τον έλεγχο των κινήσεων των παιδιών στα social media.
Οι κυβερνητικοί παράγοντες παραδέχονται πως εξίσου σημαντική είναι η συνεργασία με τους παρόχους. «Το πρόβλημα πρέπει να αντιμετωπίζεται στην πηγή. Πηγή είναι οι πάροχοι. Να σταματήσουν να παρέχουν οι εταιρίες ακατάλληλο υλικό. Ωστόσο, αυτό απαιτεί ευρωπαϊκό συντονισμό, κάτι το οποίο απαιτεί προεργασία», εξήγησαν.
Η κυβέρνηση εστιάζει σε μέτρα αποτελεσματικά, συμβουλευτικού χαρακτήρα περισσότερο, ώστε να είναι εφαρμόσιμα και να έχουν αποτέλεσμα, κι όχι μέτρα «πυροτεχνήματα» που θα ανακοινωθούν και δεν θα μπορέσουν να εφαρμοστούν, φέροντας μηδενικά αποτελέσματα.
Σύμφωνα με πληροφορίες, κατά τη διάρκεια της σχετικής συνάντησης στο Μέγαρο Μαξίμου, αναφέρθηκε ως παράδειγμα η Γαλλία και η πρόταση για περιορισμό της χρήσης smartphones και social media για οποιονδήποτε κάτω των 15 ετών, ωστόσο η εντύπωση που επικράτησε είναι ότι η εφαρμογή μίας αντίστοιχης πρότασης στην Ελλάδα δεν θα φέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Έτσι, συμφωνήθηκε να εξεταστούν επιμέρους μέτρα. Αξίζει, βέβαια, να επισημανθεί ότι ο περιορισμός που έχει θέσει η Γαλλία δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί, καθώς δεν έχει εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Διαβούλευση ζητούν γονείς
Για «ευχολόγια» κάνει λόγο ο Σταύρος Τριλυράκης, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Γονέων και Κηδεμόνων Κεντρικής Μακεδονίας, επισημαίνοντας πως τα μέτρα που θέτει η κυβέρνηση, «όσο δεν συνοδεύονται από μέτρα πρόληψης και διαπαιδαγώγησης, παραμένουν κενό γράμμα».
Οι γονείς ζητούν να υπάρξει διαβούλευση με τη συμμετοχή επιστημόνων, γονέων, εκπαιδευτικών, μαθητών, προκειμένου να προκύψει μία ουσιαστική συζήτηση για το τις πταίει και τι πρέπει να γίνει. «Ο κύκλος σπουδών πρέπει ν’ αλλάξει επιτέλους και να υπάρχουν μαθήματα που θα εκπαιδεύουν τα παιδιά για τη σωστή χρήση του διαδικτύου, τι αποτελεί κίνδυνο και πώς προφυλάσσομαι από αυτόν. Ο μιμητισμός και η αγελοποίηση οδηγούν σε λάθος συμπεριφορές. Δεν υπάρχουν ούτε ειδικά μαθήματα ούτε σχετικές δράσεις στα σχολεία, αλλά ούτε και επαρκής αριθμός ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών στα σχολεία», λέει χαρακτηριστικά.
«Δεν υπάρχει διέξοδος, για να αξιοποιήσουν τα παιδιά τον ελεύθερό τους χρόνο», συμπληρώνει. Αναφερόμενος στην ατομική ευθύνη των γονέων λέει πως αναγκάζονται να δουλεύουν πολλές ώρες κι έτσι σε αρκετές περιπτώσεις απουσιάζουν από το σπίτι και κατ’ επέκταση από τη διαπαιδαγώγηση του παιδιού, ενώ, όταν υπάρχει κοινός χρόνος, «δεν υπάρχει διέξοδος, όπως θα ήταν οι ελεύθεροι χώροι άθλησης, δωρεάν θέατρα, δράσεις πολιτιστικού περιεχομένου. Περιοχές που θα μπορούσαν να ήταν γεμάτες πάρκα και γήπεδα δεν υφίστανται. Από την άλλη έχουν διαλυθεί όλες οι υποστηρικτικές δομές. Γιατί ο σχολικός ψυχολόγος, δεν είναι εκεί μόνο για το παιδί. Θα έπρεπε να μπορεί να υποστηρίζει και τον γονέα αλλά και τον εκπαιδευτικό. Τα μέτρα πρόληψης απουσιάζουν και τα μέτρα καταστολής διαδέχονται το ένα το άλλο». Αναφερόμενος δε στο κόστος που έχουν οι εξωσχολικές δραστηριότητες για μία οικογένεια, λέει πως «σίγουρα απαιτούνται 200 ευρώ μηνιαίως, ενώ ακόμα και τα ΚΔΑΠ, τα περισσότερα πληρώνονται και δεν είναι δωρεάν».
«Απόρροια της καθημερινότητας η βία»
Η χρήση των κινητών τηλεφώνων εντός του σχολικού ωραρίου έχει σχεδόν εξαλειφθεί, σύμφωνα με την Μαρία Τασοπούλου, δασκάλα γερμανικών σε μαθητές πέμπτης και έκτης δημοτικού και μέλος της ΑΔΕΔΥ. Εξηγεί πως το πρόβλημα προκύπτει, μόλις τα παιδιά σχολάσουν. «Η επιθετικότητα και η βία αποτελεί απόρροια των όσων βιώνουν τα παιδιά στο σπίτι. Το σχολείο δεν μπορεί να δώσει δημιουργική διέξοδο σε όσα έχουν ανάγκη τα παιδιά, καθώς βομβαρδίζονται με γνώσεις και πληροφορίες δίχως να αντιλαμβάνονται πού και πώς θα τους φανούν χρήσιμα. Απαιτείται μία ριζική αλλαγή στο πρόγραμμα σπουδών και στο περιεχόμενο των μαθημάτων». Μεταφέρει πως είχε μαθητή που οι γονείς του έμειναν άνεργοι, τους έκοψαν το ρεύμα και το παιδί έλεγε πως «τους έκλεψαν το ρεύμα. Πρόκειται για μία βίαιη κατάσταση που κάποια στιγμή θα εξωτερικευθεί. Μαθητής κοιμάται στο σχολείο κι αυτό γιατί στο σπίτι τους δεν έχουν θέρμανση. Το παιδί αυτό είχε μία πολύ παραβατική συμπεριφορά στο σχολείο. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να εξετάσουμε βαθύτερα το γιατί ένα παιδί έχει παραβατική συμπεριφορά, κανένας δεν γεννιέται βίαιος».
Σχολιάζει πως αυτό που πρέπει να εξεταστεί είναι οι συνθήκες που παράγουν και αναπαράγουν την έλλειψη δημιουργικού ελεύθερου χρόνου, τη «βαρεμάρα» και την απόγνωση στους νέους, τα αδιέξοδα και τους αποκλεισμούς σε μορφές συλλογικής καλλιτεχνικής, πολιτιστικής και αθλητικής έκφρασης και δημιουργίας. «Αντί η κυβέρνηση να διαφημίζει τα διάφορα kids wallet, ας κοιτάξει να γεμίσει τα πορτοφόλια των γονιών που ούτε ένα θέατρο δεν μπορούν να πάνε με τα παιδιά τους και ψάχνουν συνεχώς “από πού να κόψουν” για τις αναγκαίες δραστηριότητες των παιδιών τους. Η ίδια η κυβέρνηση παρεμποδίζει το μάθημα, αφού εκπαιδευτικοί λείπουν ακόμα από τις τάξεις, σχολεία πλημμυρίζουν, πέφτουν σοβάδες στα κεφάλια των μαθητών και τα σχολεία κρίνονται ακατάλληλα».
Ανάλογα με την ηλικία αλλάζουν και τα μέσα
Ο Δημήτρης Ακτύπης, δάσκαλος σε γυμνάσιο και οργανωτικός γραμματέας της ΟΛΜΕ περιγράφει στη «ΜτΚ» πως ανάλογα με την ηλιακή ομάδα αλλάζει και η πλατφόρμα που χρησιμοποιούν οι ανήλικοι. «Ο εθισμός είναι δεδομένος από πολύ μικρές ηλικίες αλλά δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με ακόμη μία απαγόρευση. Μπορεί τα κινητά να απαγορεύτηκαν στην τάξη, αλλά δεν μειώθηκε η παραβατικότητα ούτε και η χρήση τους, γιατί το θέμα είναι τι γίνεται έξω από το σχολείο. Το πρόβλημα της βίας μεταξύ ανηλίκων είναι πολύ πιο σύνθετο, πιο βαθύ, και δεν λύνεται με την απαγόρευση, γιατί η παραβατικότητα έχει κοινωνικά αίτια».
Όσον αφορά τους ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς, εξηγεί πως «όπου υπάρχουν, μοιράζονται μία φορά την εβδομάδα σε πέντε σχολεία και κάθε χρόνο αυτοί οι άνθρωποι που τοποθετούνται, όπου τοποθετούνται, αλλάζουν. Πώς λοιπόν θα δουλέψουν αποδοτικά με τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές;», διερωτάται και συμπληρώνει πως πάγιο αίτημα της εκπαιδευτικής κοινότητας είναι να υπάρξουν αυτές οι ειδικότητες σε μόνιμη βάση σε όλα τα σχολεία.
«Safe Youth»
Από τις 11 Νοεμβρίου που τέθηκε σε λειτουργία το «Safe Youth» έχουν γίνει 347 downloads σε κινητά ανηλίκων. Χρήση, σύμφωνα με την εκπρόσωπο Τύπου της Ελληνικής Αστυνομίας, Κωνσταντίνα Δημογλίδου, έχει γίνει μόνο μία φορά στις Σέρρες, που αφορούσε σε περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας. Το πρωτόκολλο που ακολουθείται είναι το ίδιο με το «punic button».
«Το παιδί φοβήθηκε και πάτησε το emergency button της εφαρμογής Safe Youth και ακολουθήθηκε κανονικά η διαδικασία που προβλέπεται, εν προκειμένω συνελήφθη ο σύντροφος της μητέρας του παιδιού», περιγράφει στη «ΜτΚ». Αναφέρει πως οι ενημερώσεις που γίνονται στα σχολεία από τα τμήματα Ασφαλείας και το τμήμα Ανηλίκων της ΕΛΑΣ είναι ιδιαίτερα συχνές, ενώ την ερχόμενη εβδομάδα αναμένονται και νέες ενημερωτικές καμπάνιες για τη μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση παιδιών και γονέων. «Στο Safe Youth προβλέπεται πως νομιμοποιείται ένα παιδί 12 ετών χωρίς τη συναίνεση του γονέα να έχει την εφαρμογή στο κινητό του, όπου φυσικά και προστατεύονται τα προσωπικά δεδομένα, ωστόσο για την ώρα ίσως υπάρχει ένας δισταγμός των ανηλίκων για τη χρήση του συγκεκριμένου εργαλείου».
Δημήτρης Ακτύπης
Οργανωτικός γραμματέας της ΟΛΜΕ
Η ύπαρξη ενός κόφτη στα κινητά δεν αποτελεί λύση, γιατί η τεχνολογία εξελίσσεται και θα μπορέσει να παρακαμφθεί αυτός ο περιορισμός. Το ζητούμενο είναι να ληφθούν μέτρα, ώστε ο ελεύθερος χρόνος των παιδιών να είναι δημιουργικός και το παιδί να μπορεί να βρει διέξοδο σε μία αθλητική, πολιτιστική, καλλιτεχνική δραστηριότητα. Σε αυτό το πεδίο η κυβέρνηση κωφεύει. Για μία οικογένεια το κόστος των εξωσχολικών δραστηριοτήτων είναι απαγορευτικό. Έτσι, η μόνη μορφή απασχόλησης των παιδιών είναι μία οθόνη.
Μαρία Τασοπούλου
Μέλος της ΑΔΕΔΥ
Η διάδοση της χρήσης και ο εθισμός στα Social Media από ολοένα και μικρότερες ηλικίες είναι ένα υπαρκτό πρόβλημα, αποτέλεσμα των αδιεξόδων που βιώνουν τα παιδιά, της εμπορευματοποίησης σε όλες τις πτυχές της κοινωνίας και της σήψης των προτύπων και τρόπων ζωής που προωθούνται.
Συνεπώς, δεν αντιμετωπίζεται με απαγορεύσεις και ευχολόγια. Άλλωστε, όπου έχουν προχωρήσει αντίστοιχα μέτρα, δεν καταγράφεται επίλυση ούτε καν αναστροφή σε τέτοια φαινόμενα. Είναι γνωστό ότι οι μεγάλες εταιρείες, ιδιοκτήτες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, επί της ουσίας δεν αποδέχονται αυτά τα μέτρα, διότι οι νεότερες ηλικίες της νεολαίας αποτελούν ένα πολύ προσοδοφόρο target group στις διάφορες διαφημιστικές εκστρατείες και στη γενικότερη επιδίωξη ιδεολογικής χειραγώγησης.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 22.12.2024