Πολύ υψηλή επιβάρυνση της υγείας του πληθυσμού μέχρι και τη Δευτέρα δείχνει το βιομετεωρολογικό σύστημα προειδοποίησης HEAT-ALARM στη Βόρεια Ελλάδα. Όλες οι περιοχές της Βόρειας Ελλάδας- ακόμα και η Φλώρινα- ήταν στο «κόκκινο» και όλες τις προηγούμενες ημέρες του καύσωνα, σύμφωνα με το σύστημα που μελετά τις επιπτώσεις της θερμής επιβάρυνσης στην ανθρώπινη υγεία, όπως αναφέρει στο makthes.gr ο βιομετεωρολόγος Xρήστος Γιάνναρος, κύριος ερευνητής του HEAT-ALARM, ενώ για τις επόμενες ημέρες η πρόγνωση δείχνει πολύ υψηλή επιβάρυνση και σχετική επικινδυνότητα.
Το βιομετεωρολογικό σύστημα προειδοποίησης HEAT-ALARM δοκιμάζεται πιλoτικά σε κάθε περιφερειακή ενότητα της χώρας και αξιολογείται καθημερινά ο βαθμός και η επικινδυνότητα της θερμής επιβάρυνσης όσον αφορά την ανθρώπινη υγεία για τις επόμενες τρεις ημέρες, λαμβάνοντας υπόψη μετεωρολογικές παραμέτρους (θερμοκρασία, υγρασία, άνεμος, ακτινοβολία), αλλά και τα χαρακτηριστικά (φύλο, ηλικία, βάρος, ύψος), και τη σωματική δραστηριότητα ενός μέσου ανθρώπου για διαφορετικές πληθυσμιακές ομάδες (άνδρες και γυναίκες κάτω των 65 ετών, γυναίκες και άνδρες άνω των 65 ετών, εργαζόμενοι και εργαζόμενες σε εξωτερικούς χώρους κάτω των 65 ετών, οι οποίοι/ες εκτελούν εργασίες μέσης έντασης στον κατασκευαστικό κλάδο και στους τομείς της γεωργίας, της κτηνοτροφίας, τη δασοκομίας, της αλιείας, και της καθαριότητας). Αξιολογείται ακόμη η απόκλιση της μέσης νυχτερινής θερμοκρασίας από την κανονική για την εποχή (1991-2020), σε κάθε περιφερειακή ενότητα, καθώς υψηλές νυχτερινές θερμοκρασίες δεν επιτρέπουν την θερμική ανακούφιση και συμβάλλουν στην εμφάνιση διαταραχών του ύπνου, οδηγώντας σε ακόμα μεγαλύτερη φυσιολογική καταπόνηση του οργανισμού. Συνολικά, η θερμή επιβάρυνση και η επικινδυνότητα για την ανθρώπινη υγεία λόγω αυτής κατηγοριοποιούνται σε τέσσερα επίπεδα (μέτριο, υψηλό, πολύ υψηλό και ακραίο).
Θερμική καταπόνηση, αφυδάτωση, θερμοπληξία
Όπως σημειώνει ο κ. Γιάνναρος, οι ψηλές θερμοκρασίες δρουν επιβαρυντικά, ειδικά σε ανθρώπους που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες, ηλικιωμένους, έγκυες, ή ανθρώπους που μπορεί να έχουν υποκείμενα νοσήματα ή χρόνιες παθήσεις όπως οι καρδιοπάθειες. «Ο οργανισμός προσπαθεί να αποβάλλει την επιπλέον θερμότητα ενεργοποιώντας διάφορες διεργασίες όπως είναι η εφίδρωση. Ωστόσο όταν δεν μπορεί να την αποβάλλει τόσο αποδοτικά, λόγω του ότι οι συνθήκες είναι ακραία υψηλές, τότε αρχίζει η θερμική καταπόνηση, η οποία μπορεί να επηρεάσει ακόμα και ζωτικές λειτουργίες. Η καρδιά αρχίζει και υπερλειτουργεί γιατί το αίμα κατευθύνεται περισσότερο προς τα άκρα, προκειμένου να μπορέσει να λειτουργήσουν όλες αυτές οι διεργασίες» εξηγεί ο βιομετεωρολόγος Χρ. Γιάνναρος. Ο άνθρωπος που έχει υποστεί θερμική εξάντληση έχει πάρα πολύ έντονη εφίδρωση, νιώθει ζαλάδα και κράμπες και η όλη κατάσταση ίσως καταλήξει σε θερμοπληξία. Στη θερμοπληξία η θερμοκρασία του σώματος υπερβαίνει τους 40 βαθμούς Κελσίου - «είναι σαν να έχουμε ακραία υψηλά πυρετό και πολύ συχνά δυστυχώς η θερμοπληξία οδηγεί στο θάνατο, είναι κάτι που δύσκολα αντιμετωπίζεται άμεσα» σημειώνει ο ερευνητής. Αυξημένος είναι ο κίνδυνος της αφυδάτωσης στα παιδιά, καθώς δεν έχουν τόσο ανεπτυγμένη την αίσθηση της δίψας, αλλά και στους ηλικιωμένους, καθώς «όσο μεγαλώνουμε φθίνουν οι βιολογικές ανάγκες και οι διεργασίες, και για αυτό θα πρέπει να τους υπενθυμίζουμε διαρκώς να πίνουν υγρά».
Γιατί είναι οι ευάλωτες οι γυναίκες άνω των 65 ετών
Η θερμική καταπόνηση είναι συχνότερη στους ηλικιωμένους, λόγω δε της γήρανσης του πληθυσμού στην Ελλάδα, είναι μεγάλος ο αριθμός των ανθρώπων που βρίσκονται σε κίνδυνο. Μεταξύ των πληθυσμιακών ομάδων που εξέτασε το Heat Alarm είναι ηλικιωμένοι και ιδιαίτερα οι γυναίκες άνω των 65 ετών. «Έχει να κάνει με θερμοφυσιολογικούς και κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες. Αφενός οι γυναίκες, ιδιαίτερα σε μεγαλύτερες ηλικίες, χαρακτηρίζονται από χαμηλότερα ποσοστά εφίδρωσης, οπότε δυσκολεύονται περισσότερο να ανταπεξέλθουν στη ζέστη. Επιπλέον οι γυναίκες σε αυτή την ηλικία οι γυναίκες χηρεύουν σε μεγαλύτερο ποσοστό σχέση με τους άντρες, οπότε μπορεί να είναι και πιο αποκλεισμένες κοινωνικά, οικονομικά και ίσως δεν έχουν την κατάλληλη βοήθεια όταν θα χρειαστεί» εξηγεί ο κ. Γιάνναρος.
Πρόβλημα η ζέστη, ακόμα κι αν δεν έχει καύσωνα
Με βάση τα ευρήματα του Ηeat Alarm οι εργαζόμενοι σε εξωτερικούς χώρους μπορεί να εκτίθενται σε υψηλά και παρατεταμένα θερμικά φορτία, ακόμα και όταν δεν υπάρχουν συνθήκες καύσωνα, αλλά σε τυπικές ατμοσφαιρικές και μετεωρολογικές συνθήκες,
καθώς η θερμική καταπόνηση λειτουργεί σωρευτικά και σε πιο μακροχρόνιο επίπεδο. «Μελέτες έχουν δείξει ότι πολλοί εργαζόμενοι αναπτύσσουν και προβλήματα όπως είναι η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, το οποίο σχετίζεται με το γεγονός ότι όταν ο οργανισμός εκτίθεται συνεχώς σε υψηλά θερμικά φορτία, καταπονείται» σημειώνει ο κ. Γιάνναρος.
Οι χάρτες θερμικής καταπόνησης που καταρτίζεται καθημερινά στο πλαίσιο του προγράμματος δεν ταυτίζεται πάντοτε με τον γενικό χάρτη πρόγνωσης θερμοκρασίας, γιατί εκτός από τη θερμοκρασία λαμβάνεται υπόψιν η υγρασία, ο άνεμος και η ηλιακή ακτινοβολία, αλλά και το τοπικό κλίμα κάθε περιοχής. «Η κάθε περιοχή έχει άλλα "κατώφλια". Για παράδειγμα στη Φλώρινα μπορεί ο δείκτης να μην φτάσει πάνω από το 41 που είναι το γενικό όριο για κατάσταση ακραίου θερμού στρες, αλλά αυτές τις ημέρες είχαμε ακραία επικινδυνότητα γιατί οι συνθήκες ξεπέρασαν τις συνήθεις για την εποχή και την περιοχή» εξηγεί ο κ. Γιάνναρος. Το εργαλείο του Heat Alarm λειτούργησε πιλοτικά από τις αρχές του 2023 και θα αξιολογηθεί στα τέλη Σεπτεμβρίου, σε σκοπό να εξελιχθεί σε επιχειρησιακό εργασλειο και ενδεχομένως σε μια εφαρμογή για κινητά τηλέφωνα.
Περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραμμα στο https://theheatalarm.wordpress.com