Από το Πόρτο Λάγος της Ξάνθης, στη θάλασσα των Σαργασσών (στην Καραϊβική). Ένα υπερατλαντικό ταξίδι 8000 χλμ. Ένα ταξίδι ζωής για 400 χέλια, που το ένστικτό τους θα τα οδηγήσει στα θερμότερα νερά, όπου θα γεννήσουν και θα πεθάνουν.
Τα μικρά τους, τα λεγόμενα γυαλόχελα, θα κάνουν το ίδιο ακριβώς θαλάσσιο ταξίδι με αντίστροφη όμως πορεία, φτάνοντας μέχρι τη λιμνοθάλασσα της Βιστωνίδας, το μακρύτερο σημείο παραγωγής στην Ευρώπη, όπου εκεί θα έρθουν σε ηλικία γενετικής ωριμότητας και στη συνέχεια, ακολουθώντας τα θαλάσσια ρεύματα, θα ξεκινήσουν κι αυτά το δικό τους μεταναστευτικό ταξίδι.
Αυτό το μοναδικό ταξίδι της ζωής των χελιών, που πλέον αποτελούν προστατευόμενο είδος λόγω της υπεραλίευσης κυρίως των γυαλόχελιων και της κλιματικής αλλαγής, επιχειρούν να μελετήσουν οι επιστήμονες του ΙΝ.ΑΛ.Ε. (Ινστιτούτο Αλιευτικής Έρευνας, που εδρεύει στη Νέα Πέραμο Καβάλας), συμμετέχοντας μαζί με Ιταλούς συνάδελφους τους στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα LIFEEL.
Στο πλαίσιο του προγράμματος, οι ερευνητές του ΙΝΑΛΕ μαρκάρισαν, μέτρησαν και στη συνέχεια απελευθέρωσαν 400 ασημόχελα προκειμένου να ξεκινήσουν το μακρύ και δύσκολο υπερατλαντικό ταξίδι τους.
Πόσα θα φθάσουν στον τελικό τους προορισμό;
Όπως εξηγεί ο διευθυντής του ΙΝΑΛΕ Δρ. Μάνος Κουτράκης, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, «στόχος του προγράμματος είναι να δούμε πόσα από τα χέλια που μαρκάριστηκαν θα φτάσουν στον τελικό τους προορισμό. Το πρόγραμμα αγόρασε τα πρώτα χέλια που κατά μήκος του μεταναστευτικού ταξιδιού τους μπήκαν στις λεγόμενες μπούκες της Βιστωνίδας που ενώνεται με τη θάλασσα. Στα χέλια αυτά μετρήσαμε το συνολικό μήκος τους και το μήκος του πτερυγίου τους, τη διάμετρό τους, τη διάμετρο του ματιού τους, το βάρος τους και στη συνέχεια τα μαρκάραμε με μια μικρή πράσινη ταυτότητα».
Στην ταυτότητα (spaghetti tag) αυτή αναγράφεται ένας μοναδικός αριθμός και η διεύθυνση της ιστοσελίδας του προγράμματος. Ο ιδανικός στόχος, τον οποίο θέλουν να επιτύχουν οι ερευνητές, είναι όποιος αλιεύσει ένα μαρκαρισμένο χέλι να μπει στην ιστοσελίδα και να δηλώσει τον αριθμό που φέρει η μάρκα του και το σταθμό (περιοχή) όπου το αλίευσε.
Από τα ακριβότερα αλιεύματα
Το χέλι αποτελεί σήμερα ένας από τα ακριβότερα αλιεύματα, κυρίως στις ασιατικές αγορές. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ωστόσο, αποτελεί είδος προστατευόμενης άγριας πανίδας, το οποίο απειλείται με εξαφάνιση, καθώς το χέλι δεν αναπαράγεται στην αιχμαλωσία και η υπεραλίευση του γόνου του έχει ως συνέπεια τη μείωση του πληθυσμού του κατά 90%.
Η εξαγωγή του από την ΕΕ έχει απαγορευτεί, ενώ εντός των κρατών της ΕΕ επιτρέπεται η διακίνησή του, καθώς στις αρχές της Άνοιξης ξεκινάει το μακρύ ταξίδι για τη θάλασσα των Σαργάσσων προκειμένου να γεννήσει.
Οι προνύμφες επιστρέφουν στην Ευρώπη, όπου στα ποτάμια της Γαλλίας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, της Ιταλίας και της Ελλάδας γίνονται γυαλόχελα (glass eels) τους μήνες Νοέμβριο έως Μάρτιο και το ψάρεμά τους, αν και παράνομο, γίνεται κυρίως νύχτες που έχει σελήνη. Τα γυαλόχελα με διάφορους τρόπους βγαίνουν εκτός ΕΕ, με προορισμό τις ασιατικές αγορές και κυρίως το Χονγκ Κονγκ όπου η τιμή τους μπορεί να φτάσει μέχρι και τα 1.500 ευρώ το κιλό.
Μαρκάρισμα και με δορυφορικούς πομπούς
Όπως σημειώνει ο κ. Κουτράκης «επιδίωξή μας είναι μέχρι το τέλος του προγράμματος που είναι τον επόμενο χρόνο, να μαρκάρουν περί τα 2000 χέλια. Αναφερόμαστε σε χέλια που πλησιάζουν ή βρίσκονται ήδη στη γενετική τους ωριμότητα και αυτό φαίνεται από το χρώμα της κοιλιάς τους που είναι ασημί. Εξού και ονομάζονται ασημόχελα. Η προσπάθεια αυτή, όπως καταλαβαίνει κάποιος, έχει πολλές δυσκολίες, αλλά όσα περισσότερα χέλια καταφέρουμε να εντοπίσουμε που έφτασαν στον τελικό προορισμό τους, τόσο περισσότερες χρήσιμες πληροφορίες θα έχουμε γι' αυτό το προστατευόμενο πλέον είδος της άγριας πανίδας».
Στο πλαίσιο του ίδιου προγράμματος, ένας μικρός αριθμός χελιών θα μαρκαριστεί και με δορυφορικούς πομπούς, μέσω των οποίων οι επιστήμονες αναμένεται να συλλέξουν ενδιαφέροντα στοιχεία για τη μετανάστευση και την αναπαραγωγική τους διαδικασία.
Αξιοθαύμαστο είδος της άγριας πανίδας
Ο επιστημονικά υπεύθυνος του έργου, ιχθυολόγος του ΙΝΑΛΕ Αργύρης Σαπουνίδης, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, τονίζει ότι «μέσω των πομπών θα αντλούμε σημαντικές πληροφορίες για τον τρόπο της μετανάστευσής τους, αλλά και το θαλάσσιο περιβάλλον στο οποίο κινούνται: για παράδειγμα, τη θερμοκρασία του νερού ή από ποιες θαλάσσιες περιοχές διέρχονται συνήθως. Πρόκειται για ένα πραγματικά αξιοθαύμαστο είδος της άγριας πανίδας που το βράδυ κολυμπάει στην επιφάνεια του νερού και τη μέρα σε μεγαλύτερα βάθη για να προστατευτεί από τους διάφορους θηρευτές».
Σε μια προσπάθεια συγκέντρωσης όσο το δυνατόν περισσότερων χρήσιμων πληροφοριών, ο κ. Σαπουνίδης απευθύνει έκκληση «εάν κάποιος αλιεύσει ένα μαρκαρισμένο ή μη χέλι, δηλαδή χέλι που φέρει στη ράχη του την ειδική ετικέτα (spaghetti tag), ή εάν έχετε κάποια πληροφορία σχετική με το πρόγραμμα LIFEEL, παρακαλούμε να συμπληρώσει τη φόρμα, είτε επώνυμα είτε ανώνυμα μπαίνοντας στο site του προγράμματος στην ηλεκτρονική διεύθυνση https://lifeel.eu/el/».