Στα περισσότερα νοικοκυριά ο κάδος περιέχει κυρίως τρόφιμα και συσκευασίες προϊόντων. Σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, κάθε Έλληνας πετάει περίπου 87 κιλά τρόφιμα και 81 κιλά συσκευασιών ετησίως, με άλλα λόγια σε μία συνηθισμένη οικογένεια με δύο ενήλικες και ένα παιδί αντιστοιχεί μισός τόνος απορριμμάτων μόνο από αυτές τις δύο κατηγορίες.
Στην τριμελή οικογένεια της κ. Σαλονικίδου το βάρος αυτό ίσως να μην ξεπερνά ούτε το ένα κιλό. Στον κάδο της δεν υπάρχουν υπολείμματα τροφίμων, γιατί καταλήγουν σχεδόν όλα στον κομποστοποιητή για να γίνουν λίπασμα. Έχει μηδενίσει τις συσκευασίες των τροφίμων γιατί αγοράζει σχεδόν τα πάντα χύμα, χρησιμοποιώντας τις δικές τις συσκευασίες.
Στο καφεκοπτείο θα πάει με το δικό της κουτί για καφέ, τα ψώνια από τη λαϊκή θα τα βάλει σε υφασμάτινες σακούλες, για τα αυγά θα έχει τις δικές της θήκες, για το τυρί και το γιαούρτι θα φέρει το δικό της δοχείο φαγητού. «Στην αρχή ακόμα και εκεί που πουλούσαν προϊόντα χύμα ήθελαν να μου δώσουν τις δικές τους πλαστικές συσκευασίες. Οι υπάλληλοι δεν ξέραν καν να υπολογίσουν το απόβαρο. Τόσο πολύ είχαμε απομακρυνθεί από αυτή τη λογική. Αλλά ευτυχώς αυτό αλλάζει» λέει.
Τα σκουπίδια μίας εβδομάδας
Κουβαλά πάντα στο σακίδιο της ένα μεταλλικό θερμός για νερό, ένα ποτήρι και ένα καλαμάκι πολλαπλών χρήσεων. «Πίνω πολύ καφέ. Αν υπολογίσετε τρία ποτήρια τη μέρα, θα χρειαζόμουν 1.100 συσκευασίες μίας χρήσης το χρόνο» εξηγεί.
Συλλέγει ακόμα και το υπόλειμμα του καφέ, γιατί μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί ως λίπασμα. Τι θα συμβούλευε όσους θέλουν να μειώσουν τα σκουπίδια που παράγουν; «Το τρίπτυχο είναι ‘ελέγχω-μειώνω-αντικαθιστώ’. Πρέπει πρώτα να αντιληφθούν πόσο σκουπίδι παράγουν και θα το διαπιστώσουν κρατώντας για μια εβδομάδα όλες τις συσκευασίες από τα προϊόντα που καταναλώνουν» προτείνει.
Και τελικά τι καταλήγει στον κάδο απορριμμάτων της; «Σχεδόν τίποτα. Μερικά χρησιμοποιημένα χαρτομάντιλα, τα σκουπίδια από το πάτωμα, κάποια φαγώσιμα που δεν μπορούν να πάνε στο κομπόστ και ίσως καμία συσκευασία από πατατάκια, γιατί έχουμε και έναν έφηβο στο σπίτι» λέει γελώντας.
Για την ίδια η ανακύκλωση είναι ένα αναγκαίο κακό, που μπορεί να μας κάνει να εφησυχάζουμε ότι κάναμε το σωστό. Το σωστό είναι να αποφεύγουμε την παραγωγή νέων σκουπιδιών και να παρατείνουμε την ζωή των αντικειμένων μας, αντί να τα ξεφορτωνόμαστε ελαφρά τη καρδία.
Παραδέχεται βέβαια ότι δεν μπορείς να γλυτώσεις από όλες τις συσκευασίες. Αλλά πάντα υπάρχει τρόπος να αξιοποιηθούν. Η ίδια χρησιμοποιεί κάποιες τέτοιες συσκευασίες στα εργαστήρια επανάχρησης που κάνει για να δημιουργήσει νέα αντικείμενα. Για παράδειγμα, οι κεφαλές για τα ξυραφάκια είναι σε μία σκληρή πλαστική συσκευασία, την οποία μετά χρησιμοποιεί για καλούπι για σαπούνια. Υπάρχει και μία ακόμη επιλογή, που δεν είναι ευρέως γνωστή. Στο χώρο του ΟΚ Thess του δήμου Θεσσαλονίκης υπάρχει ένα μηχάνημα που κονιορτοποιεί και λιώνει το πλαστικό, το οποίο μετά χρησιμοποιούν οι δημιουργοί της κοινότητα των SKG Makers για να φτιάξουν νέα αντικείμενα.
Λαχανικά από τον κήπο, απορρυπαντικά με συνταγή
Από το 2007, όταν μετακόμισε στην Άνω Πόλη, αρχικά φύτεψε λαχανικά σε τενεκέδες στον μικρό κήπο του σπιτιού, κι αργότερα έκανε το δικό της περιβολάκι στο πρώην στρατόπεδο Καραράσιου, ως μέλος των περιαστικών καλλιεργητών. Έτσι έγινε σε μεγάλο βαθμό αυτάρκης σε λαχανικά.
Ως σχεδιάστρια μόδας, μπορεί να σχεδιάσει και να ράψει ρούχα μόνη της, αλλά δεν θα αντισταθεί στον πειρασμό να αγοράσει ένα ρούχο που της άρεσε σε ένα κατάστημα second hand.
Μία ευαισθησία στις έντονες μυρωδιές την έκανε να αρχίσει να παρασκευάζει τις δικές τις κρέμες προσώπου, κι αργότερα έκανε το ίδιο με τα καθαριστικά για το σπίτι.
Αναγνωρίζει ότι «μοιάζει να είναι μεγάλος μπελάς να αλλάξεις την καθημερινή σου ρουτίνα» αλλά λέει ότι τελικά, «τις περισσότερες φορές δεν χρειάζεται πολύς κόπος. Για την καθημερινή καθαριότητα αρκεί να έχεις στο σπίτι λευκό ξύδι, μαγειρική σόδα και για τα πιο δύσκολα οξυζενέ. Με αυτά τα υλικά κάνεις τα πάντα. Απορρυπαντικά μπορούν να φτιαχτούν από φύλλα κισσού και άλλα φυτά που έχουν σαπωνίνες.».
Για την πλούσια κόμη της χρησιμοποιεί άργιλο, αντί για οδοντόβουρτσα και οδοντόπαστα miswak, ένα φυσικό υλικό από ρίζα δέντρου που χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι εδώ αιώνες και που έχει διάρκεια τρεις μήνες. Αντί για σφουγγάρια χρησιμοποιεί λούφα που προέρχεται από κολοκύθα και για τις επιφάνειες πανιά από παλιά ρούχα - "έτσι γλιτώνουμε από τα μικροπλαστικά που διαχέονται στο περιβάλλον».
«Παλιά χρησιμοποιούσαμε, σήμερα ξεφορτωνόμαστε»
Δραστήριο μέλος της κοινότητας zero waste της Θεσσαλονίκης, η κ. Σαλονικίδου έχει ανάγει την επανάχρηση σε τέχνη και την εξοικονόμηση πόρων προς όφελος του περιβάλλοντος σε επιστήμη. «Παλαιότερα όλοι στα σπίτια μας είχαμε τη λογική της επανάχρησης. Σήμερα έχουμε τη λογική να ξεφορτωνόμαστε τα πράγματα και να αγοράζουμε νέα» λέει στη «ΜτΚ». Η ίδια εφάρμοσε τις αρχές της κυκλικής οικονομίας αρχικά στη δουλειά της, στο σχέδιο μόδας και την παραγωγή ρούχων.
«Πάντα κάνεις οικονομία στο ύφασμα, δεν θες τίποτα να πάει χαμένο,. Θυμάμαι πώς ακόμα και τα ρετάλια τα έπαιρνε μια εταιρεία και τα έκανε στουπιά» λέει. Με τα χρόνια ξεχάστηκαν αυτές οι πρακτικές. Ήταν πιο φθηνό να αγοράσεις νέο ρούχο από το να επιδιορθώσεις το παλιό, οι ηλεκτρικές συσκευές χαλούσαν πιο γρήγορα και αντί να αναζητάς ανταλλακτικό η εύκολη λύση ήταν η αγορά νέας συσκευής. «Πριν το ξέσπασμα της κρίσης κάναμε εξαλλοσύνες, γίναμε υπερκαταναλωτικοί. Η γενιά μου δεν ήξερε πως να επιδιορθώνει συσκευές, δεν υπήρχε ραπτομηχανή στο σπίτι, άλλαξαν οι συνήθειες» λέει.
Η ίδια πάντως έχοντας μεγαλώσει σε ένα σπίτι που δεν πετούσαν τα πράγματα με το παραμικρό, αλλά τα αξιοποιούσαν όσο περισσότερο μπορούσαν, ως παιδί καταπιανόταν με μαστορέματα σε ηλεκτρικές συσκευές και έπιπλα, τέχνη που την αξιοποίησε στα χρόνια της κρίσης, κάνοντας σε άλλους μαθήματα επαναχρησιμοποίησης. Τα εργαστήρια πραγματοποιούνται στον σύλλογο κοινωνικοοικονομικής δικτύωσης και αλληλοβοήθειας COSMUS DIY, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Εκεί τα μέλη κατασκευάζουν, επιδιορθώνουν και ανταλλάσσουν αντικείμενα, αλλά και συμβουλές για το πώς να εφαρμόσουν στην καθημερινότητά τους τις αρχές τις κυκλικής οικονομίας.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 17.12.2023