Η υπεραπόδοση της οικονομίας, σε μεγάλο βαθμό και λόγω των αυξημένων φόρων που εισρέουν στα κρατικά ταμεία ελέω διαρκών ανατιμήσεων και οι βάσιμες προσδοκίες υπέρβασης των στόχων για το πρωτογενές πλεόνασμα φέτος ανοίγουν παράθυρο, το οποίο όμως ίσως κλείσει... απότομα ο πόλεμος στο Ισραήλ, για απόδοση μπόνους μέσα στον Δεκέμβριο στους ευάλωτους.

Η μεγαλύτερη εστία αβεβαιότητας προέρχεται από την διαφαινόμενη απογείωση των τιμών του πετρελαίου κι ενώ πριν την πολεμική ανάφλεξη καταγραφόταν αποσυμπίεση, κάτι που ανακούφιζε το οικονομικό επιτελείο. Στο προσχέδιο του προϋπολογισμού του 2024 υπάρχει η πρόβλεψη για μέση τιμή αργού πετρελαίου 81,2 δολάρια το βαρέλι το 2024 από 81,8 δολάρια φέτος.

Τις τελευταίες μέρες επικρατεί νευρικότητα στις αγορές με πετρέλαιο και φυσικό αέριο να καταγράφουν ελεγχόμενα άλματα. Η διάθεση του πετρελαίου θέρμανσης ξεκίνησε την περασμένη Παρασκευή με την τιμή να προσεγγίζει τα 1,40 ευρώ το λίτρο.

Η τιμή διαμορφώνεται πολύ κοντά στα περσινά επίπεδα (1,41 ευρώ), χωρίς όμως κρατική στήριξη. Το 2022 υπήρχε η κυβερνητική επιδότηση ύψους 0,2 ευρώ ανά λίτρο, συν ΦΠΑ και την πρόσθετη επιδότηση 7,5 σεντς ανά λίτρο από τα διυλιστήρια.

Πάντως, με τα προπολεμικά δεδομένα δεν περιλαμβανόταν στον σχεδιασμό οριζόντια επιδότηση για το πετρέλαιο θέρμανσης, τουλάχιστον όχι με πόρους του κράτους ενώ το δίχτυ ασφαλείας (επιδοτήσεις) για τους λογαριασμούς του ρεύματος «σκίζεται» στο τέλος του χρόνου και από το νέο έτος κρατική επιδότηση θα υπάρξει μόνο αν αυξηθούν απότομα οι τιμές και μάλλον θα αφορά μόνο τους ασθενέστερους. Μέσα στον Νοέμβριο η εικόνα για το τι θα δοθεί και τι όχι θα έχει ξεκαθαρίσει.

Με τις τιμές του πετρελαίου να δείχνουν… επικίνδυνες τάσεις ανόδου, είναι λίαν πιθανή μία ολική αναπροσαρμογή της στρατηγικής με επαναφορά παρεμβάσεων τόνωσης των ευάλωτων. Αν και τα κυβερνητικά στελέχη είναι προσεκτικά στις δημόσιες δηλώσεις τους, το οικονομικό επιτελείο ξύνει τον πάτο του βαρελιού για να τύχουν στήριξης οι ασθενέστεροι οικονομικά.

Με την κατάθεση του προσχεδίου του προϋπολογισμού 2024, το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών προέβη σε επί τα βελτίω αναθεώρηση του στόχου για το φετινό πρωτογενές πλεόνασμα από το 0,7% του ΑΕΠ, βάσει του τρέχοντος προϋπολογισμού σε 1,1% του ΑΕΠ, που ήταν η εκτίμηση του Προγράμματος Σταθερότητας.

Η διαρκώς αυξανόμενη αναπτυξιακή δυναμική της οικονομίας και τα καλύτερα του αναμενομένου αποτελέσματα στις δημοσιονομικές επιδόσεις αλλά και η ευελιξία που παρέχουν τα χρηματοδοτικά εργαλεία της ΕΕ χωρίς να επιβαρύνονται τα δημόσιοα οικονομικά, ενδεχομένως να διευρύνουν τα περιθώρια για νέες παρεμβάσεις στήριξης.

Συνεπώς, έκτακτη οικονομική ενίσχυση στις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες μέχρι το τέλος του χρόνου μπορεί να υπάρξει, αν συνεχίσουν στο ίδιο μοτίβο τα οικονομικά μεγέθη. Το αν θα είναι μια επιπλέον πίστωση στις κάρτες του market pass ή κάποια άλλη βοήθεια (π.χ. επιδότηση στο πετρέλαιο), δεν είναι σαφές αλλά το σίγουρο είναι πως τα χρήματα θα καταβληθούν στους δικαιούχους πριν από τα Χριστούγεννα.

Αξίζει να σημειωθεί πως το market pass για το Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο αφορά τους κατοίκους του Έβρου και της Θεσσαλίας. Αν υπάρξει απόφαση διεύρυνσης των δικαιούχων μένει να διευκρινιστεί αν θα ισχύσουν τα ίδια κριτήρια με τους προηγούμενους κύκλους ή δικαιούχοι θα είναι συγκεκριμένες κατηγορίες. Αυτό θα εξαρτηθεί και από το εύρος του δημοσιονομικού χώρου. Εφόσον δοθεί το πράσινο φως, οι διαδικασίες θα είναι ταχείες ώστε τα ποσά να επιβαρύνουν τον φετινό προϋπολογισμό και να καταβληθούν εντός του έτους.

Τα στοιχεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού για το δίμηνο Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου και ο τελικός λογαριασμός για τις τουριστικές επιδόσεις (με τις ενδείξεις να είναι κάτι παραπάνω από αισιόδοξες) θα βαρύνουν καίρια για τη λήψη των τελικών αποφάσεων. Υπέρβαση του στόχου για το πρωτογενές πλεόνασμα ακόμα και κατά 0,1% του ΑΕΠ σημαίνει αυτόματα νέα κονδύλια 200 εκατ. ευρώ, 0,5% του ΑΕΠ συνεπάγεται πρόσθετα έσοδα 1 δισ. ευρώ.

«Άσος στο μανίκι» ο περιορισμός της φοροδιαφυγής

Ο βραχνάς της ακρίβειας προκαλεί προβληματισμό και αναζητούνται διαρκώς δεξαμενές για να σβήνουν, κατά το δυνατόν, οι φωτιές στα ράφια των σούπερ μάρκετ. Δεδομένο θεωρείται το άνοιγμα της βεντάλιας του κοινωνικού τιμολογίου ώστε να περιλαμβάνει όσο το δυνατόν περισσότερους. Το να διατηρηθούν οι μειωμένοι συντελεστές ΦΠΑ τουλάχιστον για τις μεταφορές παίζεται, καθώς αναζητείται ήδη δημοσιονομικός χώρος όχι απλώς για να παραταθεί αλλά και για να μονιμοποιηθεί το μέτρο με κόστος 300 εκατ. ευρώ.

Διατήρηση για όλο τον χρόνο των μειωμένων συντελεστών και στις μεταφορές (εισιτήρια μετρό, λεωφορείων) και στον σερβιριζόμενο καφέ και στα θεάματα (κινηματογράφους κλπ) απαιτεί χώρο της τάξεως των 500-550 εκατ. ευρώ ετησίως.

Στο οικονομικό επιτελείο πλέον δίνουν μεγάλο βάρος στον δραστικό περιορισμό της φοροδιαφυγής και στη διάχυση των ωφελειών της ανάπτυξης για να διατεθούν περισσότεροι πόροι σε κοινωνικές δαπάνες

Στο προσχέδιο προβλέπεται για το 2024 αύξηση του ΑΕΠ στο 3%, ενώ εφέτος εκτιμάται ότι αυτή θα φτάσει στο 2,3%. Μέσα από αυτή την μεγέθυνση της οικονομίας, που είναι πολλαπλάσια αυτής που εκτιμάται ότι θα υπάρξει στην Ευρωζώνη, θα προκύψουν επιπλέον έσοδα, άρα θα μεγαλώσουν και τα περιθώρια για διάθεση κονδυλίων σε νέες δράσεις στήριξης.

Το κλείσιμο της ψαλίδας των χαμένων εσόδων από ΦΠΑ στο μέσο όρο της ΕΕ που είναι στο 9%, από 15% που εκτιμάται ότι είναι σήμερα, θα αποφέρει 2 δισ. ευρώ επιπλέον τον χρόνο σε μόνιμη βάση.

Η διασύνδεση των ταμειακών μηχανών με τα POS μέσα στο 2024, η υποχρεωτική εφαρμογή των ηλεκτρονικών τιμολογίων και η καθολική εφαρμογή των ηλεκτρονικών βιβλίων (myDATA) θα «απελευθερώσουν» και άλλους πόρους για μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 15.10.2023