Την απομάκρυνση φραγμάτων από ποταμούς σε Ελλάδα, Κροατία, Ρουμανία και Σλοβακία, την εκπαίδευση υπηρεσιών και φορέων για τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να εφαρμοστεί αυτή η πρακτική και την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού επιχειρούν τοπικοί και διεθνείς φορείς, με μοχλό το έργο «Απομάκρυνση φραγμών από ποταμούς: σχέδιο εφαρμογής για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη» (Scaling up dam removal: implementation plan for Southeastern Europe).

Λαμβάνοντας υπόψη την υψηλή οικολογική αξία της περιοχής, το Dam Removal Europe, με επικεφαλής το World Fish Migration Foundation, φιλοδοξεί να επεκτείνει το κίνημα για την απομάκρυνση φραγμών στη ΝΑ Ευρώπη, ξεκινώντας αυτό το έργο σε συνεργασία με φορείς της περιοχής. Με χρηματοδότηση από το European Open Rivers Programme, έναν οργανισμό που χρηματοδοτεί δράσεις για την αποκατάσταση των ποταμών, το τριετές έργο υλοποιείται σε συνεργασία με το Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο (MedINA), το Fauna and Flora, το Wetlands International, το European Rivers Network, και τα WWF Ολλανδίας, Σλοβακίας και Αδριατικής.

Το έργο, όπως αναφέρεται σε ανακοίνωση του Μεσογειακού Ινστιτούτου για τη Φύση και τον Άνθρωπο, στοχεύει να φέρει το ζήτημα της αφαίρεσης φραγμάτων στην πολιτική ατζέντα, βελτιώνοντας παράλληλα τη σχετική νομοθεσία, να δημιουργήσει και να διαδώσει μια θετική και τεκμηριωμένη αφήγηση υπέρ της αποκατάστασης των ποταμών και της απομάκρυνσης φραγμών, να δημιουργήσει ευκαιρίες για την αφαίρεση φραγμάτων στην περιοχή και να διασφαλίσει ότι οι αρμόδιοι φορείς διαθέτουν την απαραίτητη τεχνογνωσία και τα εργαλεία για την υλοποίηση αυτών των έργων μεγιστοποιώντας τα οικολογικά οφέλη, καθώς και να αυξήσει την ευαισθητοποίηση για το θέμα σε επίπεδο κυβερνήσεων, φορέων διαχείρισης ποταμών και του κοινού, προκειμένου να γίνουν ευρέως κατανοητά τα οφέλη από την αφαίρεση φραγμάτων. Μια άλλη σημαντική διάσταση του έργου, αφορά στον εντοπισμό και την αξιοποίηση κατάλληλων πηγών χρηματοδότησης για την αφαίρεση των φραγμάτων. Μέσα από όλες αυτές τις δράσεις, το έργο φιλοδοξεί να συντελέσει στην απομάκρυνση απαρχαιωμένων φραγμάτων και συνεπακόλουθα, στην αποκατάσταση ποταμών υψηλής βιολογικής αξίας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.

«Είμαστε στην ευχάριστη θέση να υποστηρίξουμε αυτό το φιλόδοξο διεθνές έργο που στοχεύει να λειτουργήσει ως καταλύτης για έργα αφαίρεσης φραγμάτων σε μία περιοχή της Ευρώπης με υψηλή βιοποικιλότητα», λέει ο Τζακ Φόξαλ, εκτελεστικός διευθυντής του European Open Rivers Programme. «Αντιμετωπίζοντας σημαντικά ζητήματα που δυσχεραίνουν την απομάκρυνση φραγμάτων και διευκολύνοντας τη συγκρότηση νέων σχετικών πρωτοβουλιών, το έργο αυτό έχει τη δυνατότητα να ενισχύσει το κίνημα αφαίρεσης φραγμών στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, συμβάλλοντας στην αποκατάσταση της ροής των ποταμών και στην προστασία της βιοποικιλότητας».

Γιατί είναι σημαντική η απομάκρυνση φραγμών από τους ποταμούς; Υπολογίζεται ότι πάνω από 1,2 εκατομμύρια φράγματα κατακερματίζουν τους ποταμούς της Ευρώπης, εκ των οποίων περισσότερα από 156.000 είναι απαρχαιωμένα, όπως σημειώνεται στην ίδια ανακοίνωση. Μεταξύ των διαφόρων αρνητικών επιπτώσεων είναι η απώλεια της βιοποικιλότητας, με τους πληθυσμούς των μεταναστευτικών ψαριών του γλυκού νερού στην Ευρώπη να έχουν μειωθεί κατά 93%.

Σύμφωνα με τον Herman Wanningen, ο κύριος στόχος είναι να «υλοποιηθούν νέα και περισσότερα έργα αφαίρεσης φραγμάτων». Ο διευθυντής του World Fish Migration Foundation υποστήριξε ότι το έργο αυτό «θα δώσει σε φορείς και επαγγελματίες την τεχνογνωσία και την αυτοπεποίθηση να αναπτύξουν έργα αφαίρεσης φραγμάτων και θα εμπνεύσει τις γειτονικές χώρες να συμμετάσχουν στο κίνημα, αναπαράγοντας καλές πρακτικές».

Για τη Nevenka Lukic Rojsek, από το WWF Αδριατικής, «το έργο επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Κροατία. Η διατήρηση σημαντικών οικοσυστημάτων, συμπεριλαμβανομένου του ενδιαιτήματος της πέστροφας του Δούναβη, απειλείται λόγω του κατακερματισμού των ενδιαιτημάτων και των χωροκατακτητικών ειδών. Το έργο στοχεύει στην άρση αυτών των εμποδίων, εξασφαλίζοντας τη συνέχεια του ποταμού, τις βέλτιστες συνθήκες αναπαραγωγής και μια συνολική οικολογική βελτίωση στον ποταμό Bijela Rijeka. Με τον τρόπο αυτό, διασφαλίζουμε μοναδικά είδη και προωθούμε τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα αυτού του παρθένου περιβάλλοντος».

Όσον αφορά την Ελλάδα, η Αλεξάνδρα Παππά, υπεύθυνη προγραμμάτων του MedINA για το νερό, δηλώνει με σαφήνεια την ανάγκη να αντιστραφεί η κατάσταση: «Στην Ελλάδα, είναι καιρός να απορρίψουμε τις παρωχημένες πρακτικές του παρελθόντος και να επικεντρωθούμε στο να δώσουμε χώρο στα ποτάμια να επιτελέσουν τις φυσικές τους λειτουργίες και να ανακάμψουν από τα χρόνια προβλήματα που τους προξένησαν η παραμέληση και ο κατακερματισμός τους».

Στη Ρουμανία, για τον Iain Trewby, από το Fauna & Flora, «το έργο αυτό παρέχει μια συναρπαστική ευκαιρία για την αποκατάσταση της οικολογικής συνδεσιμότητας, χτίζοντας την απαραίτητη υποστήριξη για την απομάκρυνση των φραγμάτων, η οποία θα ενισχύσει τη βιοποικιλότητα και θα βελτιώσει τη λειτουργία των συστημάτων εσωτερικών υδάτων».

Στη Σλοβακία, η Martina Paulíková εκφράζει τη φιλοδοξία «να πάμε την αφαίρεση των φραγμών στο επόμενο επίπεδο».

Σύμφωνα με την υπεύθυνη του προγράμματος εσωτερικών υδάτων του WWF Σλοβακίας, αναφέρεται στην ανακοίνωση της MedINA, το έργο αυτό θα «επιταχύνει τη διαδικασία αφαίρεσης μικρότερων παρωχημένων φραγμάτων, συνδέοντας τους ενδιαφερόμενους φορείς και προτείνοντας έγκυρες βελτιώσεις στη νομοθεσία».