Κεραμική που είναι γνωστή στη βιβλιογραφία ως Χαλκιδικιώτη, ως τοπική της Χαλκιδικής ή γενικότερα ως κεραμική με ταινιωτή κυματοειδή διακόσμηση ήρθε στο φως το 2007 στη διάρκεια εργασιών για την τοποθέτηση αποχετευτικού αγωγού στη Σκάλα Φούρκας Χαλκιδικής.

Οι αρχαιολογικές εργασίες που έφτασαν σε βάθος 1.10μ από την επιφάνεια του δρόμου εντόπισαν έναν αποθέτη που περιείχε το παραπάνω υλικό σε στρώσεις από τις οποίες αφαιρέθηκε σταδιακά προκειμένου να αποκαλυφθεί το μέγεθος και η μορφή του.

Συνολικά εξήχθησαν οκτώ στρώσεις, ενώ εξαιτίας του μικρού πλάτους του σκάμματος, της μη δυνατότητας διερεύνησής του και του κινδύνου κατάρρευσης η ανασκαφή διακόπηκε φτάνοντας σε βάθος 1.78μ.

Οι τρεις πρώτες στρώσεις περιείχαν κυρίως μεγάλα τμήματα εμπορικών αμφορέων που ήταν διασκορπισμένα και συσσωρευμένα σε όλη την έκταση του σκάμματος, ενώ από τη δεύτερη στρώση άρχισαν να εμφανίζονται θραύσματα αγγείων που παρουσίαζαν σφάλματα στην κατασκευή και την όπτηση. Με τον καθαρισμό της τέταρτης στρώσης αποκαλύφθηκε στην ανατολική πλευρά του αποθέτη συγκέντρωση λίθων και όστρακα που οριζόταν από βράχο.

Στις επόμενες στρώσεις εκτός από τους αμφορείς υπήρχαν και τμήματα επιτραπέζιων αγγείων και μικρά όστρακα διαφόρων αγγείων.

Στα βορειοανατολικά και νοτιοανατολικά του αποθέτη αντίστοιχα εντοπίστηκαν επίσης υπολείμματα κλιβάνων με μάζες καμένων πυθιών και στρώμα κεραμίδων, που βεβαιώνουν τη λειτουργία ενός κεραμικού εργαστηρίου στην περιοχή. Γενικά όμως σε διάφορα σημεία του οικισμού της Σκάλας Φούρκας έχουν βρεθεί κατάλοιπα από ανάλογα εργαστήρια.

Μια υδρία βάρους 6.5 κιλών

Από το σύνολο της γραπτής κεραμικής του αποθέτη παρατηρείται η προτίμηση σε ορισμένα σχήματα αγγείων. Πρόκειται για σκεύη μεσαίου μεγέθους που εξυπηρετούσαν της ανάγκες φύλαξης και σερβιρίσματος υγρών και στερεών αγαθών.

Μέσα σε όλα αυτά ένα… αναπάντεχο εύρημα ήταν μια υδρία, το μοναδικό αγγείο που βρέθηκε σχεδόν ακέραιο. Το βάρος της φτάνει τα 6,5 κιλά και το ύψος της δεν υπερβαίνει μόλις τα 36 εκατοστά. Σε αυτό η γραπτή διακόσμηση περιορίζεται στο πάνω μισό και η απόδοση των ταινιών και του κεντρικού μοτίβου χαρακτηρίζεται από προχειρότητα Το χρώμα της βαφής είναι πορτοκαλοκάστανο και η χρήση του πινέλου φαίνεται ασταθής καθώς η βαφή αλλού είναι πιο παχιά και αλλού πιο αραιή.

Το σχήμα της υδρίας δεν είναι τόσο συχνό στην παραγωγή των εργαστηρίων της Χαλκιδικής. Με εξαίρεση τις υδρίες που βρέθηκαν στο νεκροταφείο της Ακάνθου υπάρχουν μόνο θραύσματα στον οικισμό στο Καραμπουρνάκι και ορισμένα παραδείγματα από πόλεις της ανατολικής Μακεδονίας.

ΕΛΕΝΗ ΜΑΝΑΚΙΔΟΥ

Όλα τα παραπάνω μαρτυρούν ότι πρόκειται για ένα εργαστήριο κεραμικής που έχει ορίζοντα λειτουργίας από τα μέσα του 5^ου αι. κ.ε., τουλάχιστον για ένα τέταρτο του αιώνα, σε μια περίοδο δηλαδή ακμής όταν η γειτονική Μένδη ήταν ενταγμένη στην Αθηναϊκή Συμμαχία.

Τα κοινά χαρακτηριστικά που το ορίζουν με βάση όσα μελετήθηκαν είναι τα εξής:

1. Χρήση μέτριας ποιότητας πηλού με αρκετές προσμίξεις
2. Προτίμηση για λίγα συγκεκριμένα σχήματα αγγείων
3. Διαμόρφωση ενιαίου προφίλ κατά το πλάσιμο
4. Δήλωση των μεταβάσεων με ελαφρές ευδιάκριτες αυλακώσεις
5. Στοιχειώδης γραπτή διακόσμηση σχετικά άτεχνη με πορτοκαλέρυθρη έως καστανή βαφή
6. Ιδιαίτερη σχεδίαση των ταινιών των κάθετων λαβών

Οι παραπάνω ενδιαφέρουσες πληροφορίες δόθηκαν από την καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας του ΑΠΘ Ελένη Μανακίδου, στην εισήγηση που έκανε από κοινού με την Ηλέκτρα Αναγνωστοπούλου-Χατζηπολυχρόνη στο πλαίσιο ημερίδας με τίτλο «Η τοπική κεραμική παραγωγή στη Χαλκιδική κατά τους ιστορικούς χρόνους» η οποία διοργανώθηκε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.