Τα σφοδρά καιρικά φαινόμενα είναι γεγονός ότι δεν είναι ασυνήθιστα ή πρωτόγνωρα στην πόλη της Θεσσαλονίκης, αλλά και σε άλλες περιοχές της Κεντρικής Μακεδονίας. Οι κάτοικοι ευρύτερα στην περιφέρεια, σχεδόν κάθε χρόνο, αναμετρώνται με ακραία καιρικά φαινόμενα, η μανία των οποίων προκαλεί σημαντικές ζημιές σε υποδομές, κτίρια και περιουσίες, ακόμη και ανθρώπινες απώλειες.

Η κλιματική κρίση έχει δείξει ήδη τη δύναμή της σε πόλεις και χωριά, με τον «Daniel» στη Θεσσαλία, πριν από πέντε μήνες, να διαλύει οριστικά το «σύννεφο» των ψευδαισθήσεων και να αποκαλύπτει τις μεγάλες ελλείψεις στην αντιπλημμυρική θωράκιση. Αυτή τη φορά το ακραίο καιρικό φαινόμενο «χτύπησε» αλύπητα το μεγαλύτερο μέρος της Θεσσαλίας, αύριο όμως ένα ανάλογο φαινόμενο μπορεί να χτυπήσει την Κεντρική Μακεδονία ή οποιαδήποτε άλλη περιφέρεια της χώρας.

Την ανησυχία αυτή εξέφρασε προ ημερών και ο περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας Απόστολος Τζιτζικώστας στο πλαίσιο της παρέμβασής του στο περιφερειακό συμβούλιο, λέγοντας πως χρειάζονται περισσότερα έργα και ακόμη περισσότερα κονδύλια, αφήνοντας να εννοηθεί ότι το χρόνιο αίτημα της πόλης και της Περιφέρειας στο εξής θα γίνει «σημαία» διεκδίκησης για τη διοίκηση της ΠΚΜ. Για το λόγο αυτό άλλωστε προωθεί τη σύσταση Επιτροπής Ειδικού Σκοπού -μία task force- αντιπροσωπευτική του Περιφερειακού Συμβουλίου, με στόχο να συγκροτήσει, να οργανώσει και να συντονίσει μία ολιγομελή ομάδα τεχνοκρατών, που θα ιεραρχήσουν τα προβλήματα και θα υποδείξουν μέχρι το καλοκαίρι αντιπλημμυρικά έργα κατά προτεραιότητα, εξαιτίας των προβλημάτων από την κλιματική κρίση.

O περιφερειάρχης, αξιολογώντας τις συνέπειες από την κλιματική κρίση δήλωσε ότι με τα νέα δεδομένα που δημιουργεί πλέον, τα έργα που γίνονται δεν αρκούν, όχι μόνο στην Κεντρική Μακεδονία, αλλά σε ολόκληρη τη χώρα. Γι’ αυτό και είπε πως αποτελεί μονόδρομο για την ελληνική πολιτεία και την Ευρωπαϊκή Ένωση να αποφασίσουν άμεσα αύξηση των κονδυλίων για τα αντιπλημμυρικά έργα. 

«Η κλιματική κρίση κάνει μεγάλα βήματα κάθε χρόνο, μεγαλύτερα από όσα οι επιστήμονες περίμεναν και εμείς καλούμαστε να κάνουμε άλματα. Αυτή τη στιγμή όμως τα άλματα δεν γίνονται» σχολίασε χαρακτηριστικά ο κ. Τζιτζικώστας και πρόσθεσε πως στην Κεντρική Μακεδονία αντιπλημμυρικά έργα γίνονται, καθώς, όπως είπε, έχουν θωρακιστεί πάνω από τριάντα περιοχές. «Με βάση τα δεδομένα προ κλιματικής κρίσης αρκούσαν και περίσσευαν, αλλά με τα νέα δεδομένα είναι προφανές ότι δεν αρκούν» σημείωσε.

Σε κάθε περίπτωση, το ζητούμενο, υποστήριξε ο περιφερειάρχης, είναι «να μη θρηνήσουμε θύματα, να μην χαθούν περιουσίες συμπολιτών μας και να μην κινδυνεύσουν ζωές και περιουσίες. Αυτός είναι ο στόχος που θα πρέπει να έχει μία πολιτεία. Αλλά όταν δεν έχουν ξεμπερδέψει οι αρμοδιότητες -μεταξύ κράτους και αυτοδιοίκησης για το ποιος φορέας κάνει τι- είναι αναπόφευκτο να συμβούν όλα αυτά» τόνισε και δήλωσε πως «αν δεν ξεκαθαριστεί το καθεστώς και δεν έρθουν χρήματα στις περιφέρειες, φοβάμαι πολύ ότι θα αντιμετωπίσουμε εκ νέου φαινόμενα Θεσσαλίας».

Μάλιστα την ανησυχία του μετέφερε ήδη στον πρωθυπουργό, από τον οποίο ζήτησε, και ως πρόεδρος της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδας (ΕΝΠΕ) την αλλαγή του θεσμικού πλαισίου, το ξεκαθάρισμα των αρμοδιοτήτων, την αύξηση των πόρων και τη δυνατότητα κάποιες διαδικασίες να κινούνται πιο γρήγορα για την κατασκευή αντιπλημμυρικών έργων.

Πόσα και πόσο κοστίζουν τα έργα που χρειάζονται

Τι θα συνέβαινε όμως αν η Θεσσαλονίκη και η Κεντρική Μακεδονία δεχόταν ένα χτύπημα ανάλογο του «Daniel»; Το ερώτημα αποτελεί πλέον μόνιμο φόβο, μία διαρκής «απειλή» για την πολιτεία και τους αρμόδιους φορείς που όμως αδυνατούν να δώσουν απάντηση.

Υποστηρίζουν ότι τα ακραία φαινόμενα που εκδηλώνονται ήδη σε πολλές περιοχές πρέπει να εκλαμβάνονται ως προειδοποίηση και παραίνεση επιτάχυνσης των αντιπλημμυρικών υποδομών που εκκρεμούν εδώ και πολλά χρόνια, τόσο για τη θωράκιση του πολεοδομικού συγκροτήματος Θεσσαλονίκης, όσο και των γύρω περιοχών.

«Ο ‘Daniel’ τα άλλαξε όλα και αυτό πρέπει να γίνει κατανοητό και στην ελληνική πολιτεία και την ΕΕ. Είναι ανάγκη να αναθεωρήσουν αναφορικά με τη χρηματοδότηση που θεωρούσαν επαρκή για τα αντιπλημμυρικά έργα. Τόσο στην Κεντρική Μακεδονία όσο και στην υπόλοιπη χώρα είναι ξεκάθαρο ότι χρειάζονται περισσότερα νέα αντιπλημμυρικά έργα και βέβαια πολύ περισσότεροι πόροι» τόνισε μιλώντας στη «ΜτΚ» ο αντιπεριφερειάρχης Υποδομών και Δικτύων Πάρις Μπίλλιας.

Αυτή τη στιγμή, είπε, με πρόχειρους υπολογισμούς για τα αντιπλημμυρικά έργα που χρειάζονται για να θωρακιστεί συνολικά η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, απαιτούνται περί τα 500 εκατ. ευρώ, ενώ μόνο για τη Θεσσαλονίκη γύρω στα 350 εκατ. ευρώ. «Ωστόσο εμείς σήμερα έχουμε από τους πόρους του ΕΣΠΑ μόλις 100 εκατ. ευρώ, δηλαδή το 1/5 των κονδυλίων. Και αυτά είναι ευρωπαϊκοί πόροι, καθώς δεν ξέρουμε το θα πάρει η ΠΚΜ από εθνικούς πόρους» υπογράμμισε ο ίδιος.

Αιτιολογώντας το ποσό του μισού δισ. ευρώ για την αντιπλημμυρική θωράκιση της ΠΚΜ, ο αντιπεριφερειάρχης υποστήριξε ότι το κόστος αυξάνει, επειδή οι υφιστάμενες υποδομές γερνούν και θέλουν συνεχή συντήρηση και επισκευή. «Επιπλέον οι πόλεις σχεδιάστηκαν με άλλα δεδομένα, οικιστικά και πληθυσμιακά. Αν πριν από αρκετά χρόνια χρειάζονταν π.χ. ένας αγωγός όμβριων υδάτων δύο μέτρων, σήμερα χρειάζονται πέντε μέτρα, αλλά αυτό δεν είναι πάντα εφικτό και αν γίνει θα χρειαστούν άλλου είδους παρεμβάσεις που είναι και χρονοβόρες και κοστοβόρες» τόνισε ο κ. Μπίλλιας.

Πάντως παραδέχθηκε ότι χωρίς αύξηση των πόρων η κατάσταση θα είναι δύσκολη και οι όποιες επιπτώσεις από την κλιματική κρίση δεν θα είναι διαχειρίσιμη. «Δεν είναι εύκολη η εξίσωση, γιατί από τη μία η ΕΕ έχει αποφασίσει και κατευθύνει περισσότερους πόρους στην καινοτομία, την ανάπτυξη, την επιχειρηματικότητα και από την άλλη έχουμε φαινόμενα που για να περιορίσουμε τις συνέπειες από τη σφοδρότητά τους θα πρέπει να έχουμε περισσότερα κονδύλια για τα νέα έργα που έχουν και άλλες προδιαγραφές» ανέφερε ο αντιπεριφερειάρχης.

Μελέτες για αντιπλημμυρικά άνω των 120 εκατ. στην ΠΚΜ

Την ίδια ώρα στην Κεντρική Μακεδονία γίνονται σημαντικά βήματα για την αντιπλημμυρική θωράκισή της, καθώς η Περιφέρεια έχει ώριμες μελέτες για έργα άνω των 120 εκατ. ευρώ, που θα ενταχθούν στο τρέχον ΕΣΠΑ.

Παράλληλα 12 μελέτες βρίσκονται υπό εκπόνηση και αφορούν όλα τα υδατορέματα και κυρίως τα μεγάλα ποτάμια: Γαλλικό, Αξιό, Λουδία, Στρυμόνα και Αλιάκμονα. Ο αντιπεριφερειάρχης Υποδομών και Δικτύων κ. Μπίλλιας, γνωστοποίησε την «προίκα» απαντώντας σε ερώτηση του επικεφαλής της παράταξης «Αλλαγή στην Περιφέρεια Κ. Μακεδονίας» Γιάννη Μυλόπουλου για την αντιπλημμυρική προστασία της Περιφέρειας.

Προφανώς, είπε, τα χρήματα αυτά δεν επαρκούν, αλλά θα αναζητηθούν και άλλοι πόροι. «Σχέδιο υπάρχει εδώ και χρόνια και από την Περιφέρεια και από αυτά που επιτάσσει το θεσμικό πλαίσιο. Το master plan για τη διευρυμένη μείζονα Θεσσαλονίκη έχει θεσπιστεί από το αρμόδιο υπουργείο και πάνω σε αυτό δουλεύουμε. Εκεί όμως που χρειάζεται πολλή δουλειά είναι στο θεσμικό πλαίσιο» σημείωσε ο ίδιος.

Η πρώτη Task Force για τα αντιπλημμυρικά

Όσον αφορά στη σύσταση της Επιτροπής Ειδικού Σκοπού (Task Force), πρόταση την οποία κατέθεσε ο επικεφαλής της παράταξης «Αλλαγή στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας» Γιάννης Μυλόπουλος θα αναλάβει:

1. Να συγκροτήσει, να οργανώσει και να συντονίσει μία ολιγομελή ομάδα τεχνοκρατών, που θα ιεραρχήσουν τα προβλήματα και θα υποδείξουν μέχρι το καλοκαίρι αντιπλημμυρικά έργα κατά προτεραιότητα.

2. Σε συνεργασία με τον περιφερειάρχη να καταθέσει στην κυβέρνηση ένα σχέδιο για άμεση κα κατεπείγουσα αλλαγή θεσμικού καθεστώτος, ώστε τα αντιπλημμυρικά να προχωρούν γρήγορα και χωρίς καθυστερήσεις.

3. Να αναζητήσει πόρους.

4. Δεδομένου ότι ο Αξιός και ο Στρυμόνας είναι διασυνοριακά ποτάμια, να προωθήσει συνεργασία και συντονισμό, ώστε να ξεκινήσει η αντιπλημμυρική από πάνω προς τα κάτω.

5. Να προβεί σε διαβούλευση με την τοπική κοινωνία, που πρέπει να καταλάβει ότι απαιτούνται κατεπείγοντα έργα.

Στο πλαίσιο των αντιπλημμυρικών παρεμβάσεων στην Κεντρική Μακεδονία, συζητείται και η αντιπλημμυρική προστασία της λεκάνης απορροής του Ανθεμούντα, θέμα που έθεσε η «Λαϊκή Συσπείρωση».

Ο κ. Μπίλλιας γνωστοποίησε ότι ο Ανθεμούντας χωρίζεται σε δύο τμήματα: την περιοχή κατάντι του οικισμού Βασιλικών και την περιοχή που αφορά τα ρέματα Θέρμης και Θερμαϊκού και τα συμβάλλοντα σε αυτήν.

Για το πρώτο τμήμα, είπε, απαιτείται η διευθέτηση του Ανθεμούντα σε μήκος 2,7 χιλιομέτρων και διευθετήσεις σε συμβολές τοπικών ρεμάτων του Ανθεμούντα. «Ως τώρα ολοκληρώθηκε η απαλλοτρίωση, επικαιροποιήθηκε η μελέτη του έργου και η αρμόδια υπηρεσία της Περιφέρειας προέβη σε ενέργειες για την ένταξη του έργου σε πρόγραμμα χρηματοδότησης» σημείωσε, ενώ για το δεύτερο τμήμα, ανέφερε ότι απαιτούνται έργα διευθέτησης σε τμήματα του Ανθεμούντα και ρέματα της περιοχής καθώς και κατασκευή τεχνικών έργων. Ειδικότερα έκανα γνωστό ότι το τμήμα αυτό έχει χαρακτηριστεί από το υπουργείο υποδομών ως εθνικής σημασίας και γι’ αυτό, εκείνο ανέλαβε την ευθύνη της εκπόνησης των απαραίτητων μελετών και έργων.

Μετά τον Daniel, τι;

Κατά την πλημμύρα «Daniel» τον Σεπτέμβριο του 2023, με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, 8 δισ. τόνοι νερό έπεσαν στη Θεσσαλία. Στο ακραίο σενάριο των υφιστάμενων σχεδίων διαχείρισης κινδύνου πλημμύρας, που θα συνέβαινε μία φορά στα 1.000 χρόνια, η βροχόπτωση θα έφτανε περίπου τα 6-8 δισ. τόνους (οι αντίστοιχοι χάρτες έχουν σχεδιαστεί με το μέσο σενάριο που προβλέπει περίπου 6 δισ. τόνους).

Την ίδια ώρα τα αντιπλημμυρικά έργα στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον ν. 4258/2014 και την υπουργική Απόφαση ΤΤ660/2017 (Β’ 428) είναι σχεδιασμένα για πλημμύρες που συμβαίνουν μία φορά στα 50 έτη.

Στην πλημμύρα «Daniel» το νερό ήταν 3 φορές περισσότερο από μία πλημμύρα 50 ετών. Ως εκ τούτου ανεξαρτήτως με τις οποιεσδήποτε αδυναμίες, σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο, δεν υπήρχε περίπτωση αντιπλημμυρικά έργα σχεδιασμού για πλημμύρα των 50 ετών, να συγκρατήσουν πλημμύρα 1.000 ετών.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 03.03.2024