Απόγευμα Σαββάτου και εκατομμύρια μάτια τηλεθεατών παρακολουθούν σε απευθείας σύνδεση τον μέσο της Δανίας, Κρίστιαν Έρικσεν να καταρρέει, χάνοντας τις αισθήσεις του, στο γήπεδο της Κοπεγχάγης στον αγώνα με την Φιλανδία. Χωρίς να πιέζεται από κανέναν κι ενώ έτρεχε για να πάρει την μπάλα από συμπαίκτη του στο 42^ο λεπτό του αγώνα, έπεσε στο έδαφος από καρδιακή ανακοπή. Λίγα εικοσιτετράωρα νωρίτερα, στο γήπεδο ποδοσφαίρου των Νέων Μουδανιών Χαλκιδικής μπροστά στα μάτια αθλητών, προπονητών και γονέων εξελίσσεται ένα αντίστοιχο σκηνικό. Ένας 14χρονος αθλητής τρέχει, χάνει τις αισθήσεις του και πέφτει στο έδαφος, επίσης από καρδιακή ανακοπή. «Πέθαναν για λίγα λεπτά κι επανήλθαν» δήλωσαν οι γιατροί. Και η αλήθεια είναι, πως και οι δυο τους σώθηκαν γιατί τα κρίσιμα πρώτα λεπτά τους παρασχέθηκαν οι πρώτες βοήθειες και τους χορηγήθηκε απινίδωση από απινιδωτές. Στην περίπτωση του 14χρονου από συσκευή που υπήρχε σε φούρνο της περιοχής.

Όπως λέει η γιατρός του Κέντρου Υγείας Νέων Μουδανιών, Ευγενία Χριστοφορίδου δέχτηκε κλήση στο κινητό της τηλέφωνο στις 20.55 το βράδυ της Πέμπτης 10 Ιουνίου 2021. «Μου τηλεφώνησε ένας γονέας. Δεν είχα υπηρεσία και ήμουν στο σπίτι. Ρώτησα εάν ειδοποίησαν το ΕΚΑΒ και τους είπα να έρθουν να με πάρουν γιατί ήμουν διαθέσιμη. Στις 21.09 ενημέρωνα το Κέντρο Υγείας για την αναταχθείσα καρδιακή ανακοπή. Όλα έγιναν πολύ γρήγορα. Στην αρχή, στο τηλέφωνο, πίστευα πως δεν ήταν ανακοπή. Όταν έφτασα στο γήπεδο διαπίστωσα ότι το παιδί ήταν άσφυγμο, απνοϊκό, ότι ήταν ανακοπή και ξεκινήσαμε ΚΑΡΠΑ (ΚαρδιοΠνευμονική Αναζωογόνηση). Ήταν νεκρό το παιδί. Δυο άτομα σχεδόν ταυτόχρονα έφυγαν για να φέρουν απινιδωτές. Έναν από το αρτοποιείο και έναν από το Κέντρο Υγείας. Αυτό έσωσε το παιδί. Ήρθε το ασθενοφόρο και μπήκα μαζί του» λέει η κ. Χριστοφορίδου. Περιγράφοντας λεπτό προς λεπτό το διάστημα που αποδείχτηκε σωτήριο για τον νεαρό αθλητή, αναφέρει: «Έκανα ΚΑΡΠΑ. Στη συνέχεια τοποθέτησα τα δύο αυτοκόλλητα ηλεκτρόδια στον αθλητή και ο απινιδωτής συνέστησε απινίδωση. Μετά από τέσσερα λεπτά και αφού ολοκληρώθηκε ο πρώτος κύκλος, ξανά έκανα ΚΑΡΠΑ. Στον δεύτερο έλεγχο ρυθμού η συσκευή δεν συνέστησε απινίδωση. Το παιδί σώθηκε» λέει η κ. Χριστοφορίδου.

Ο αυτόματος εξωτερικός απινιδωτής που έφτασε πρώτος στο γήπεδο, ήταν εκείνος που έχει στο αρτοποιείο του εδώ και τέσσερα χρόνια ο Στέλιος Ευγενίου. Μιλώντας στη «ΜτΚ» ο κ. Ευγενίου αναφέρει ότι αγόρασε μαζί με τη σύζυγό του την συσκευή το 2017, μετά από κάτι εξετάσεις στις οποίες υποβλήθηκε η κόρη του, οι οποίες πήγαν καλά. Ως «ευχαριστώ» ο ιδιοκτήτης του φούρνου στα Νέα Μουδανιά Χαλκιδικής, το προμηθεύτηκε έναντι 2.300 ευρώ τότε και το τοποθέτησε στο κατάστημά του, κάνοντας γνωστό σε εθελοντικές οργανώσεις, το κέντρο υγείας και την κοινότητα για την ύπαρξη του μηχανήματος στο φούρνο του. Ο κ. Ευγενίου συντηρεί τον απινιδωτή, αλλάζοντας μπαταρίες, ενώ όπως αναφέρει μέχρι και πριν λίγες ημέρες δεν είχε χρησιμοποιηθεί. «Στις 20.56 έγινε το συμβάν. Στις 21.02 ένας πατέρας συναθλητή του 14χρονου ήρθε στο κατάστημα να πάρει τη συσκευή. Πριν έξι μήνες είχα αλλάξει την μπαταρία και όλη την ώρα μέχρι να με πάρουν τηλέφωνο για να με ενημερώσουν ότι το παιδί σώθηκε σκεφτόμουν: τι θα συμβεί εάν έκανα κάποιο λάθος κατά την αντικατάσταση μπαταρίας. Ήταν το χειρότερο εικοσάλεπτο της ζωής μου. Μέχρι να μας πάρουν τηλέφωνο, νόμιζα ότι πήγα στην κόλαση και όταν χτύπησε το τηλέφωνο και μας ενημέρωσαν ότι όλα πήγαν καλά, πήγαμε στον παράδεισο. Τα συναισθήματα απερίγραπτα» λέει ο κ. Ευγενίου που συμπληρώνει ότι «είναι πολύ σημαντικό να υπάρχουν εκπαιδευμένοι πολίτες στην παροχή των πρώτων βοηθειών. Πρέπει ο κόσμος να ενημερώνεται και να μην τρομάζει».

Τόσο στην περίπτωση του Κρίστιαν Έρικσεν όσο και του 14χρονου ποδοσφαιριστή από τη Χαλκιδική, μία συσκευή, η αξία της οποίας κοστίζει όσο ένα smartphone αποδείχτηκε «σωτήρια». «Πρόκειται για πάμφθηνα σωτήρια μηχανήματα» εξηγεί στη «ΜτΚ» ο Αναστάσης Στεφανάκης, διασώστης του ΕΚΑΒ και συνιδρυτής του Ανθρωπιστικού Οργανισμού «Kids Save Lives» που στόχο έχει να εκπαιδεύσει μικρούς και μεγάλους στην παροχή πρώτων βοηθειών. «Τα πρώτα λεπτά για κάποιον που παθαίνει εξωνοσοκομειακή καρδιακή ανακοπή είναι πολύ σημαντικά. Πρέπει κάποιος που γνωρίζει να ξεκινήσει ΚΑΡΠΑ και θωρακικές συμπιέσεις. Εκτιμάται ότι εάν παρασχεθούν πρώτες βοήθειες οι πιθανότητες για να σωθεί κάποιος είναι 50%-70%, ενώ για κάθε λεπτό που περνάει αυτές μειώνονται κατά 10%» λέει ο κ. Στεφανάκης, ο οποίος μέσω της «ΜτΚ» ζητά να γίνουν πράξη οι νόμοι του κράτους σε ό,τι αφορά την υποχρεωτικότητα ύπαρξης αυτόματων εξωτερικών απινιδωτών σε δημόσια κτίρια και χώρους όπου συνωστίζονται την ίδια στιγμή πολλά άτομα.

Για τον κ. Στεφανάκη, όλα ξεκίνησαν το 2007, όταν ένα χρόνο μετά την πρόσληψή του στο ΕΚΑΒ, μετατέθηκε στη Χαλκιδική. Διαπίστωσε, όπως περιγράφει, πως η περιοχή διαθέτει κακό οδικό δίκτυο, κίνηση και δυσπρόσιτα σημεία με αποτέλεσμα τα ασθενοφόρα που έπρεπε να αντιμετωπίσουν κάποιο περιστατικό να φτάνουν καθυστερημένα. «Εάν αυτοί που μας καλούσαν γνώριζαν από πρώτες βοήθειες, τότε θα είχαν σωθεί αρκετές ζωές» λέει ο κ. Στεφανάκης. Το 2009 μαζί με την συνιδρύτρια του Οργανισμού 2009 ταξίδεψαν στην Αθήνα για να γίνουν εκπαιδευτές του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αναζωογόνησης (ERC) και άμεσα ξεκίνησαν μαθήματα στις κοινότητες της περιοχής εκπαιδεύοντας μικρούς και μεγάλους, με σκοπό να βοηθούν ως πρώτοι ανταποκρινόμενοι μέχρι την άφιξη του ασθενοφόρου. Το 2010 ο κ. Στεφανάκης με τους συνεργάτες του ίδρυσαν τον Οργανισμό εκπαιδεύοντας ενήλικες και μαθητές. Το 2016 ο Οργανισμός σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρεία Επείγουσας Προνοσοκομειακής Φροντίδας, ξεκίνησε επίσημα Μάθημα Α’ Βοηθειών στα σχολεία όλης της χώρας με την έγκριση του υπουργείου Παιδείας. Υπολογίζεται πως μέχρι σήμερα οι άνθρωποι του «Kids Save Lives» έχουν εκπαιδεύσει σχεδόν 90.000 μικρούς και μεγάλους, ενώ μόνο την περίοδο της πανδημίας 18.000 μαθητές παρακολούθησαν τα σεμινάρια μέσω webinars.

«Είναι συγκλονιστικό, όταν αντιλαμβάνεται κάποιος ότι ο 14χρονος αθλητής σώθηκε επειδή κάποιος αποφάσισε να αγοράσει τον απινιδωτή και όχι ένα ακριβό κινητό τηλέφωνο» λέει ο κ. Στεφανάκης.

Χάρτης απινιδωτών

Υπολογίζεται πως σήμερα στην Ελλάδα υπάρχουν περίπου 1.000 αυτόματοι εξωτερικοί απινιδωτές που αποκτήθηκαν με ιδιωτική πρωτοβουλία και δόθηκαν σε δημοτικές κοινότητες, εθελοντικούς οργανισμούς, σχολεία, ξενοδοχεία, μεγάλα κτίρια κ.τ.λ. Οι καταγεγραμμένοι στον χάρτη που δημιούργησε ο Οργανισμός «Kids Save Lives» απινιδωτές ανέρχονται στους 600, ενώ σύμφωνα με τον κ. Στεφανάκη υπάρχουν ορισμένες εκατοντάδες ακόμα που δεν έχουν καταγραφεί. Σε αυτούς δεν υπολογίζονται οι απινιδωτές που διαθέτουν όλα τα νοσοκομεία και τα κέντρα υγείας, τα δημόσια κτίρια, τα ασθενοφόρα και οι μηχανές του ΕΚΑΒ, τα οποία διαθέτουν υποχρεωτικά τέτοιου είδους συσκευές. Ωστόσο, το συνολικό άθροισμα των αυτόματων εξωτερικών απινιδωτών είναι πολύ χαμηλό, εάν το συγκρίνει κανείς με την Ολλανδία, όπου έχουν καταγραφεί συνολικά 20.000 απινιδωτές, ένας για κάθε οικοδομικό τετράγωνο. «Τα τελευταία χρόνια εξοπλίσαμε μαζί με τους εθελοντές σχολεία και κοινότητες σε όλη τη χώρα με 150 απινιδωτές. Το συγκινητικό είναι πως τα ίδια τα παιδιά συγκέντρωσαν χρήματα μέσω μπαζάρ ή με άλλους τρόπους προκειμένου να αγοράσουμε αυτές τις σωτήριες συσκευές» υποστηρίζει ο κ. Στεφανάκης.

Βάσει νόμου (ΦΕΚ 219/τΒ/22.2.2007) συνίσταται η τοποθέτηση αυτόματου εξωτερικού απινιδωτή σε δημόσιες υπηρεσίες και ιδιωτικές επιχειρήσεις όπου συχνάζει μεγάλος αριθμός προσώπων (αεροδρόμια, λιμάνια, υπουργεία, δικαστήρια, αθλητικά κέντρα, ξενοδοχεία, σχολεία, εμπορικά κέντρα κ.α.). Ωστόσο, σύμφωνα με τον κ. Στεφανάκη ο νόμος δεν εφαρμόζεται. Σημειώνεται πως και η UEFA το 2017 συνέστησε την τοποθέτηση απινιδωτών σε κάθε γήπεδο όπου διεξάγεται αγώνας.

Στο μεταξύ, όπως έγινε γνωστό εξοπλισμένα με απινιδωτές θα είναι από τον Σεπτέμβριο, με την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς, σχολεία Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του δήμου Νεάπολης-Συκεών, αλλά και δημοτικά κτίρια. Ο δήμος αναμένεται να προμηθευτεί το αμέσως επόμενο διάστημα 25 απινιδωτές που θα τοποθετηθούν σε σχολεία και δημοτικά κτίρια.

Πρωτιά σε θανάτους από ανακοπή

Όπως υποστηρίζει ο Αναστάσης Στεφανάκης, διασώστης του ΕΚΑΒ και συνιδρυτής του Ανθρωπιστικού Οργανισμού «Kids Save Lives», η Ελλάδα, όπως προκύπτει από τις έρευνες, βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις της Ευρώπης σε ό,τι αφορά την επιβίωση θυμάτων εξωνοσοκομειακής καρδιακής ανακοπής. Το 2016 η χώρα μας βρισκόταν στην τελευταία θέση στην σχετική ευρωπαϊκή λίστα, ενώ το 2019 στην τέταρτη θέση από το τέλος. Υπολογίζεται πως κάθε χρόνο στην Ευρώπη χάνουν τη ζωή τους 350.000 άνθρωποι από καρδιακή ανακοπή, που αποκαλείται ως «ο νούμερο ένα δολοφόνος στην γηραιά ήπειρο». Εκτιμάται, πως εάν υπήρχε η σωστή εκπαίδευση τα 100.000 άτομα από αυτούς θα είχαν σωθεί. Είναι ενδεικτικό ότι η Ελλάδα μετρά πανελληνίως 22 θανάτους από εξωνοσοκομειακή καρδιακή ανακοπή τα τελευταία τέσσερα χρόνια, 14 από αυτούς σημειώθηκαν στην Κασσάνδρα Χαλκιδικής.

Κόστος και λειτουργία

Σε ό,τι αφορά το κόστος ενός αυτόματου εξωτερικού απινιδωτή αυτό ποικίλει. Υπολογίζεται ωστόσο πως το μέσο κόστος ανέρχεται σε 1.300 ευρώ ανά συσκευή. Η κάθε συσκευή διαθέτει οδηγίες χρήσεως στα ελληνικά. Ο αυτόματος εξωτερικός απινιδωτής αποτελείται από έναν μικρό υπολογιστή (μικροεπεξεργαστή), ηλεκτρικά κυκλώματα και αυτοκόλλητα επιθέματα ηλεκτροδίων. Τα ηλεκτρόδια που επικολλούνται στο στέρνο του ασθενή, συλλέγουν πληροφορίες για τον καρδιακό ρυθμό. Ο μικροεπεξεργαστής με την φιλοσοφία ενός κλασικού καρδιογράφου αναλύει τον καρδιακό ρυθμό και αν απαιτείται συνιστά απινίδωση. Η απινίδωση (ηλεκτρικό ερέθισμα) χορηγείται μέσω των επικολλημένων στο στήθος ηλεκτροδίων, στην καρδιά. Το ένα τοποθετείται κάτω από την δεξιά κλείδα και το άλλο κάτω από την αριστερή μασχάλη. Η απινίδωση στιγμιαία αδρανοποιεί την καρδιά που σταματά κάθε δραστηριότητα και της δίνει την ευκαιρία να ξαναρχίσει με φυσιολογική ηλεκτρική δραστηριότητα και να συνεχίσει να χτυπά αποτελεσματικά. Οι περισσότεροι αυτόματοι εξωτερικοί απινιδωτές είναι σχεδιασμένοι για να χρησιμοποιούνται, υπό οποιεσδήποτε περιστάσεις, σε έκτακτες περιπτώσεις όπου δεν υπάρχει άμεση ιατρική βοήθεια και μπορούν να χρησιμοποιηθούν από οποιοδήποτε πολίτη ηλικίας άνω των 12 ετών που έχει παρακολουθήσει ειδικά εκπαιδευτικά σεμινάρια καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης (ΚΑΡΠΑ), δηλαδή, χρήση του αυτομάτου εξωτερικού απινιδωτή και της τεχνητής αναπνοής. «Κάθε φορά που επαναφέρουμε έναν άνθρωπο στη ζωή πανηγυρίζουμε» λέει ο κ. Στεφανάκης, ο οποίος συμπληρώνει πως ο Οργανισμός «Kids Save Lives» στα τέλη Ιουνίου αναμένεται να κυκλοφορήσει ένα ειδικό application για «έξυπνες» συσκευές που θα διατίθεται δωρεάν και μέσω του οποίου ο χρήστης θα μπορεί με το άγγιγμα της οθόνης του κινητού τηλεφώνου ή του tablet να ενημερωθεί για το πλησιέστερο σημείο με απινιδωτή, να ενημερώσει το ΕΚΑΒ κ.ά.

Στη Θεσσαλονίκη

Όσο ο χρόνος κυλά, κι όσο περισσότεροι ενημερώνονται για τις ενέργειες που πρέπει να κάνει κάποιος τα πρώτα λεπτά που ένας συμπολίτης μας πάθει καρδιακή ανακοπή, δημόσιοι χώροι και όχι μόνο εξοπλίζονται με αυτόματους εξωτερικούς απινιδωτές. Στο αεροδρόμιο «Μακεδονία» της Θεσσαλονίκης, σύμφωνα με πληροφορίες από την διοίκηση του αεροδρομίου, από το 2017 μέχρι σήμερα έχουν τοποθετηθεί έντεκα υπερσύγχρονοι απινιδωτές σε όλους τους χώρους του αεροδρομίου.

Στο δημαρχείο Θεσσαλονίκης, σύμφωνα με τον αντιδήμαρχο Κοινωνικής Πολιτικής και γιατρό, Χάρη Αηδονόπουλο υπάρχει ένας απινιδωτής, ενώ άλλοι δυο διατίθενται στα δημοτικά ιατρεία της Τριανδρίας και της Μοναστηρίου. Επίσης, δυο εποπτείες Καθαριότητας διαθέτουν από έναν απινιδωτή και έναν η δημοτική αστυνομία Θεσσαλονίκης, τον οποίο γνωρίζουν να χρησιμοποιούν οι δημοτικοί αστυνομικοί κατόπιν σχετικής εκπαίδευσής τους. Σύμφωνα με τον κ. Αηδονόπουλου, πρόθεση της διοίκησης του δήμου είναι η διανομή απινιδωτών και σε σχολικά συγκροτήματα. Μια αντίστοιχη συσκευή, υπάρχει και στο νέο κτήριο της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας στην δυτική είσοδο της πόλης, ενώ αρκετοί δήμοι του νομού έχουν προμηθευτεί απινιδωτές που διαθέτουν σε σχολεία, δημοτικά κτίρια, γυμναστήρια κ.ά.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 19-20 Ιανουαρίου 2021