06/04/2021 15:10
Την έχουν χαρακτηρίσει «Το βασίλειο της μεταλλουργίας», την πόλη του Διός και της Αφροδίτης, αλλά και ένα «θησαυροφυλάκιο» του παρελθόντος.
Όχι άδικα, αφού η αρχαία Πίστυρος, που βρίσκεται σε απόσταση μόλις 18 χιλιόμετρα από τη σημερινή Καβάλα (Αρχαία Νεάπολις), μετά τη Χρυσούπολη, δυτικά του ποταμού Νέστου, με άμεση πρόσβαση στο κεντρικό οδικό δίκτυο της εποχής, ήταν μια από τις σημαντικότερες πόλεις της Βορείου Ελλάδος ενώ είχε έντονη μεταλλευτική και οικονομική δραστηριότητα.
Μεγάλες ποσότητες σκωριών και μεταλλευμάτων προδίδουν ότι οι κάτοικοι έβρισκαν κυρίως σίδηρο και χαλκό, αλλά σίγουρα έψαχναν συνεχώς για ασήμι και για χρυσό. Επίσης, θραύσματα τείχους από κάμινο μεταλλουργικής δραστηριότητας μαρτυρούν ότι έχουμε να κάνουμε με έναν πολύ ισχυρό οικονομικά οικισμό που έχει ως βασική στρατηγική την επεξεργασία των μεταλλευμάτων και δίνει πλούτο και ισχύ σε όλη την ευρύτερη περιφέρεια.
ΕΠΙΓΡΑΦΗ ΔΙΟΣ ΚΑΙ ΦΙΛΙΠΠΟΥ
Στο εσωτερικό της, το μεγαλύτερο μέρος της ΝΑ συνοικίας καταλαμβάνει το Ιερό που ανήκε στον Δία, ενώ εκεί λατρευόταν και ο Φίλιππος Β΄, ίσως και η Αφροδίτη – το τελευταίο συμπέρασμα προκύπτει από την ανεύρεση στον χώρο ειδωλίων της θεάς της ομορφιάς. Επίσης μέσα στην πόλη βρέθηκε οινοποιείο, δύο δημόσια κτήρια και μάλλον εργαστήριο μεταλλουργίας, ενώ πολλά είναι τα κινητά ευρήματα όπως επιγραφές, νομίσματα κ.α..
ΕΙΔΩΛΙΟ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ
Η εξαιρετική τοιχοδομία με τείχη που φτάνουν έως και τα πέντε μέτρα και είναι φτιαγμένα από ένα φίνο υλικό, το λεπτό και γυαλιστερό μάρμαρο της Θάσου, το οποίο προερχόταν από τα απέναντι μεταλλεία της Σαλιάρας, δείχνει την ισχυρή οχύρωσή της, αλλά και την άψογη δομή της, ενώ είναι ενδεικτική και του μεγάλου πλούτου της πόλη.
Η πρωιμότερη μαρτυρία για την παρουσία μιας πόλης με το όνομα Πίστυρος δυτικά του ποταμού Νέστου προέρχεται από τον Ηρόδοτο. Την αναφέρει δύο φορές ως πόλι ἑλληνὶδα παραθαλασσία και ἡπειρώτιδα, με αφορμή την εκστρατεία του Ξέρξη. Η μαρτυρία του Ηροδότου υποδεικνύει ότι η Πίστυρος είχε τα γνωρίσματα ενός αστικού κέντρου με ελληνικούς θεσμούς. Ωστόσο, η πόλη ιδρύθηκε κατά την περίοδο σύστασης του αποικιακού κράτους των Θασίων, στο τέλος του 7 ου αι. π.Χ., φαίνεται δε να εγκαταλείπεται μετά το τέλος του 2ου π.Χ. αιώνα.
ΝΔ ΠΥΡΓΟΣ
Εστιασμένη στην οχύρωση η έρευνα
Τα νέα στοιχεία που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη σχετίζονται με το οχυρωματικό μέρος της πόλης και προέρχονται από τις ανασκαφικές εργασίες του περασμένου καλοκαιριού (Ιούλιος – Αύγουστος 2020), οι οποίες πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο του ανασκαφικού προγράμματος των ετών 2014-2019. «Η ανασκαφή ήταν από τις λίγες που συνεχίστηκαν κανονικά κάτω από συγκεκριμένες προφυλάξεις λόγω της πανδημίας», λέει στο makthes.gr ο Δρ Στρατής Παπαδόπουλος, Επίτιμος Έφορος Αρχαιοτήτων και Διευθυντής Συστηματικής Ανασκαφής Πιστύρου.
Η έρευνα εστίασε ιδιαίτερα στο δυτικό τείχος της οχύρωσης περιλαμβανομένων δύο σπουδαίων πολυώροφων πύργων εποπτείας, που βρίσκονται ο ένας στο βορειοδυτικό και ο άλλος στο νοτιοδυτικό τείχος και χρονολογούνται στα όψιμα αρχαϊκά χρόνια, δηλαδή στο 2ο μισό του 6ου αιώνα. «Μολονότι δεν πήγαμε πολύ βαθιά και δεν ανοίχτηκαν πολύ μεγάλες και απαιτητικές ανασκαφικές τομές, τα ευρήματά μας από την αποχωμάτωση και την αποκάλυψη του δυτικού σκέλους ήταν πάρα πολύ ενδιαφέροντα και για την ίδια τη μορφή της οχύρωσης που όσο πάει τώρα τη μαθαίνουμε πληρέστερα», τονίζει ο κ. Παπαδόπουλος.
Όπως όλα δείχνουν η αμυντική λειτουργία των πύργων αυτών είναι πολύ σημαντική. Μάλιστα, ο Βορειοδυτικός ήταν πολύ κοντά στο διαχρονικό οδικό δίκτυο της περιοχής, που αργότερα ονομάστηκε Εγνατία Οδός. «Διευκρινίσαμε έναν πολύ περίεργο πύργο ο οποίος δεν είναι τετράγωνος όπως οι άλλοι, αλλά επιμήκης. Ουσιαστικά κατέχει το βορειοδυτικό κομμάτι, προσέχει, αμύνεται, επιβλέπει, εποπτεύει τη βόρεια πλευρά της πόλης από την οποία περνούσαν οι μεγάλες οδικές αρτηρίες, δηλαδή η Βασιλική Οδός από την οποία διέρχονταν τα στρατεύματα των Περσών και αργότερα η οδός του Φιλίππου του Β΄ και του Μεγάλου Αλεξάνδρου, από την οποία περνούσαν τα στρατεύματα για τη Θράκη και αργότερα για την Ασία», επισημαίνει ο κ. Παπαδόπουλος.
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΚΤΗΡΙΟ
Απανθρακωμένο υλικό και η επιγραφή «ΘΑCΙΩΝ»
Ο Νοτιοδυτικός Πύργος, που είναι ο μεγαλύτερος σε διαστάσεις (8Χ8μ) βλέπει προς το λιμάνι, το οποίο ήταν κοντύτερα στην πόλη σε σημείο που μάλλον υπήρχε σε πολύ μικρή απόσταση μια λιμνοθάλασσα. Επεφύλαξε δε για τους αρχαιολόγους δύο εκπλήξεις. «Εκεί είχαμε δύο ενδιαφέροντα ευρήματα. Το ένα ήταν ότι βρήκαμε στοιχεία από το δάπεδο του πρώτου ορόφου, αλλά και το μεγαλύτερο δάπεδο του υπογείου όπου εντοπίστηκε μια μεγάλη ποσότητα απανθρακωμένου υλικού για το οποίο είμαστε σχεδόν βέβαιοι ότι οφείλεται στην εσωτερική ξύλινη σκάλα που οδηγούσε από τον έναν όροφο στον άλλον. Αυτό γενικά είναι κάτι δύσκολο να βρεθεί, επειδή τα υλικά είναι φθαρτά.
Το δεύτερο στοιχείο ήταν ότι στην είσοδο του πρώτου ορόφου του πύργου βρέθηκε μια ωραία εγχάρακτη επιγραφή με τη λέξη ‘ΘΑCΙΩΝ’ που δίνει την ταυτότητα της πόλης, η οποία δημιουργήθηκε από τους Θάσιους. Δηλαδή είναι μια πόλη, ένα εμπόριο, ένας σπουδαίος, πάμπλουτος εμπορικός σταθμός του οποίου οι δημιουργοί επιθυμούν ο επισκέπτης που μπαίνει δια του πύργου αυτού να γνωρίζει σε ποιανού ιδιοκτησία, έλεγχο ή εποπτεία βρίσκεται», υπογραμμίζει ο αρχαιολόγος.
Η έρευνα πεδίου και η μελέτη του υλικού θα συνεχιστεί και την επόμενη τετραετία. «Φέτος έχουμε δίπλα μας αρωγούς το Ίδρυμα Λεβέντη και τον Δήμο Νέστου. Βεβαίως, ο χώρος είναι ώριμος να υποδεχθεί μια μελέτη ανάδειξης, που θα τον αξιοποιήσει μέσα από ένα συγχρηματοτούμενο ευρωπαϊκό πρόγραμμα υπό την εποπτεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καβάλας», καταλήγει ο Στρατής Παπαδόπουλος.
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΥΛΗ
Το 33ο Αρχαιολογικό Συνέδριο
Τώρα, τα αποτελέσματα της ανασκαφής και της έρευνας αυτής θα παρουσιαστούν από τον Στρατή Παπαδόπουλο στο πλαίσιο της 33ης Επιστημονικής Συνάντησης για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη που θα πραγματοποιηθεί διαδικτυακά από 22 έως 24 Απριλίου μέσω Zoom με συνδιοργανωτές το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το Υπουργείο Πολιτισμού, με τη χορηγία της «Αττικό Μετρό».
Μάλιστα, φωτογραφία της Αρχαίας Πιστύρου κοσμεί την αφίσα του φετινού συνεδρίου, που λόγω κορονοϊού και πανδημίας δεν πραγματοποιήθηκε το 2020.
Φέτος, η συνάντηση περιλαμβάνει 81 ανακοινώσεις, η πλειονότητα των οποίων είχαν προγραμματιστεί για την περασμένη χρονιά αλλά δεν κατέστη δυνατόν να παρουσιαστούν. «Συγκεντρώθηκαν πράγματα που είχαν δουλευτεί και σκαφτεί τα τελευταία χρόνια μέσα από τη συμμετοχή των Εφορειών και τη συνεργασία με ομάδες για ερευνητικά προγράμματα. Έχουμε επίσης ανάδειξη μνημείων, αλλά και αρχαιομετρικές μελέτες. Θα παρουσιαστούν επιμέρους έρευνες αλλά και συνθετικές μελέτες και εργασίες, με διαχρονική και υπερτοπική κάλυψη για γνωστές είτε λιγότερο γνωστές θέσεις», επισημαίνει στο makthes.gr η μια εκ των συντονιστών της συνάντησης, καθηγήτρια Ιστορίας – Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ Ελένη Μανακίδου.
Το ευρύ κοινό θα έχει τη δυνατότητα να παρακολουθήσει τις εργασίες μέσω live streaming η διεύθυνση του οποίου θα ανακοινωθεί προσεχώς.
Μπορείτε να δείτε και να κατεβάσετε ολόκληρο το πρόγραμμα ΕΔΩ
Την έχουν χαρακτηρίσει «Το βασίλειο της μεταλλουργίας», την πόλη του Διός και της Αφροδίτης, αλλά και ένα «θησαυροφυλάκιο» του παρελθόντος.
Όχι άδικα, αφού η αρχαία Πίστυρος, που βρίσκεται σε απόσταση μόλις 18 χιλιόμετρα από τη σημερινή Καβάλα (Αρχαία Νεάπολις), μετά τη Χρυσούπολη, δυτικά του ποταμού Νέστου, με άμεση πρόσβαση στο κεντρικό οδικό δίκτυο της εποχής, ήταν μια από τις σημαντικότερες πόλεις της Βορείου Ελλάδος ενώ είχε έντονη μεταλλευτική και οικονομική δραστηριότητα.
Μεγάλες ποσότητες σκωριών και μεταλλευμάτων προδίδουν ότι οι κάτοικοι έβρισκαν κυρίως σίδηρο και χαλκό, αλλά σίγουρα έψαχναν συνεχώς για ασήμι και για χρυσό. Επίσης, θραύσματα τείχους από κάμινο μεταλλουργικής δραστηριότητας μαρτυρούν ότι έχουμε να κάνουμε με έναν πολύ ισχυρό οικονομικά οικισμό που έχει ως βασική στρατηγική την επεξεργασία των μεταλλευμάτων και δίνει πλούτο και ισχύ σε όλη την ευρύτερη περιφέρεια.
ΕΠΙΓΡΑΦΗ ΔΙΟΣ ΚΑΙ ΦΙΛΙΠΠΟΥ
Στο εσωτερικό της, το μεγαλύτερο μέρος της ΝΑ συνοικίας καταλαμβάνει το Ιερό που ανήκε στον Δία, ενώ εκεί λατρευόταν και ο Φίλιππος Β΄, ίσως και η Αφροδίτη – το τελευταίο συμπέρασμα προκύπτει από την ανεύρεση στον χώρο ειδωλίων της θεάς της ομορφιάς. Επίσης μέσα στην πόλη βρέθηκε οινοποιείο, δύο δημόσια κτήρια και μάλλον εργαστήριο μεταλλουργίας, ενώ πολλά είναι τα κινητά ευρήματα όπως επιγραφές, νομίσματα κ.α..
ΕΙΔΩΛΙΟ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ
Η εξαιρετική τοιχοδομία με τείχη που φτάνουν έως και τα πέντε μέτρα και είναι φτιαγμένα από ένα φίνο υλικό, το λεπτό και γυαλιστερό μάρμαρο της Θάσου, το οποίο προερχόταν από τα απέναντι μεταλλεία της Σαλιάρας, δείχνει την ισχυρή οχύρωσή της, αλλά και την άψογη δομή της, ενώ είναι ενδεικτική και του μεγάλου πλούτου της πόλη.
Η πρωιμότερη μαρτυρία για την παρουσία μιας πόλης με το όνομα Πίστυρος δυτικά του ποταμού Νέστου προέρχεται από τον Ηρόδοτο. Την αναφέρει δύο φορές ως πόλι ἑλληνὶδα παραθαλασσία και ἡπειρώτιδα, με αφορμή την εκστρατεία του Ξέρξη. Η μαρτυρία του Ηροδότου υποδεικνύει ότι η Πίστυρος είχε τα γνωρίσματα ενός αστικού κέντρου με ελληνικούς θεσμούς. Ωστόσο, η πόλη ιδρύθηκε κατά την περίοδο σύστασης του αποικιακού κράτους των Θασίων, στο τέλος του 7 ου αι. π.Χ., φαίνεται δε να εγκαταλείπεται μετά το τέλος του 2ου π.Χ. αιώνα.
ΝΔ ΠΥΡΓΟΣ
Εστιασμένη στην οχύρωση η έρευνα
Τα νέα στοιχεία που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη σχετίζονται με το οχυρωματικό μέρος της πόλης και προέρχονται από τις ανασκαφικές εργασίες του περασμένου καλοκαιριού (Ιούλιος – Αύγουστος 2020), οι οποίες πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο του ανασκαφικού προγράμματος των ετών 2014-2019. «Η ανασκαφή ήταν από τις λίγες που συνεχίστηκαν κανονικά κάτω από συγκεκριμένες προφυλάξεις λόγω της πανδημίας», λέει στο makthes.gr ο Δρ Στρατής Παπαδόπουλος, Επίτιμος Έφορος Αρχαιοτήτων και Διευθυντής Συστηματικής Ανασκαφής Πιστύρου.
Η έρευνα εστίασε ιδιαίτερα στο δυτικό τείχος της οχύρωσης περιλαμβανομένων δύο σπουδαίων πολυώροφων πύργων εποπτείας, που βρίσκονται ο ένας στο βορειοδυτικό και ο άλλος στο νοτιοδυτικό τείχος και χρονολογούνται στα όψιμα αρχαϊκά χρόνια, δηλαδή στο 2ο μισό του 6ου αιώνα. «Μολονότι δεν πήγαμε πολύ βαθιά και δεν ανοίχτηκαν πολύ μεγάλες και απαιτητικές ανασκαφικές τομές, τα ευρήματά μας από την αποχωμάτωση και την αποκάλυψη του δυτικού σκέλους ήταν πάρα πολύ ενδιαφέροντα και για την ίδια τη μορφή της οχύρωσης που όσο πάει τώρα τη μαθαίνουμε πληρέστερα», τονίζει ο κ. Παπαδόπουλος.
Όπως όλα δείχνουν η αμυντική λειτουργία των πύργων αυτών είναι πολύ σημαντική. Μάλιστα, ο Βορειοδυτικός ήταν πολύ κοντά στο διαχρονικό οδικό δίκτυο της περιοχής, που αργότερα ονομάστηκε Εγνατία Οδός. «Διευκρινίσαμε έναν πολύ περίεργο πύργο ο οποίος δεν είναι τετράγωνος όπως οι άλλοι, αλλά επιμήκης. Ουσιαστικά κατέχει το βορειοδυτικό κομμάτι, προσέχει, αμύνεται, επιβλέπει, εποπτεύει τη βόρεια πλευρά της πόλης από την οποία περνούσαν οι μεγάλες οδικές αρτηρίες, δηλαδή η Βασιλική Οδός από την οποία διέρχονταν τα στρατεύματα των Περσών και αργότερα η οδός του Φιλίππου του Β΄ και του Μεγάλου Αλεξάνδρου, από την οποία περνούσαν τα στρατεύματα για τη Θράκη και αργότερα για την Ασία», επισημαίνει ο κ. Παπαδόπουλος.
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΚΤΗΡΙΟ
Απανθρακωμένο υλικό και η επιγραφή «ΘΑCΙΩΝ»
Ο Νοτιοδυτικός Πύργος, που είναι ο μεγαλύτερος σε διαστάσεις (8Χ8μ) βλέπει προς το λιμάνι, το οποίο ήταν κοντύτερα στην πόλη σε σημείο που μάλλον υπήρχε σε πολύ μικρή απόσταση μια λιμνοθάλασσα. Επεφύλαξε δε για τους αρχαιολόγους δύο εκπλήξεις. «Εκεί είχαμε δύο ενδιαφέροντα ευρήματα. Το ένα ήταν ότι βρήκαμε στοιχεία από το δάπεδο του πρώτου ορόφου, αλλά και το μεγαλύτερο δάπεδο του υπογείου όπου εντοπίστηκε μια μεγάλη ποσότητα απανθρακωμένου υλικού για το οποίο είμαστε σχεδόν βέβαιοι ότι οφείλεται στην εσωτερική ξύλινη σκάλα που οδηγούσε από τον έναν όροφο στον άλλον. Αυτό γενικά είναι κάτι δύσκολο να βρεθεί, επειδή τα υλικά είναι φθαρτά.
Το δεύτερο στοιχείο ήταν ότι στην είσοδο του πρώτου ορόφου του πύργου βρέθηκε μια ωραία εγχάρακτη επιγραφή με τη λέξη ‘ΘΑCΙΩΝ’ που δίνει την ταυτότητα της πόλης, η οποία δημιουργήθηκε από τους Θάσιους. Δηλαδή είναι μια πόλη, ένα εμπόριο, ένας σπουδαίος, πάμπλουτος εμπορικός σταθμός του οποίου οι δημιουργοί επιθυμούν ο επισκέπτης που μπαίνει δια του πύργου αυτού να γνωρίζει σε ποιανού ιδιοκτησία, έλεγχο ή εποπτεία βρίσκεται», υπογραμμίζει ο αρχαιολόγος.
Η έρευνα πεδίου και η μελέτη του υλικού θα συνεχιστεί και την επόμενη τετραετία. «Φέτος έχουμε δίπλα μας αρωγούς το Ίδρυμα Λεβέντη και τον Δήμο Νέστου. Βεβαίως, ο χώρος είναι ώριμος να υποδεχθεί μια μελέτη ανάδειξης, που θα τον αξιοποιήσει μέσα από ένα συγχρηματοτούμενο ευρωπαϊκό πρόγραμμα υπό την εποπτεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καβάλας», καταλήγει ο Στρατής Παπαδόπουλος.
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΥΛΗ
Το 33ο Αρχαιολογικό Συνέδριο
Τώρα, τα αποτελέσματα της ανασκαφής και της έρευνας αυτής θα παρουσιαστούν από τον Στρατή Παπαδόπουλο στο πλαίσιο της 33ης Επιστημονικής Συνάντησης για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη που θα πραγματοποιηθεί διαδικτυακά από 22 έως 24 Απριλίου μέσω Zoom με συνδιοργανωτές το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το Υπουργείο Πολιτισμού, με τη χορηγία της «Αττικό Μετρό».
Μάλιστα, φωτογραφία της Αρχαίας Πιστύρου κοσμεί την αφίσα του φετινού συνεδρίου, που λόγω κορονοϊού και πανδημίας δεν πραγματοποιήθηκε το 2020.
Φέτος, η συνάντηση περιλαμβάνει 81 ανακοινώσεις, η πλειονότητα των οποίων είχαν προγραμματιστεί για την περασμένη χρονιά αλλά δεν κατέστη δυνατόν να παρουσιαστούν. «Συγκεντρώθηκαν πράγματα που είχαν δουλευτεί και σκαφτεί τα τελευταία χρόνια μέσα από τη συμμετοχή των Εφορειών και τη συνεργασία με ομάδες για ερευνητικά προγράμματα. Έχουμε επίσης ανάδειξη μνημείων, αλλά και αρχαιομετρικές μελέτες. Θα παρουσιαστούν επιμέρους έρευνες αλλά και συνθετικές μελέτες και εργασίες, με διαχρονική και υπερτοπική κάλυψη για γνωστές είτε λιγότερο γνωστές θέσεις», επισημαίνει στο makthes.gr η μια εκ των συντονιστών της συνάντησης, καθηγήτρια Ιστορίας – Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ Ελένη Μανακίδου.
Το ευρύ κοινό θα έχει τη δυνατότητα να παρακολουθήσει τις εργασίες μέσω live streaming η διεύθυνση του οποίου θα ανακοινωθεί προσεχώς.
Μπορείτε να δείτε και να κατεβάσετε ολόκληρο το πρόγραμμα ΕΔΩ
ΣΧΟΛΙΑ