Επί πολλά χρόνια ήταν σκουπιδότοπος ενώ ακόμη και σήμερα μένει αναξιοποίητος χωρίς να έχει αναδειχθεί και να είναι προσβάσιμος στο ευρύ κοινό. Ο λόγος για τον αρχαϊκό ναό της πλατείας Αντιγονιδών, ένα μνημείο για το οποίο χύθηκε πολλή μελάνη, ενώ δόθηκαν αγώνες προκειμένου να διατηρηθεί και να μην καταχωθεί, αφού μάλιστα υπήρχε μια περίοδος που συζητιόταν στο οικόπεδο όπου βρίσκεται να οικοδομηθεί ολόκληρο παρκινγκ.

Το μνημείο που όπως όλα δείχνουν στέγαζε λατρεία αυτοκρατόρων ανακαλύφθηκε το 1936 στη διάρκεια εργασιών για την ανέγερση μονοκατοικίας στη διασταύρωση των οδών Κρυστάλλη και Διοικητηρίου. Τα αρχιτεκτονικά μέλη που βρέθηκαν διαπιστώθηκε ότι προέρχονται από δύο τουλάχιστον μνημεία της αρχαϊκής περιόδου. Στο εσωτερικό του εντοπίστηκαν δύο αγάλματα αυτοκρατόρων (μάλλον του Αδριανού), αλλά και του Δία Αιγίοχου και της θεάς Ρώμης, καθώς και ένας τηβεννοφόρος άνδρας. Όλα μεταφέρθηκαν στη Ροτόντα και από εκεί είχαν διασπαρεί σε διάφορα σημεία της πόλης. 

«Άλλα βρέθηκαν στα εβραϊκά νεκροταφεία, ένα το λάξευσαν και έγινε γούρνα σε βρύση εκκλησίας, ένα άλλο ήταν βάση άμβωνα σε εκκλησία. Κάποια στιγμή ειδοποιήθηκε η αρχαιολογική υπηρεσία ότι θα πετούσαν δύο φορτηγά μάρμαρα και πήγαν εκεί και ανάμεσα σε αυτά που θα πετιόταν ήταν και υλικό του αρχαϊκού ναού το οποίο το πήραν και το μετέφεραν στο αρχαιολογικό μουσείο», τονίζει στο makthes.gr o αρχιτέκτονας - αρχαιολόγος, ομότιμος καθηγητής του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΑΠΘ Γεώργιος Καραδέδος.

Από την αναπαράσταση του ναού ως το… πάρκινγκ!

Το 2000 όταν αποφασίστηκε να κατεδαφιστεί η κατοικία για να χτιστεί πολυκατοικία έγινε τακτική ανασκαφή από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης. «Επειδή σκάφτηκε και η αυλή του κτιρίου βρήκαν και άλλα κομμάτια τα οποία κόλλησαν με αυτά που είχαν βρεθεί το 1936. Ενώ για ένα μεγάλο διάστημα δεν ήξεραν από πού προέρχονταν αυτά, ταυτίστηκε και το οικόπεδο της εποχής εκείνης γιατί κολλούσαν τα κομμάτια μεταξύ τους», τονίζει ο κ. Καραδέδος.

Το 2005-6 ανατέθηκε στον ίδιο να κάνει στο μουσείο μια αναπαράσταση του ναού από τα αρχιτεκτονικά μέλη. «Με δική μου προτροπή δεν στήθηκαν επάνω σε βάθρα όπως ήταν παλιά στο αρχαιολογικό μουσείο. αλλά έγινε μια μορφή ‘αναστήλωσης’ ώστε να τα βλέπει ο επισκέπτης σα να κινείται μέσα στα ερείπια του ναού. Είχαμε δηλαδή σε κάτοψη πραγματικές διαστάσεις του μπροστά κομματιού του ναού που είχε ανασκαφεί και στήθηκαν τα μέλη μόνο που δεν μπορούσαν να έχουν το ύψος του ναού που έφτανε τα 14 μέτρα. Οι κίονες παρουσιάστηκαν κομμένοι λόγω του χαμηλού ύψους της αίθουσας», θυμάται σήμερα.

Το 2007 ο Γεώργιος Καραδέδος επανήλθε στο θέμα κάνοντας μια πρόταση για το πώς θα μπορούσε το μνημείο να αναστηλωθεί επί τόπου ενάντια στην πρόταση του εργολάβου της πολυκατοικίας στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο η οποία προέβλεπε να αφεθούν τα αρχαία στο υπόγειο και να φαίνονται απλά σε ένα ελεύθερο ύψος χωρίς να είναι προσβάσιμα. Τελικά, επιλέχθηκε η λύση του αρχαιολόγου - αρχιτέκτονα και η πολυκατοικία δεν χτίστηκε.

Αυτό όμως δεν σήμαινε και το τέλος των παθών για το μνημείο αφού δύο χρόνια αργότερα ο δήμος γνωμοδότησε πως στο οικόπεδο θα μπορούσε να κατασκευαστεί ένα πολυώροφο πάρκινγκ. Μετά από αγώνες που δόθηκαν το σχέδιο ναυάγησε και ίσχυσε η γνωμοδότηση του ΚΑΣ. Με τον στόχο συστρατεύτηκαν διάφοροι σύλλογοι όπως οι Φίλοι Πρασίνου Θεσσαλονίκης, ενώ το 2013 όταν δημιουργήθηκε και ο Σύλλογος Φίλων Μνημείων Θεσσαλονίκης η προσπάθεια ο ναός να μετατραπεί σε έναν διαμορφωμένο αρχαιολογικό χώρο συνεχίστηκε.

Κάποια στιγμή η ιδέα της κατάχωσης του μνημείου επανήλθε από τον φόβο της Εφορείας Αρχαιοτήτων πόλης Θεσσαλονίκης μήπως καταρρεύσουν οι διπλανές πολυκατοικίες. Το σχέδιο όμως ναυάγησε για άλλη μια φορά χάρη στις παρεμβάσεις του κόσμου. 

Στη συνέχεια έγιναν προσπάθειες από την ΕΦΑ Θεσσαλονίκης να διασωθεί το μνημείο το οποίο εντάχθηκε στον κατάλογο των έργων που έπρεπε να ενταχθούν στο ΕΣΠΑ. 

Έτσι, ανατέθηκε μελέτη αναστήλωσης του κομματιού που είχε ανασκαφεί στο συγκεκριμένο οικόπεδο όπου οι απαλλοτριώσεις είχαν προχωρήσει και είχαν ολοκληρωθεί.

Με στόχο την ένταξη στο ΕΣΠΑ

Ενδιαμέσως, τα έτη 2013-14, είχε επιχειρηθεί μια σύμπραξη μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού, του δήμου Θεσσαλονίκης και του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, ώστε να προχωρήσει επιπλέον η ανασκαφή. «Είχαμε φτάσει να συνταχθεί το πρωτόκολλο συνεργασίας. Τελικά, με κωλυσιεργία του ΑΠΘ δεν έγινε κάτι συγκεκριμένο, ενώ με τη μεσολάβηση των εκλογών στον δήμο και στις πρυτανικές αρχές και αυτό το σχέδιο δεν τελεσφόρησε». 

Η μελέτη όμως της ΕΦΑ Θεσσαλονίκης προωθήθηκε προς τη διεύθυνση αναστήλωσης για να εγκριθεί, να προωθηθεί στο ΚΑΣ και στη συνέχεια να ενταχθεί στο ΕΣΠΑ. 

«Τώρα περιμένουμε να περάσει με τυχόν ή χωρίς παρατηρήσεις από το ΚΑΣ. Η μελέτη περιλαμβάνει την αναστήλωση του υπάρχοντος υλικού και την αντιστήριξη των πολυκατοικιών για μην κινδυνεύουν στατικά, όπως και την αντιστήριξη των πρανών από την πλευρά του δρόμου και της πολυκατοικίας. Το καλό είναι ότι καθαρίστηκε το μνημείο, έφυγαν όλα τα μπάζα και φωτογραφήθηκε, πάρθηκαν συμπληρωματικά στοιχεία για τη μελέτη και μετά καταχώθηκε ο ναός μέχρι ένα σημείο ώστε να μπορέσουν να πατήσουν τα μηχανήματα που θα κάνουν την υποστύλωση των πολυκατοικιών όταν αρχίσουν οι εργασίες χωρίς να κινδυνεύσει το μνημείο», καταλήγει ο κ. Καραδέδος.

Όλο αυτό το ιστορικό θα αναλυθεί στην εκδήλωση του σωματείου Φίλοι Μνημείων Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης με τίτλο «Ο αρχαίος ναός στην πλατεία Αντιγονιδών. Η σημασία του μνημείου για την πόλη και οι προοπτικές ανάδειξής του» που θα πραγματοποιηθεί απόψε τις 5.30μμ στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων του μουσείου της Ρωμαϊκής Αγοράς (είσοδος: γωνία Φιλίππου και Μακεδονικής Αμύνης). 

Στην εκδήλωση θα μιλήσουν ο Γεώργιος Καραδέδος και ο Αρχαιολόγος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης Γιάννης Καρλιάμπας. Στην εκδήλωση θα αναδειχθούν από τους ομιλητές θέματα σχετικά με την ιστορική, αρχαιολογική και καλλιτεχνική αξία του μνημείου καθώς και με τις προοπτικές ανάδειξης και ένταξής του στο αστικό περιβάλλον.