Η ιστορία της Αριστεράς στην Ελλάδα είναι συνυφασμένη με εσωτερικές διαφωνίες, συγκρούσεις και διασπάσεις. Ακόμη και πριν από τη χούντα, στη διάρκειά της και φυσικά στα χρόνια της μεταπολίτευσης. Μία από τις σημαντικότερες ρήξεις η οποία καθόρισε την πορεία της ελληνικής Αριστεράς σημειώθηκε το 1968. Συγκεκριμένα, στο διάστημα 5 έως 15 Φεβρουαρίου 1968 συνήλθε στη Βουδαπέστη η 12η Πλατιά Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας για να εξετάσει την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα με τη δικτατορία καθώς και εσωκομματικά ζητήματα. Στη διάρκειά της μία ομάδα στελεχών του Πολιτικού Γραφείου και της Κεντρικής Επιτροπής υπό τον Μήτσο Παρτσαλίδη αποχώρησαν διαφωνώντας με κεντρικές πολιτικές επιλογές, κυρίως με την προσκόλληση του ΚΚΕ στη σφαίρα επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης. Οι αποχωρήσαντες, οι οποίοι στη συνέχεια καθαιρέθηκαν από τα κομματικά όργανα, μαζί με στελέχη τα οποία δρούσαν παράνομα στην Ελλάδα, συγκρότησαν το ΚΚΕ Εσωτερικού το οποίο αποτέλεσε την ελληνική εκδοχή του «ευρωκομμουνισμού», την ανανεωτική Αριστερά.

Παρά τη διάσπαση, στις πρώτες εκλογές της μεταπολίτευσης ΚΚΕ και ΚΚΕ Εσωτερικού, μαζί με την ΕΔΑ συγκρότησαν ένα εκλογικό σχήμα, την «Ενωμένη Αριστερά». Στη συνέχεια όμως τα δύο κομμουνιστικά κόμματα ακολούθησαν ξεχωριστή πορεία. Την περίοδο 1986-1987 το ΚΚΕ Εσωτερικού διασπάστηκε καθώς η πλειοψηφία υπό τον Λεωνίδα Κύρκο τάχθηκε υπέρ της δημιουργίας ενός νέου μη κομμουνιστικού φορέα και συγκρότησε την Ελληνική Αριστερά (ΕΑΡ), ενώ οι εναπομείναντες δημιούργησαν το κόμμα ΚΚΕ Εσωτερικού-Ανανεωτική Αριστερά υπό τον Γιάννη Μπανιά.

Από τον Συνασπισμό στον ΣΥΡΙΖΑ

Το ταραχώδες 1989, ΚΚΕ και ΕΑΡ υπό τις ηγεσίες του Χαρίλαου Φλωράκη και Λεωνίδα Κύρκου αντιστοίχως, προχωρούν σε μία ιστορική συμφωνία, ιδρύοντας τον Συνασπισμό, διατηρώντας ταυτόχρονα την οργανωτική αυτονομία τους. Το εγχείρημα δεν διήρκεσε για πολύ. Μετά τις τρεις αλλεπάλληλες εκλογές του 1989 και του 1990 το ΚΚΕ αποχωρεί το 1991 από τον Συνασπισμό στον οποίο παραμένουν τα στελέχη της ΕΑΡ, αλλά και ένας σημαντικός αριθμός στελεχών του ΚΚΕ (Γιάννης Δραγασάκης, Μαρία Δαμανάκη, Παναγιώτης Λαφαζάνης κ.ά.) τα οποία διαφωνούν με τις επιλογές της ηγεσίας του και αποχωρούν από το κόμμα.

Τα χρόνια που ακολούθησαν ο Συνασπισμός πορεύεται αυτόνομος υπό την αρχηγία, διαδοχικά της Μαρίας Δαμανάκη, του Νίκου Κωνσταντόπουλου και του Αλέκου Αλαβάνου. Το 2004 ο κ. Αλαβάνος αναλαμβάνει πρωτοβουλίες συνεννόησης με άλλες ομάδες από το χώρο της Αριστεράς και συγκροτείται ο ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, ως ένα εκλογικό σχήμα συνεργασίας μίας σειράς πολιτικών φορέων με βασική συνιστώσα τον Συνασπισμό. Το 2008, στο 5ο συνέδριο του Συνασπισμού εξελέγη πρόεδρος ο Αλέξης Τσίπρας, διαδεχόμενος τον Αλέκο Αλαβάνο.

Η πρώτη διάσπαση

Έναν χρόνο μετά, στις εκλογές του 2009 ο ΣΥΡΙΖΑ συγκέντρωσε ποσοστό 4,60% και εξέλεξε 13 βουλευτές, γεγονός που αποτέλεσε θετική αφετηρία για τον νέο πρόεδρο. Ωστόσο, τον Ιούνιο του 2010, κατά τη διάρκεια του 6ου συνεδρίου του Συνασπισμού, η «Ανανεωτική Πτέρυγα» του κόμματος, με επικεφαλής τον Φώτη Κουβέλη, αποχώρησε ιδρύοντας τη Δημοκρατική Αριστερά. Τον κ. Κουβέλη ακολούθησαν και άλλοι τρεις βουλευτές, οι οποίοι ανεξαρτητοποιήθηκαν από την Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ. Κατά ένα περίεργο τρόπο το πρώτο πολιτικό πλήγμα της οικονομικής κρίσης το δέχθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ καθώς ο λόγος της αποχώρησης της ομάδας Κουβέλη ήταν η στάση που τηρούσε το κόμμα απέναντι στο ορατό πλέον ενδεχόμενο χρεοκοπίας, η οποία θεωρήθηκε ως αντιευρωπαϊκή και λαϊκιστική.

Αυτή η πρώτη διάσπαση φάνηκε να αιφνιδιάζει και τον ίδιο τον κ. Τσίπρα ο οποίος χαρακτήρισε τις αποχωρήσεις ως «παραδοξότητες». Συγχρόνως, αφαίρεσε από το πολιτικό στίγμα του κόμματος τα όποια ανανεωτικά χαρακτηριστικά του. Βεβαίως, η στάση του κ. Τσίπρα αποδείχθηκε εκλογικά ωφέλιμη για τον ΣΥΡΙΖΑ καθώς το 2012 τον ανέδειξε σε αξιωματική αντιπολίτευση και τρία χρόνια μετά τον έφερε στην κυβέρνηση, θέση στην οποία βρέθηκε για πρώτη φορά κόμμα της Αριστεράς. Την ίδια ώρα η ΔΗΜΑΡ, μετά τη σύντομη θητεία της ως κυβερνητική συνιστώσα στην κυβέρνηση του Αντώνη Σαμαρά, ουσιαστικά διαλύθηκε.

Το θυελλώδες 2015

Ωστόσο, παρά τον εκλογικό θρίαμβο του Αλέξη Τσίπρα τον Ιανουάριο του 2015 οι νέες μπόρες δεν άργησαν να φανούν. Το εφιαλτικό πρώτο εξάμηνο τα είχε όλα: σκληρό μπρα ντε φερ με τους δανειστές, δημοψήφισμα, capital controls, τρίτο μνημόνιο. Στο μεταξύ όμως, μετά το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου και την παραίτηση του Γιάνη Βαρουφάκη από υπουργός Οικονομικών, ο Αλέξης Τσίπρας έκανε την ιστορική κωλοτούμπα, αψήφησε το «όχι» του δημοψηφίσματος και επέστρεψε από τις Βρυξέλλες με το τρίτο μνημόνιο στις αποσκευές του. Όταν αυτό ήρθε προς ψήφιση στη Βουλή, υπερψηφίστηκε μεν από τη Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ, καταψηφίστηκε όμως από 47 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό εξανάγκασε τον κ. Τσίπρα να προκηρύξει εκ νέου εκλογές για τις 20 Σεπτεμβρίου καθώς είχε απολέσει τη δεδηλωμένη.

Στο μεταξύ, 25 βουλευτές και ένας ευρωβουλευτής, με επικεφαλής τον Παναγιώτη Λαφαζάνη, αποχώρησαν από το κόμμα και σχημάτισαν νέα Κοινοβουλευτική Ομάδα, υπό τον τίτλο «Λαϊκή Ενότητα». Επικεφαλής ήταν ο Παναγιώτης Λαφαζάνης, γραμματέας ο Στάθης Λεουτσάκος, κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος ο Δημήτρης Στρατούλης και εκπρόσωπος Τύπου ο Κώστας Ήσυχος.

Τις επόμενες ημέρες προσχώρησαν στο κόμμα και 53 μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ, τα οποία ανήκαν κυρίως στην Αριστερή Πλατφόρμα. Από το κόμμα αποχώρησαν και άλλοι τρεις βουλευτές, η Ζωή Κωνσταντοπούλου, η Νάντια Βαλαβάνη και ο Κωστής Δερμιτζάκης, οι οποίοι εντάχθηκαν επίσης στη Λαϊκή Ενότητα, όπως επίσης και ο ευρωβουλευτής Νίκος Χουντής.

Αργότερα, αποχώρησε και η ευρωβουλευτής Σοφία Σακοράφα.

Το τρίτο μνημόνιο δεν γέννησε μόνον τη «Λαϊκή Ενότητα». Αργότερα ιδρύθηκε το ΜέΡΑ25 υπό τον Γιάνη Βαρουφάκη στο οποίο προσχώρησε και η κ. Σακοράφα καθώς και η Πλεύση Ελευθερίας υπό τη Ζωή Κωνσταντοπούλου η οποία, σε αντίθεση με το κόμμα Βαρουφάκη, εκείνη κατάφερε να μπει στη Βουλή στις τελευταίες εκλογές.

Η τελευταία διάσπαση συνέβη πριν από περίπου έναν χρόνο, τον Νοέμβριο του 2023 όταν η επικράτηση του Στέφανου Κασσελάκη στις εσωκομματικές εκλογές που προκηρύχθηκαν μετά την παραίτηση του Αλέξη Τσίπρα, οδήγησε στην έξοδο την «Ομπρέλα» του Ευκλείδη Τσακαλώτου, μαζί και με σχεδόν το σύνολο των πρώην κυβερνητικών στελεχών οι οποίοι συγκρότησαν τη Νέα Αριστερά.

Αυτή δεν ήταν η τελευταία διάσπαση για το κόμμα της Αριστεράς καθώς η επόμενη βρίσκεται προ των πυλών.