«Παρκάρετε σε τόπο μαρτύριου» έγραφαν τα αυτοκόλλητα που άγνωστοι κόλλησαν χθες βράδυ περιμετρικά της πλατείας Ελευθερίας, εκεί όπου σαν σήμερα, πριν από ακριβώς 80 χρόνια, 9.000 Θεσσαλονικείς βασανίστηκαν και εξευτελίστηκαν από τους ναζί, κάτω από τον καυτό καλοκαιρινό ήλιο.

Σήμερα ο χώρος της πλατείας Ελευθερίας δεν θυμίζει καν πλατεία, πολλώ δε μάλλον μια πλατεία μνήμης για όσα συνέβησαν στις 11 Ιουλίου 1942, μια μέρα που έμεινε στην ιστορία ως το «Μαύρο Σάββατο». Κανένας θεσμικός φορέας δεν έχει ανακοινώσει τη διοργάνωση κάποιας εκδήλωσης μνήμης για σήμερα, κάτι που να υπενθυμίζει ότι εκεί, στην πλατεία Ελευθερίας παίχτηκε η πρώτη πράξη του δράματος, που θα συνεχιζόταν στα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης. Έτσι οι περαστικοί έμειναν απλώς να κοιτάν με απορία τα αυτοκόλλητα που κολλήθηκαν στην πλατεία Ελευθερίας, χωρίς οι περισσότεροι να γνωρίζουν γιατί το πάρκινγκ... χαρακτηρίζεται ως τόπος μαρτυρίου. Αντίστοιχα αυτοκόλλητα εντοπίσαμε σε διάφορα σημεία, από την Αριστοτέλους και το λιμάνι μέχρι την Καμάρα, την πλατεία Ναυαρίνου και το δημαρχείο.

Το Μαύρο Σάββατο

Στις 11 Ιουλίου 1942 οι ναζί συγκέντρωσαν εκεί 9.000 άρρενες Εβραίους της Θεσσαλονίκης, τους κατέγραψαν και τους υπέβαλλαν σε δημόσιο εξευτελισμό, με καψόνια κάτω από τον καυτό ήλιο, μαστιγώματα, ξυλοδαρμούς και επιθέσεις από μπουλντόγκ. Η περιγραφή του νομικού της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης Γιομτώβ Γιακοέλ, που καταγράφει τα γεγονότα τη στιγμή μου συμβαίνουν, συγκλονίζει:

«Οι γερμανοί χωροφύλακες της Στρατονομίας (FG) χύνουν τα μπουλντώκ εναντίον ορισμένων Ισραηλιτών…

Αλλους Ισραηλίτας οι οποίοι, κουρασθέντες από πολλών ωρών αναμονήν, εκάθησαν κατα γής, οι ανθρωποι της Γκεστάπο δερνουν μέχρις αιματώσεως.

Εις άλλους Ισραηλίτας επιβάλλεται η υποχρέωσης συνεχούς και επί ώρας ακαταπαύστως εκτελέσεως γυμναστικών ασκήσεων κοπιωδών επ’ απειλή ξυλοδαρμού. Τέλος άλλαι ομάδες Γερμανών υποχρεώνουν Ισραηλίτας εις εκτέλεσιν εξευτελιστικών κινήσεων (τούμπες) υπό όμματα των χριστιανών περίεργων και θεατών. Προς συμπλήρωση δε του θεάματος λαμβάνονται και φωτογραφίαι της συγκεντρώσεως εκ μέρους Γερμανών και φωτορεπόρτερ αι οποίαι αμέσως την επομένην παρετίθεντο εις τον ελληνικόν τύπον με χαρακτηριστικάς, εις βάρος των Ισραηλίτων, περιγραφές.

Είναι άξιο παρατηρήσεως το γεγονός οτι εις την περιπέτειαν αυτήν της ομαδικής καταγραφής και εξαναγκαστικής συγκεντρώσεως προς εργασία 8000 – 9000 Ισραηλιτών Ελλήνων πολιτών, ουδεμία εξεδηλώθη αντίδρασης ούτε της χριστιανικής κοινωνίας, ούτε των κρατικών και τοπικών αρχών».

Η μνήμη «πάρκαρε» κάπου αλλού

Η πλατεία αυτή, που συνιστά τόπο μαρτύριο για χιλιάδες Θεσσαλονικείς, παραμένει πάρκιγκ από τη δεκαετία του ’50 μέχρι και σήμερα. Η προηγούμενη δημοτική αρχή σχεδίαζε να δημιουργήσει εκεί ένα πάρκο μνήμης και το έργο είχε δρομολογηθεί, αλλά λόγω προβλημάτων του εργολάβου οι εργασίες δεν προχώρησαν. Αντί να προχωρήσει με τον 2ο μειοδότη, η σημερινή δημοτική αρχή αποφάσισε το 2019 να λύσει τη σύμβαση και στα τέλη του 2021 να εξετάσει το κατά πόσο θα ήταν εφικτή η κατασκευή και βιώσιμη η λειτουργία ενός υπόγειου πάρκιγκ και ως προσωρινή λύση επιλέχθηκε η λειτουργία της πλατείας ως προσωρινός (;) χώρος ελεγχόμενης στάθμευσης.

Ενδεικτικό της αμφιθυμίας του δημάρχου στο συγκεκριμένο θέμα είναι ότι αρχικά έλεγε ότι οι αποφάσεις για την τύχη της πλατείας θα λαμβάνονταν τον Μάρτιο, μετά ο χρόνος των ανακοινώσεων μετατέθηκε για τον Απρίλιο, και πλέον για τα τέλη καλοκαιριού- παρότι εξ αρχής ήταν γνωστό ότι η σύμβαση με την εταιρεία που εκπονεί την μελέτη βιωσιμότητας ήταν μέχρι τα τέλη του έτους. Στα τέλη καλοκαιριού αναμένεται να ολοκληρωθεί το δεύτερο στάδιο της μελέτης (στο πρώτο το έργο κατασκευής του πάρκιγκ κρίθηκε βιώσιμο) και να προταθεί η βέλτιστη για το δήμο Θεσσαλονίκης λύση, ως προς το μοντέλο κατασκευής και διαχείρισης του υπόγειου σταθμού στάθμευσης (ΣΔΙΤ, με μίσθωση ή με σύμβαση παραχώρηση).

Το πάρκο μνήμης στις καλένδες

Οταν ολοκληρωθεί η μελέτη, ο δήμαρχος δεσμεύτηκε ότι θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση και θα συζητηθεί στο δημοτικό συμβούλιο, που θα αποφασίσει λαμβάνοντας υπ’ όψιν και τη βούληση των πολιτών, χωρίς περαιτέρω διευκρινίσεις για τη διαδικασία της διαβούλευσης. Ο ίδιος έχει διαβεβαιώσει επανειλημμένα ότι πρόθεσή του είναι να κατασκευαστεί και το πάρκο μνήμης, πάνω από το υπόγειο πάρκιγκ που πιθανόν να μπορεί να κατασκευαστεί από κάτω. Πάντως, αν προκριθεί η λύση του υπόγειου πάρκιγκ θα χρειαστούν πολλά χρόνια για τις απαραίτητες μελέτες, τον διαγωνισμό και στη συνέχεια για την κατασκευή του πάρκιγκ, μέχρι να φτάσει η στιγμή να διαμορφωθεί η επιφάνεια της πλατείας σε πάρκο μνήμης - όπως θα έπρεπε να λειτουργεί ήδη από το 2020, με βάση τα χρονοδιαγράμματα του ακυρωθέντος διαγωνισμού.

Μέχρι να συμβούν όλα αυτά, ο χώρος λειτουργεί προσωρινά (;) ως χώρος ελεγχόμενης στάθμευσης και αν επιλεγεί η λύση της κατασκευής του υπόγειου πάρκιγκ, ίσως ούτε καν στην 90η επέτειο από το «Μαύρο Σάββατο» υπάρχει το πάρκο μνήμης…