Του Νίκου Ασλανίδη

Τι σχέση έχει ο Καζαντζίδης με τα γλυπτά της Ακρόπολης, που έκλεψε ο Έλγιν; Καμία, θα απαντούσαν οι περισσότεροι. Κι όμως, για τον Βαγγέλη Φυλακτό ο Καζαντζίδης ήταν η αιτία να ασχοληθεί με το θέμα των γλυπτών της Ακρόπολης και να ξεκινήσει το δικό του αγώνα για την επιστροφή τους...

Ο Β. Φυλακτός γεννήθηκε στην Πεντάπολη Σερρών, λίγο πριν να ξεσπάσει ο πόλεμος του ’40. Το 1958 εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου εργάστηκε ως αρχιτεχνίτης στις οικοδομές και το βράδυ πήγαινε στο νυκτερινό γυμνάσιο.

Λίγο αργότερα, στο στρατό, άρχισε να γράφει στίχους για λαϊκά τραγούδια και το 1963, όταν απολύθηκε, γνώρισε τον Στέλιο Καζαντζίδη που τραγουδούσε με τη Μαρινέλλα στους «Χορτατζήδες», εκεί όπου είναι σήμερα είναι η φοιτητική εστία.

Ο Στέλιος κράτησε ένα τραγούδι του και του έδωσε τη διεύθυνση του σπιτιού του, για να βρεθούν στην Αθήνα.

Όταν πήγε στο σπίτι του, στη Νέα Ιωνία, έπαιξε με την κιθάρα του το τραγούδι του, αλλά αυτό δεν κυκλοφόρησε ποτέ.

Την ίδια ημέρα που πήγε στο σπίτι του Καζαντζίδη, ανέβηκε για πρώτη φορά στην Ακρόπολη…

«Με γοήτευσε ο Καζαντζίδης, με συγκλόνισε όμως η Ακρόπολη», λέει ο ίδιος και συνεχίζει: «Στο τραγούδι έμεινα έξι χρόνια, στην Ακρόπολη μισό αιώνα και συνεχίζω… Όταν ανέβηκα στον ιερό βράχο, αν και γνώριζα πολύ λίγα για τον Παρθενώνα, για τον Φειδία και τις Καρυάτιδες, ζυγώνοντας στην είσοδο των Προπυλαίων, ένιωσα να με διακατέχει ένα πρωτόγνωρο συναίσθημα… Πατώντας στις μύτες των παπουτσιών μου, μπήκα μέσα στην Ακρόπολη. Η πρώτη εντύπωση καθώς θαύμαζα από κοντά, ήταν κάτι που δεν μπορώ να το περιγράψω… Από τότε άλλαξαν πολλά στη ζωή μου… Άρχισα να ανεβοκατεβαίνω στον ιερό βράχο. Να μελετώ με πάθος την ιστορία των μνημείων της Ακρόπολης, να παρατηρώ με σχολαστικότητα την κάθε τεχνική λεπτομέρεια και να διαβάζω, οτιδήποτε σχετικό με την κατασκευή, την αρχιτεκτονική και το γλυπτό διάκοσμο του Παρθενώνα. Όλα αυτά έχουν τόσο ενδιαφέρον, που όσο τα μελετήσει κανείς τόσο θέλει να μάθει περισσότερα…».

Αυτή η μακρόχρονη και εντατική ενασχόλησή του με το θέμα αυτό είχε ως αποτέλεσμα το 1975, σε ηλικία 35 ετών, να εγκαταλείψει μια επιτυχημένη πορεία ως εργολήπτης δομικών έργων και να δημιουργήσει ένα καλλιτεχνικό εργαστήριο μαρμάρου στο Καβαλάρι της Θεσσαλονίκης, με σκοπό να συμβάλει στην αναβίωση της αρχαίας ελληνικής τέχνης...

Από το 1991 δέχεται σχολεία στο εργαστήριό του, όπου έκανε επίδειξη στα μικρά παιδιά πώς σμιλεύεται το μάρμαρο και παράλληλα τους μιλούσε για την Ακρόπολη και για τα γλυπτά που έκλεψε ο λόρδος Έλγιν…

Κάποια στιγμή δουλέψατε και στα έργα αναστήλωσης του Παρθενώνα;

Εκείνο που δεν είχα φαντασθεί ποτέ ήταν ότι θα μου δινόταν η ευκαιρία να βάλω και εγώ ένα λιθαράκι για την αναστήλωση του Παρθενώνα… Να όμως που συνέβη κι αυτό. Τριάντα πέντε χρόνια μετά την πρώτη επίσκεψή μου στον ιερό βράχο, η αρμόδια Επιστημονική Επιτροπή της Ακρόπολης (ΥΣΜΑ), εκτιμώντας τις γνώσεις, την κατασκευαστική ικανότητά μου και την ευαισθησία μου για τον Παρθενώνα, μου εμπιστεύτηκε την επεξεργασία εννέα αράβδωτων σπονδύλων για την κιονοστοιχία του πρόναου και τη φιλοτέχνηση τριών τριγλύφων και δυο γείσων σε τελική μορφή για την αναστήλωση της βόρειας περίστασης του Παρθενώνα.

Όλη αυτή η διαδικασία ήταν μια περίοδος ξεχωριστή για τη ζωή μου… Μια περίοδος ακατάπαυστης εργασίας, φορτισμένη με ανάμεικτα συναισθήματα, υπερηφάνειας, έντασης, άγχους και μεγάλης αγωνίας. Μεγάλη αγωνία για την τήρηση των αυστηρών τεχνικών προδιαγραφών της αρχαιότητας, με ανοχή σε λάθος μέχρι 5/100 του χιλιοστού! Η επίτευξη του αποτελέσματος, που μετά το σχολαστικό έλεγχο από τους τεχνικούς της Ακρόπολης, κρίθηκε «πλήρως ικανοποιητικό», οφείλεται κατά πολύ στο γιο μου Κωνσταντίνο, που με πολλή υπομονή και σχολαστικότητα καθοδηγούσε τους μαρμαρογλύπτες μας, σε όλα τα στάδια της επεξεργασίας. Η συμμετοχή μας στην αναστήλωση του Παρθενώνα αποτέλεσε για εμάς ύψιστη τιμή και κάθε ενέργειά μας συνοδεύτηκε από δέος για την ιερότητα της αποστολής μας. Ακολούθησαν προτάσεις από πολλές εφορείες αρχαιοτήτων και μέχρι σήμερα υπάρχουν στο ενεργητικό μας πολλά σημαντικά έργα σε μνημεία και ανά τον κόσμο… Στα Προπύλαια, στην Αρχαία Ολυμπία, στα βυζαντινά μουσεία Θεσσαλονίκης και Αθηνών, σε δυο πανεπιστήμια των ΗΠΑ, σε δυο πατριαρχεία, στο προεδρικό μέγαρο του Τουρκμενιστάν, στον ιερό ναό της ρωσικής αρχιεπισκοπής, του Λονδίνου κ.α.

Πώς σας ήρθε η ιδέα να δημιουργήσετε την επιτροπή για την επιστροφή των γλυπτών της Ακρόπολης;

Κατά τη συμμετοχή μας στην αναστήλωση του Παρθενώνα είχα την ευκαιρία να αγκαλιάσω τις κολόνες, να σκαρφαλώσω στις σκαλωσιές και να αγγίξω τα σημεία, απ’ όπου οι άνθρωποι του λόρδου Έλγιν αφαίρεσαν τις μετόπες, τα αναίτια αγάλματα και τις πλάκες της ζωφόρου… Αυτή η ζωντανή επαφή που είχα με το μνημείο με έκανε να ευαισθητοποιηθώ περισσότερο και να εντατικοποιήσω τις προσπάθειές μου, έχοντας ως εφόδιο τις γνώσεις, τις εμπειρίες και το πλούσιο και μοναδικό αρχείο που διατηρώ, όπου υπάρχουν όλα τα ιστορικά στοιχεία για το τι συνέβη στην Ακρόπολη από την 4η χιλιετία μέχρι σήμερα…

Άρχισα να δημοσιεύω άρθρα και επιστολές στον ελληνικό και ξένο Τύπο, προσπαθώντας να προσφέρω ιστορική πληροφόρηση και ενημέρωση στο ευρύτερο κοινό. Έχω λάβει μέρος σε πολλές τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές και πραγματοποίησα έναν πολύ μεγάλο αριθμό ομιλιών παρουσιάσεων και εκθέσεων σε σχολεία, σχολές, πανεπιστήμια και σε πολλά πολιτιστικά κέντρα της χώρας μας. Πάντα όμως πίστευα πως ο αγώνας αυτός για να έχει ένα πιο θετικό αποτέλεσμα, πρέπει να εξελιχτεί σε μια συλλογική προσπάθεια. Έχοντας αίσθημα ευθύνης, τις ιστορικές και τεχνικές γνώσεις και τη σοβαρότητα που απαιτείται για το θέμα αυτό, τον Απρίλιο του 2014 πήρα την πρωτοβουλία για την ίδρυση ενός πολιτιστικού φορέα, που ως σκοπό θα έχει την ιστορική πληροφόρηση, ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των μαθητών, εκπαιδευτικών, του απλού μέσου Έλληνα, των ομογενών μας, των ξένων επισκεπτών στη χώρα μας και γενικότερο τη διεθνή κοινότητα.

Στην προσπάθεια αυτή στρατεύτηκαν με ιδιαίτερο ενθουσιασμό 126 ιδρυτικά μελή, άνθρωποι ευαισθητοποιημένοι από όλους τους χώρους της ελληνικής κοινωνίας και στις 15/1/2016 ιδρύθηκε η «ελληνική επιτροπή για την επιστροφή των γλυπτών της Ακρόπολης» (ΕΕΕΓΑ), με έδρα τη Θεσσαλονίκη.

Τι σκοπεύετε να κάνετε ως επιτροπή;

Ο αρχικός στόχος μας ήταν να γνωστοποιήσουμε διεθνώς την ίδρυση της (ΕΕΕΓΑ), να έρθουμε σε επαφή με φορείς και οργανώσεις του εξωτερικού, καθώς και με τις ξένες επιτροπές που δραστηριοποιούνται για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα, φιλοδοξώντας να αποτελέσουμε μια δυναμική παρουσία στο θέμα αυτό! Στο διάστημα των τριών ετών από την ίδρυσή της, πραγματοποιήθηκαν σημαντικές δράσεις που άνοιξαν το δρόμο για πολλές περαιτέρω δραστηριότητες σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Πρόσφατα, παραβρέθηκα και μίλησα στο κοινοβούλιο της Βόρειας Επικράτειας Αυστραλίας, στο CHARLES DARWIN UNIVERSITY, σε δυο ελληνικά σχολεία και στην ελληνική κοινότητα του Ντάργουιν.

Τι θα λέγατε στους υπεύθυνους του Βρετανικού Μουσείου, για να τους πείσετε να μας επιστρέψουν τα γλυπτά της Ακρόπολης;

Στους υπεύθυνους του Βρετανικού Μουσείου θα πρότεινα να ξαναδιαβάσουν τα ποιήματα και γενικώς τις αντιδράσεις και τις προτάσεις που έγιναν από επίσημα ιστορικά πρόσωπα από το 1801 μέχρι σήμερα… Ο λόρδος Βύρων που λέει: «Τυφλά είναι τα μάτια που δεν δακρύζουν, βλέποντας τη λεηλασία των ιερών από βέβηλα χέρια Εγγλέζων. Καταραμένη να ’ναι η ώρα που ξεχύθηκαν από το νησί τους, για να γκρεμίσουν τα ιερά που φθονεροί καιροί σεβάστηκαν και τύραννοι άφησαν όρθια... Ελάτε λοιπόν εσείς οι κλέφτες ελεεινοί να συλήσετε ό,τι απόμεινε και ό,τι οι προσκυνητές ζητούν να δουν….».

Τις αφηγήσεις των καθηγητών Έντουαρτ Ντανιέλ Κλαρκ και Έντουαρτ Ντόνγουελι καθώς και του διάσημου νεοκλασικού αρχιτέκτονα Ρόμπερκ Σμερκ, που ήταν παρόντες στην αρπαγή των γλυπτών…

Ντάνιελ Κλαρκ: «Όλοι οι ηγεμόνες, όσα μέσα και πλούτη κι αν διαθέτουν, δεν θα μπορέσουν να αποκαταστήσουν αυτήν τη ζημιά»…

'Εντουάρ Ντόνγουελι: «Στρέφαμε με αποτροπιασμό το πρόσωπό τους να μη δούμε αυτές τις βέβηλες πράξεις του Έλγιν, που κατέστρεφαν ό,τι παρήγγειλε η υψηλή διάνοια του Περικλή και ότι εκτέλεσε η μεγαλοφυΐα του Φειδία… Γιατί το σαρωτικό έγκλημα δεν θα πάψουμε ποτέ να θρηνούμε».

Ρόμπερτ Σμερκ: «Οι πέτρες που έπεφταν στο δάπεδο του ναού τράνταζαν όλο το έδαφος με ένα βαθύ κενό ήχο που έμοιαζε σαν σπασμωδικό μουγκρητό του πληγωμένου πνεύματος του ναού».

Θα πρότεινα επίσης να εξετάσουν για άλλη μια φορά τις προτάσεις που έγιναν στη Βουλή των Κοινοτήτων από τον Χιου Χάμερσλεϊ τον σερ Τζον Νιούπορτ και τη Θέλμα Κάζαλετ.

Χιου Χάμερσλεϊ 7/6/1816: «Να τα αγοράσουμε από τον Έλγιν με σκοπό τη φύλαξή τους και όταν μας ζητηθούν, να τα επιστρέψουμε χωρίς ιδιαίτερες διατυπώσεις και διαπραγματεύσεις. Θα έπρεπε δε να καταβάλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια να απαλείψουμε αυτό το στίγμα και όχι να τα τοποθετήσουμε στο μουσείο μας».

Σερ Τζον Νιούπορτ 15/6/1815: «Φοβάμαι ότι ο Έλγιν έχει διαπράξει τις πλέον σκανδαλώδεις πράξεις λεηλασίας...».

Θέλμα Κάζαλετ 23/1/1941: «Να επιστρέψουμε τα γλυπτά ως αναγνώριση της γενναιότητας των Ελλήνων κατά του άξονα...».

Πώς να μην νιώθουν αμηχανία οι υπεύθυνοι του Βρετανικού Μουσείου από το οκτασέλιδο άρθρο του φιλόσοφου, ιστορικού και αρθρογράφου Φρέντερικ Χάρισον, που δημοσιεύτηκε το 1890 όπου με πύρινα λόγια τις παρατηρήσεις και τα εύστοχα επιχειρήματά του κάνει έκκληση στα ευγενέστερα αισθήματα του αγγλικού έθνους;

Πότε πιστεύετε ότι θα δούμε και πάλι τα γλυπτά στην Ακρόπολη;

Ο συγγραφέας Κρατίστου Πίτσες έγραψε: Η γνήσιοι της δικαιοσύνης σαν τη φωνή της λογικής είναι ήρεμη.

Αλλά πολύ επίμονη... Τα γλυπτά θα γυρίσουν πίσω και θα ανακουφιστεί ένας πολύ μεγάλος αριθμός Άγγλων, που επί δύο αιώνες τους βαραίνει αυτή η αδικία...

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 5-6 Ιανουαρίου 2019