31/01/2023 07:00
Αντιμέτωποι με το φάσμα μίας ακόμη καταστροφικής καλλιεργητικής περιόδου, της δεύτερης μόλις μέσα σε μία διετία, βρίσκονται οι ελαιοκαλλιεργητές της Χαλκιδικής, ενώ σημαντικό θα είναι και το πλήγμα για τις μεταποιητικές επιχειρήσεις του νομού, αν ο χειμώνας δεν αποφασίσει να δείξει τα δόντια του, έστω για τον Φεβρουάριο.
Η κλιματική αλλαγή είναι εδώ και οι κλιματικές συνθήκες του φετινού χειμώνα, θυμίζουν πολύ εκείνες που επικράτησαν το 2021 και είχαν σαν αποτέλεσμα την καταστροφική ακαρπία, που τεκμηριωμένα προκάλεσε ζημία τουλάχιστον 80 εκατ. ευρώ στους καλλιεργητές και παραγωγούς επιτραπέζιας ελιάς, οι οποίοι ακόμη περιμένουν να αποζημιωθούν, αν και η πιθανότητα αυτή, φαίνεται εξαιρετικά χλωμή.
Καλλιεργητές, μεταποιητές, ειδικοί επιστήμονες, όλοι είναι με την αγωνία του τι θα ακολουθήσει το Φεβρουάριο και ως τον Απρίλιο. Θα κάνει κρύο το Φλεβάρη; Θα έχουν ικανοποιητική ανθοφορία τα δένδρα; Θα δέσουν καρπούς ή θα έχουμε παγετούς που θα πλήξουν παραγωγή και φυτείες;
Αυτή η ανησυχία είναι διάχυτη στη Χαλκιδική και σε όσους ασχολούνται με την ελιά, είπε στο makthes.gr η γεωπόνος κα. Κατερίνα Ζωγράφου, περιφερειακή σύμβουλος και εντεταλμένη σύμβουλος σε θέματα αγροτικής οικονομίας.
Στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην ελαιοκαλλιέργεια- τη δυναμικότερη καλλιέργεια της Χαλκιδικής στον πρωτογενή τομέα- αναφέρθηκε και η Δρ. Χριστίνα Αναγνωστοπούλου, καθηγήτρια Κλιματολογίας στο ΑΠΘ, στο πλαίσιο ημερίδας που διοργάνωσε το Επιμελητήριο Χαλκιδικής στο 31ο Money Show.
Αύξηση θερμοκρασίας και θερμικό stress
Όπως είπε η κα. Αναγνωστοπούλου, υπάρχει ήδη μία αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κατά 1,5-2 βαθμούς Κελσίου (σ.σ. μεσαίο σενάριο RCP 4.5), η οποία συμπαρασύρει την αύξηση της εξατμισοδιαπνοής, με αποτέλεσμα τα φυτά και εν προκειμένω τα ελαιόδενδρα, να μπαίνουν όλο και συχνότερα σε θερμικό stress. To stress αυτό, θα προκαλεί είτε μικρότερες αποδόσεις, είτε υποβαθμισμένες ποιοτικά παραγωγές ή ακόμη και τα δύο.
Με τα κλιματικά δεδομένα, όπως διαμορφώνονται, η άρδευση των ελαιώνων θα είναι απαραίτητη, καθώς οι μεγαλύτερες εκτάσεις ελαιοκαλλιέργειας βρίσκονται στις πιο ξηροθερμικές περιοχές της Χαλκιδικής. Αλλά τα ποσοστά βροχής μειώνονται και στις πιο ορεινές περιοχές, οπότε δεν θα υπάρχουν περιοχές στη Χαλκιδική, που η ελαιοκαλλιέργεια θα μπορεί να διατηρηθεί αν δεν είναι αρδευόμενη.
To καταστροφικό 2021 σε αριθμούς
Οι κλιματικές συνθήκες του φετινού χειμώνα, με τις υψηλές θερμοκρασίες, θυμίζουν πολύ εκείνες που επικράτησαν το 2021 και προκάλεσαν πολύ μεγάλες ζημίες σε χιλιάδες καλλιεργητών.
Να σημειωθεί ότι 60.000 άτομα στη Χαλκιδική ασχολούνται και την ελαιοκαλλιέργεια, ενώ υπάρχουν και 150 μεταποιητικές μονάδες και φυσικά οι εργαζόμενοι σε αυτές. Αν υπάρχει επανάληψη των φαινομένων του 2021, τότε η Χαλκιδική θα δεχθεί σοβαρό πλήγμα αφού το 95% της επιτραπέζιας ελιάς, εξάγεται και, υπάρχουν χώρες ανταγωνίστριες, όπως η Τυνησία, έτοιμες να πάρουν μερίδια από την «πίτα» της διεθνούς αγοράς.
«Το 2021 εκφράσθηκαν, στην παραγωγή, οι επιπτώσεις που θα έχουμε στην ελαιοκομία, λόγω κλιματικής αλλαγής. Τότε, θυμίζω, είχαμε υψηλές θερμοκρασίες κατά τους χειμερινούς μήνες, όπως δηλαδή συνέβη και τον χειμώνα που διανύουμε, με αποτέλεσμα να μην καλυφθούν οι απαιτήσεις των δένδρων σε ώρες ψύχους και, σαν συνέπεια, να μη διαμορφωθούν οι ανθοφόροι οφθαλμοί που δίνουν στη συνέχεια καρπούς.
«Το 2021 λοιπόν, μετά τις υψηλές θερμοκρασίες, είχαμε διαδοχικούς παγετούς, με αποτέλεσμα η ζημία που έγινε να μην αποζημιωθεί γιατί δεν υπάγεται στον κανονισμό του ΕΛΓΑ».
Σημειωτέον ότι ο ΕΛΓΑ αποζημιώνει ή την ηρτημένη εσοδεία ή τη ζημία στη φάση της ανθοφορίας.
«Καυτά» τα προβλήματα της κλιματικής αλλαγής
Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η γεωργία και στην συγκεκριμένη περίπτωση, η ελαιοκαλλιέργεια στην Χαλκιδική, δεν περιορίζονται στις υψηλές θερμοκρασίες κατά το χειμώνα και στους παγετούς της άνοιξης. Διαπιστωμένο πρόβλημα αποτελεί η έλλειψη νερού, η υφαλμύρωση των υδατικών αποθεμάτων που βρίσκονται ολοένα και σε μεγαλύτερο βάθος- φαινόμενο που παρατηρείται εντονότερο σε περιοχές κοντά στη θάλασσα- αλλά και εδάφη με υψηλή αλατότητα τριγύρω από τις περιοχές με υφάλμυρα νερά γεωτρήσεων.
Τα παραπάνω έχουν παρατηρηθεί σε περιοχές της Χαλκιδικής, η οποία σημειωτέον ήδη υποφέρει από την διάβρωση των ακτών, στο παραλιακό μέτωπο του Δήμου Προποντίδας αλλά και στην Κασσάνδρα, προς την πλευρά του Θερμαϊκού.
Ο λογαριασμός της ζημίας
Η ακαρπία του 2021 έπληξε 225.000 στρέμματα επιτραπέζιας ελιάς και 135.000 στρέμματα ελαιοποιήσιμης, όταν το κόστος παραγωγής για την επιτραπέζια ελιά ήταν 600 ευρώ/στρέμμα (σήμερα υπολογίζεται στα 775 ευρώ/στρέμμα).
Όπως είπε η κα. Ζωγράφου, το 2021, αν υπολογισθούν μόνο οι εκτάσεις της επιτραπέζιας ελιάς στη Χαλκιδική, το καθαρό έσοδο των παραγωγών θα ήταν άνω των 200 εκατ. ευρώ (1.025 ευρώ/στρέμμα). Όμως ήταν τέτοια η καταστροφή από την ακαρπία, που η απώλεια εισοδήματος έφτασε στο 70% για τους παραγωγούς. Βάσει του τεχνικού τρόπου υπολογισμού του ΕΛΓΑ, που χρησιμοποιεί μέσους όρους τριετίας, ο «λογαριασμός» έφτασε τα 80 εκατ. ευρώ, μόνο από την παραγωγή της επιτραπέζιας ελιάς.
Η ζημία ήταν πολύ μεγάλη, αν σκεφθεί κάποιος ότι η έκτακτη ενίσχυση που χορηγείται στους κτηνοτρόφους, πανελλαδικά, εξ’ αιτίας της αύξησης των τιμών στις ζωοτροφές λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, είναι 89 εκατ. ευρώ.
Ακόμη όμως και αν υποτεθεί ότι με κάποιο τρόπο εξοικονομούνται και καταβάλλονται αυτά τα 80 εκατ. ευρώ στους Χαλκιδικιώτες ελαιοκαλλιεργητές επιτραπέζιας ελιάς, τότε αυτοί, υποθετικά, θα πάρουν από 355ευρώ/στρέμμα, όταν όμως είχαν καλλιεργητικό κόστος 600 ευρώ/στρέμμα. Με μία κουβέντα, πάλι ζημιωμένοι θα είναι, απλώς λιγότερο.
«Φοβόμαστε επανάληψη του φαινομένου του 2021. Εάν έχουμε χαμηλές θερμοκρασίες το Φεβρουάριο, οριακά ίσως αποφύγουμε την προπέρσινη ζημιά και, λέω οριακά, επειδή το Μάρτιο αρχίζουν οι πρώτοι παγετοί, με τους παγετούς μέσα στην άνοιξη, να έχουν γίνει επαναλαμβανόμενο φαινόμενο τα τελευταία χρόνια» πρόσθεσε η κα. Ζωγράφου και υποστήριξε:
«Όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα με την κλιματική αλλαγή και τα ακραία καιρικά φαινόμενα, πρέπει να δίνονται αποζημιώσεις σε προανθικό στάδιο και σε ελαιοπαραγωγούς και όχι μόνο σε καλλιεργητές πυρηνόκαρπων (σ.σ.ροδάκινα, κεράσια, βερίκοκα). Θα πρέπει από το αρμόδιο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης αλλά και από το Υπουργείο Οικονομικών, να αντιμετωπιστεί το θέμα και για τις ζημίες στην ελαιοκαλλιέργεια».
Αντιμέτωποι με το φάσμα μίας ακόμη καταστροφικής καλλιεργητικής περιόδου, της δεύτερης μόλις μέσα σε μία διετία, βρίσκονται οι ελαιοκαλλιεργητές της Χαλκιδικής, ενώ σημαντικό θα είναι και το πλήγμα για τις μεταποιητικές επιχειρήσεις του νομού, αν ο χειμώνας δεν αποφασίσει να δείξει τα δόντια του, έστω για τον Φεβρουάριο.
Η κλιματική αλλαγή είναι εδώ και οι κλιματικές συνθήκες του φετινού χειμώνα, θυμίζουν πολύ εκείνες που επικράτησαν το 2021 και είχαν σαν αποτέλεσμα την καταστροφική ακαρπία, που τεκμηριωμένα προκάλεσε ζημία τουλάχιστον 80 εκατ. ευρώ στους καλλιεργητές και παραγωγούς επιτραπέζιας ελιάς, οι οποίοι ακόμη περιμένουν να αποζημιωθούν, αν και η πιθανότητα αυτή, φαίνεται εξαιρετικά χλωμή.
Καλλιεργητές, μεταποιητές, ειδικοί επιστήμονες, όλοι είναι με την αγωνία του τι θα ακολουθήσει το Φεβρουάριο και ως τον Απρίλιο. Θα κάνει κρύο το Φλεβάρη; Θα έχουν ικανοποιητική ανθοφορία τα δένδρα; Θα δέσουν καρπούς ή θα έχουμε παγετούς που θα πλήξουν παραγωγή και φυτείες;
Αυτή η ανησυχία είναι διάχυτη στη Χαλκιδική και σε όσους ασχολούνται με την ελιά, είπε στο makthes.gr η γεωπόνος κα. Κατερίνα Ζωγράφου, περιφερειακή σύμβουλος και εντεταλμένη σύμβουλος σε θέματα αγροτικής οικονομίας.
Στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην ελαιοκαλλιέργεια- τη δυναμικότερη καλλιέργεια της Χαλκιδικής στον πρωτογενή τομέα- αναφέρθηκε και η Δρ. Χριστίνα Αναγνωστοπούλου, καθηγήτρια Κλιματολογίας στο ΑΠΘ, στο πλαίσιο ημερίδας που διοργάνωσε το Επιμελητήριο Χαλκιδικής στο 31ο Money Show.
Αύξηση θερμοκρασίας και θερμικό stress
Όπως είπε η κα. Αναγνωστοπούλου, υπάρχει ήδη μία αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κατά 1,5-2 βαθμούς Κελσίου (σ.σ. μεσαίο σενάριο RCP 4.5), η οποία συμπαρασύρει την αύξηση της εξατμισοδιαπνοής, με αποτέλεσμα τα φυτά και εν προκειμένω τα ελαιόδενδρα, να μπαίνουν όλο και συχνότερα σε θερμικό stress. To stress αυτό, θα προκαλεί είτε μικρότερες αποδόσεις, είτε υποβαθμισμένες ποιοτικά παραγωγές ή ακόμη και τα δύο.
Με τα κλιματικά δεδομένα, όπως διαμορφώνονται, η άρδευση των ελαιώνων θα είναι απαραίτητη, καθώς οι μεγαλύτερες εκτάσεις ελαιοκαλλιέργειας βρίσκονται στις πιο ξηροθερμικές περιοχές της Χαλκιδικής. Αλλά τα ποσοστά βροχής μειώνονται και στις πιο ορεινές περιοχές, οπότε δεν θα υπάρχουν περιοχές στη Χαλκιδική, που η ελαιοκαλλιέργεια θα μπορεί να διατηρηθεί αν δεν είναι αρδευόμενη.
To καταστροφικό 2021 σε αριθμούς
Οι κλιματικές συνθήκες του φετινού χειμώνα, με τις υψηλές θερμοκρασίες, θυμίζουν πολύ εκείνες που επικράτησαν το 2021 και προκάλεσαν πολύ μεγάλες ζημίες σε χιλιάδες καλλιεργητών.
Να σημειωθεί ότι 60.000 άτομα στη Χαλκιδική ασχολούνται και την ελαιοκαλλιέργεια, ενώ υπάρχουν και 150 μεταποιητικές μονάδες και φυσικά οι εργαζόμενοι σε αυτές. Αν υπάρχει επανάληψη των φαινομένων του 2021, τότε η Χαλκιδική θα δεχθεί σοβαρό πλήγμα αφού το 95% της επιτραπέζιας ελιάς, εξάγεται και, υπάρχουν χώρες ανταγωνίστριες, όπως η Τυνησία, έτοιμες να πάρουν μερίδια από την «πίτα» της διεθνούς αγοράς.
«Το 2021 εκφράσθηκαν, στην παραγωγή, οι επιπτώσεις που θα έχουμε στην ελαιοκομία, λόγω κλιματικής αλλαγής. Τότε, θυμίζω, είχαμε υψηλές θερμοκρασίες κατά τους χειμερινούς μήνες, όπως δηλαδή συνέβη και τον χειμώνα που διανύουμε, με αποτέλεσμα να μην καλυφθούν οι απαιτήσεις των δένδρων σε ώρες ψύχους και, σαν συνέπεια, να μη διαμορφωθούν οι ανθοφόροι οφθαλμοί που δίνουν στη συνέχεια καρπούς.
«Το 2021 λοιπόν, μετά τις υψηλές θερμοκρασίες, είχαμε διαδοχικούς παγετούς, με αποτέλεσμα η ζημία που έγινε να μην αποζημιωθεί γιατί δεν υπάγεται στον κανονισμό του ΕΛΓΑ».
Σημειωτέον ότι ο ΕΛΓΑ αποζημιώνει ή την ηρτημένη εσοδεία ή τη ζημία στη φάση της ανθοφορίας.
«Καυτά» τα προβλήματα της κλιματικής αλλαγής
Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η γεωργία και στην συγκεκριμένη περίπτωση, η ελαιοκαλλιέργεια στην Χαλκιδική, δεν περιορίζονται στις υψηλές θερμοκρασίες κατά το χειμώνα και στους παγετούς της άνοιξης. Διαπιστωμένο πρόβλημα αποτελεί η έλλειψη νερού, η υφαλμύρωση των υδατικών αποθεμάτων που βρίσκονται ολοένα και σε μεγαλύτερο βάθος- φαινόμενο που παρατηρείται εντονότερο σε περιοχές κοντά στη θάλασσα- αλλά και εδάφη με υψηλή αλατότητα τριγύρω από τις περιοχές με υφάλμυρα νερά γεωτρήσεων.
Τα παραπάνω έχουν παρατηρηθεί σε περιοχές της Χαλκιδικής, η οποία σημειωτέον ήδη υποφέρει από την διάβρωση των ακτών, στο παραλιακό μέτωπο του Δήμου Προποντίδας αλλά και στην Κασσάνδρα, προς την πλευρά του Θερμαϊκού.
Ο λογαριασμός της ζημίας
Η ακαρπία του 2021 έπληξε 225.000 στρέμματα επιτραπέζιας ελιάς και 135.000 στρέμματα ελαιοποιήσιμης, όταν το κόστος παραγωγής για την επιτραπέζια ελιά ήταν 600 ευρώ/στρέμμα (σήμερα υπολογίζεται στα 775 ευρώ/στρέμμα).
Όπως είπε η κα. Ζωγράφου, το 2021, αν υπολογισθούν μόνο οι εκτάσεις της επιτραπέζιας ελιάς στη Χαλκιδική, το καθαρό έσοδο των παραγωγών θα ήταν άνω των 200 εκατ. ευρώ (1.025 ευρώ/στρέμμα). Όμως ήταν τέτοια η καταστροφή από την ακαρπία, που η απώλεια εισοδήματος έφτασε στο 70% για τους παραγωγούς. Βάσει του τεχνικού τρόπου υπολογισμού του ΕΛΓΑ, που χρησιμοποιεί μέσους όρους τριετίας, ο «λογαριασμός» έφτασε τα 80 εκατ. ευρώ, μόνο από την παραγωγή της επιτραπέζιας ελιάς.
Η ζημία ήταν πολύ μεγάλη, αν σκεφθεί κάποιος ότι η έκτακτη ενίσχυση που χορηγείται στους κτηνοτρόφους, πανελλαδικά, εξ’ αιτίας της αύξησης των τιμών στις ζωοτροφές λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, είναι 89 εκατ. ευρώ.
Ακόμη όμως και αν υποτεθεί ότι με κάποιο τρόπο εξοικονομούνται και καταβάλλονται αυτά τα 80 εκατ. ευρώ στους Χαλκιδικιώτες ελαιοκαλλιεργητές επιτραπέζιας ελιάς, τότε αυτοί, υποθετικά, θα πάρουν από 355ευρώ/στρέμμα, όταν όμως είχαν καλλιεργητικό κόστος 600 ευρώ/στρέμμα. Με μία κουβέντα, πάλι ζημιωμένοι θα είναι, απλώς λιγότερο.
«Φοβόμαστε επανάληψη του φαινομένου του 2021. Εάν έχουμε χαμηλές θερμοκρασίες το Φεβρουάριο, οριακά ίσως αποφύγουμε την προπέρσινη ζημιά και, λέω οριακά, επειδή το Μάρτιο αρχίζουν οι πρώτοι παγετοί, με τους παγετούς μέσα στην άνοιξη, να έχουν γίνει επαναλαμβανόμενο φαινόμενο τα τελευταία χρόνια» πρόσθεσε η κα. Ζωγράφου και υποστήριξε:
«Όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα με την κλιματική αλλαγή και τα ακραία καιρικά φαινόμενα, πρέπει να δίνονται αποζημιώσεις σε προανθικό στάδιο και σε ελαιοπαραγωγούς και όχι μόνο σε καλλιεργητές πυρηνόκαρπων (σ.σ.ροδάκινα, κεράσια, βερίκοκα). Θα πρέπει από το αρμόδιο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης αλλά και από το Υπουργείο Οικονομικών, να αντιμετωπιστεί το θέμα και για τις ζημίες στην ελαιοκαλλιέργεια».
ΣΧΟΛΙΑ