Χασάν Ταχσίν Πασάς: Ένα άγνωστο -τραγικό- πρόσωπο
12/10/2012 23:48
Αυτές τις μέρες, πριν από 100 χρόνια, κρίθηκε η τύχη όχι μόνο μιας πόλης και των κατοίκων της, αλλά ορίσθηκε και η πορεία όλης της Ελλάδας. Πολλά οφείλουμε σε ανθρώπους -κάποιων γνωρίζουμε ίσως μόνο το όνομα, αγνοώντας την ουσιαστική προσφορά τους, άλλοι χάθηκαν στις σελίδες της ιστορίας.
Του Κώστα Μαρίνου
marinos@makthes.gr
Μια υπογραφή, που πρέπει να μπήκε με πολύ κόπο, ήταν αυτή που καθόρισε την ιστορία της Θεσσαλονίκης. Θα πρέπει να ήταν εξαιρετικά δύσκολες οι στιγμές που θα έζησε αυτός που πήρε την απόφαση να παραδώσει τη Θεσσαλονίκη, τις στρατιωτικές δυνάμεις που διοικούσε, τον εαυτό του και την οικογένειά του στον εχθρό. Το όνομα του ήταν Χασάν Ταχσίν Πασάς, ο εχθρός που είχε φθάσει έξω από τη Θεσσαλονίκη ήταν ο ελληνικός στρατός από τη μια πλευρά και ο βουλγαρικός από την άλλη.
«Παρέδωσε τη πόλη στον ελληνικό στρατό, χωρίς να ακολουθήσει τον κανόνα που επικρατούσε τότε, δηλαδή να τις καίνε ή να σφάζουν τους πληθυσμούς τους. Παρέδωσε και τον στρατό του χωρίς να έχει καμία απώλεια, πέραν όσων χάθηκαν στις μάχες των Γιαννιτσών και του Σαρανταπόρου» λέει ο Χρίστος Χριστοδούλου, συγγραφέας του βιβλίου «Οι τρεις ταφές του Χασάν Ταχσίν Πασά» το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Επίκεντρο. Βιογραφία και ψυχογράφημα για έναν στρατιωτικό, ο οποίος έκανε μια υπέρβαση που μπορεί να κριθεί ανεξήγητη, και για την οποία το τίμημα που κατέβαλε ήταν μεγάλο.
Ήταν Οκτώβρης του 1912 και στις ελληνικές δυνάμεις που είχαν στρατοπεδεύσει στο Τόπσιν, τη σημερινή Γέφυρα, φθάνουν οι απεσταλμένοι του Πασά, κομίζοντας το πρωτόκολλο παράδοσης. Ένα πρωτόκολλο με παραλήπτη μόνο την Ελληνική Κυβέρνηση.
«Θα μπορούσε να δώσει και ένα δεύτερο πρωτόκολλο και στους Βουλγάρους, συμμάχους τότε της Ελλάδας. Το απέφυγε με καταπληκτική δεξιοτεχνία πολιτική και διπλωματική και με αυτήν την απόφασή του η Ελλάδα δεν μπήκε σε μια περιπέτεια από την οποία δεν θα έβγαινε ούτε σε 100 χρόνια. Δηλαδή, σήμερα, θα αντιμετωπίζαμε τα ίδια προβλήματα. Αλλά εκείνο το πρωτόκολλο όρισε και την κατάσταση η οποία παραμένει αναλλοίωτη μέχρι τώρα» προσθέτει ο Χρίστος Χριστοδούλου. Τότε, στην εφημερίδα «Μακεδονία» ο δημοσιογράφος Ωρολογάς τον χαρακτήρισε «σωτήρα και ευεργέτη της Θεσσαλονίκης».
ΠΟΛΛΑ ΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ...
Γιατί πήρε αυτήν την απόφαση ένα εξέχων στέλεχος του οθωμανικού στρατού; Γιατί αρνήθηκε μια σταδιοδρομία λαμπρή -ως τότε και προσχώρησε στον εχθρό; Χαρακτηρίσθηκε ως προδότης στην πατρίδα του, καταδικάσθηκε ερήμην εις θάνατον, αλλά η συνέχεια του βίου του ήταν «οι τρεις ταφές».
«Αυτό με έκανε να γράψω το βιβλίο. Ότι κανείς δεν ασχολήθηκε μαζί του επί 100 χρόνια. Είναι απαράδεκτο. Είναι ιστορική απρέπεια» τονίζει ο Χρίστος Χριστοδούλου και αναρωτιέται «δεν ασχολείσαι γιατί; επειδή ήταν Οθωμανός; Αλβανός; Ηττημένος;»
Αλβανός που είχε σπουδάσει στη Ζωσιμαία Σχολή των Ιωαννίνων. Οθωμανός παντρεμένος με εξισλαμισμένη ελληνίδα, στοιχείο που όπως αναφέρει ο Χρίστος Χριστοδούλου «τα εγγόνια του μόλις τώρα παραδέχθηκαν ότι η γιαγιά τους ήταν Ελληνίδα, ενώ υπάρχει και η μαρτυρία του Λεωνίδα Σπαή, στρατηγού που τον γνώριζε προσωπικά και ο οποίος στη συνέχεια διατέλεσε υπουργός Άμυνας και υπουργός Βορείου Ελλάδος, σύμφωνα με τον οποίο ‘ήτο ελληνικής καταγωγής πράγμα το οποίο ο ίδιος άριστα εγνώριζε’».
Ηττημένος, με τον στρατό του απογοητευμένο ακολουθεί τους Ελληνες. Η ζωή του κλείνει με «τρεις ταφές».
«Η κυβέρνηση Βενιζέλου τον έστειλε για λόγους υγείας, αλλά και λόγους ασφαλείας, στην Ελβετία. Πέθανε εκεί το 1918 και τάφηκε στο νεκροταφείο των Ετεροδόξων της Λοζάνης. Αυτή ήταν η πρώτη ταφή. Το 1936 τα οστά του μεταφέρθηκαν σε αλβανικό νεκροταφείο που υπήρχε στην περιοχή της Τριανδρίας. Αυτή είναι η δεύτερη ταφή του. Το νεκροταφείο παρέμεινε ως το 1983, χρονιά που με πρόσχημα την επέκταση της Τριανδρίας καταπατήθηκε. Σώθηκαν τα οστά του και των παιδιών του που ήταν στον ίδιο τάφο, και το Γενικό Επιτελείο Στρατού τα έκρυψε επί 19 χρόνια στο νεκροταφείο της Μαλακοπής» λεει για τις δύο ταφές ο Χρίστος Χριστοδούλου και προσθέτει για την τρίτη: «Από εκεί, το 2002, θάφτηκαν στη βίλα Μοδιάνο του Τόπσιν, τη βίλα όπου είχε γίνει η παράδοση της Θεσσαλονίκης και όπου τώρα λειτουργεί το Μουσείο των Βαλκανικών Πολέμων».
Σε παλαιότερο άρθρο του στη «Μακεδονία» όπου εργαζόταν, άρθρο το οποίο αναδημοσιεύθηκε στο περιοδικό της Ζωσιμαίας Σχολής, ο Χρίστος Χριστοδούλου έγραφε για τον αρχιστράτηγο Χασάν Ταχσίν Πασά: «Επί 40 χρόνια υπηρέτησε πιστά την Αυτοκρατορία στην Υεμένη, το Ιράκ, την Συρία, τη Θεσσαλονίκη, την Κύπρο, τα Ιωάννινα, την Κρήτη αντιμετωπίζοντας πολέμους, σφαγές και εξεγέρσεις. Ο ίδιος δέχθηκε τον δημόσιο έπαινο, παρασημοφορήθηκε, αλλά και εξορίσθηκε». Και ακολούθησαν «οι τρεις ταφές».
Μια διαδρομή τραγική για έναν άνθρωπο που αρνήθηκε πολλά και στον οποίο η Ελλάδα οφείλει τουλάχιστον τον σεβασμό της.
ΣΤΟΙΧΕΙΑ Το αθησαύριστο υλικό
Το βιβλίο του Χρίστου Χριστοδούλου, με πρόλογο του Βασίλη Κ. Γούναρη, βασίσθηκε σε υλικό -συχνά αθησαύριστο- που εντόπισε ο συγγραφέας σε αρχεία ελληνικά και τουρκικά, αλλά και αλβανικά, αυστριακά, αγγλικά, ιταλικά, αμερικανικά, εβραϊκά και γαλλικά και είναι ένα ανάγνωσμα, όχι μόνο απολαυστικό, αλλά και χρήσιμο για εξαγωγή πολλών συμπερασμάτων.
Αυτές τις μέρες, πριν από 100 χρόνια, κρίθηκε η τύχη όχι μόνο μιας πόλης και των κατοίκων της, αλλά ορίσθηκε και η πορεία όλης της Ελλάδας. Πολλά οφείλουμε σε ανθρώπους -κάποιων γνωρίζουμε ίσως μόνο το όνομα, αγνοώντας την ουσιαστική προσφορά τους, άλλοι χάθηκαν στις σελίδες της ιστορίας.
Του Κώστα Μαρίνου
marinos@makthes.gr
Μια υπογραφή, που πρέπει να μπήκε με πολύ κόπο, ήταν αυτή που καθόρισε την ιστορία της Θεσσαλονίκης. Θα πρέπει να ήταν εξαιρετικά δύσκολες οι στιγμές που θα έζησε αυτός που πήρε την απόφαση να παραδώσει τη Θεσσαλονίκη, τις στρατιωτικές δυνάμεις που διοικούσε, τον εαυτό του και την οικογένειά του στον εχθρό. Το όνομα του ήταν Χασάν Ταχσίν Πασάς, ο εχθρός που είχε φθάσει έξω από τη Θεσσαλονίκη ήταν ο ελληνικός στρατός από τη μια πλευρά και ο βουλγαρικός από την άλλη.
«Παρέδωσε τη πόλη στον ελληνικό στρατό, χωρίς να ακολουθήσει τον κανόνα που επικρατούσε τότε, δηλαδή να τις καίνε ή να σφάζουν τους πληθυσμούς τους. Παρέδωσε και τον στρατό του χωρίς να έχει καμία απώλεια, πέραν όσων χάθηκαν στις μάχες των Γιαννιτσών και του Σαρανταπόρου» λέει ο Χρίστος Χριστοδούλου, συγγραφέας του βιβλίου «Οι τρεις ταφές του Χασάν Ταχσίν Πασά» το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Επίκεντρο. Βιογραφία και ψυχογράφημα για έναν στρατιωτικό, ο οποίος έκανε μια υπέρβαση που μπορεί να κριθεί ανεξήγητη, και για την οποία το τίμημα που κατέβαλε ήταν μεγάλο.
Ήταν Οκτώβρης του 1912 και στις ελληνικές δυνάμεις που είχαν στρατοπεδεύσει στο Τόπσιν, τη σημερινή Γέφυρα, φθάνουν οι απεσταλμένοι του Πασά, κομίζοντας το πρωτόκολλο παράδοσης. Ένα πρωτόκολλο με παραλήπτη μόνο την Ελληνική Κυβέρνηση.
«Θα μπορούσε να δώσει και ένα δεύτερο πρωτόκολλο και στους Βουλγάρους, συμμάχους τότε της Ελλάδας. Το απέφυγε με καταπληκτική δεξιοτεχνία πολιτική και διπλωματική και με αυτήν την απόφασή του η Ελλάδα δεν μπήκε σε μια περιπέτεια από την οποία δεν θα έβγαινε ούτε σε 100 χρόνια. Δηλαδή, σήμερα, θα αντιμετωπίζαμε τα ίδια προβλήματα. Αλλά εκείνο το πρωτόκολλο όρισε και την κατάσταση η οποία παραμένει αναλλοίωτη μέχρι τώρα» προσθέτει ο Χρίστος Χριστοδούλου. Τότε, στην εφημερίδα «Μακεδονία» ο δημοσιογράφος Ωρολογάς τον χαρακτήρισε «σωτήρα και ευεργέτη της Θεσσαλονίκης».
ΠΟΛΛΑ ΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ...
Γιατί πήρε αυτήν την απόφαση ένα εξέχων στέλεχος του οθωμανικού στρατού; Γιατί αρνήθηκε μια σταδιοδρομία λαμπρή -ως τότε και προσχώρησε στον εχθρό; Χαρακτηρίσθηκε ως προδότης στην πατρίδα του, καταδικάσθηκε ερήμην εις θάνατον, αλλά η συνέχεια του βίου του ήταν «οι τρεις ταφές».
«Αυτό με έκανε να γράψω το βιβλίο. Ότι κανείς δεν ασχολήθηκε μαζί του επί 100 χρόνια. Είναι απαράδεκτο. Είναι ιστορική απρέπεια» τονίζει ο Χρίστος Χριστοδούλου και αναρωτιέται «δεν ασχολείσαι γιατί; επειδή ήταν Οθωμανός; Αλβανός; Ηττημένος;»
Αλβανός που είχε σπουδάσει στη Ζωσιμαία Σχολή των Ιωαννίνων. Οθωμανός παντρεμένος με εξισλαμισμένη ελληνίδα, στοιχείο που όπως αναφέρει ο Χρίστος Χριστοδούλου «τα εγγόνια του μόλις τώρα παραδέχθηκαν ότι η γιαγιά τους ήταν Ελληνίδα, ενώ υπάρχει και η μαρτυρία του Λεωνίδα Σπαή, στρατηγού που τον γνώριζε προσωπικά και ο οποίος στη συνέχεια διατέλεσε υπουργός Άμυνας και υπουργός Βορείου Ελλάδος, σύμφωνα με τον οποίο ‘ήτο ελληνικής καταγωγής πράγμα το οποίο ο ίδιος άριστα εγνώριζε’».
Ηττημένος, με τον στρατό του απογοητευμένο ακολουθεί τους Ελληνες. Η ζωή του κλείνει με «τρεις ταφές».
«Η κυβέρνηση Βενιζέλου τον έστειλε για λόγους υγείας, αλλά και λόγους ασφαλείας, στην Ελβετία. Πέθανε εκεί το 1918 και τάφηκε στο νεκροταφείο των Ετεροδόξων της Λοζάνης. Αυτή ήταν η πρώτη ταφή. Το 1936 τα οστά του μεταφέρθηκαν σε αλβανικό νεκροταφείο που υπήρχε στην περιοχή της Τριανδρίας. Αυτή είναι η δεύτερη ταφή του. Το νεκροταφείο παρέμεινε ως το 1983, χρονιά που με πρόσχημα την επέκταση της Τριανδρίας καταπατήθηκε. Σώθηκαν τα οστά του και των παιδιών του που ήταν στον ίδιο τάφο, και το Γενικό Επιτελείο Στρατού τα έκρυψε επί 19 χρόνια στο νεκροταφείο της Μαλακοπής» λεει για τις δύο ταφές ο Χρίστος Χριστοδούλου και προσθέτει για την τρίτη: «Από εκεί, το 2002, θάφτηκαν στη βίλα Μοδιάνο του Τόπσιν, τη βίλα όπου είχε γίνει η παράδοση της Θεσσαλονίκης και όπου τώρα λειτουργεί το Μουσείο των Βαλκανικών Πολέμων».
Σε παλαιότερο άρθρο του στη «Μακεδονία» όπου εργαζόταν, άρθρο το οποίο αναδημοσιεύθηκε στο περιοδικό της Ζωσιμαίας Σχολής, ο Χρίστος Χριστοδούλου έγραφε για τον αρχιστράτηγο Χασάν Ταχσίν Πασά: «Επί 40 χρόνια υπηρέτησε πιστά την Αυτοκρατορία στην Υεμένη, το Ιράκ, την Συρία, τη Θεσσαλονίκη, την Κύπρο, τα Ιωάννινα, την Κρήτη αντιμετωπίζοντας πολέμους, σφαγές και εξεγέρσεις. Ο ίδιος δέχθηκε τον δημόσιο έπαινο, παρασημοφορήθηκε, αλλά και εξορίσθηκε». Και ακολούθησαν «οι τρεις ταφές».
Μια διαδρομή τραγική για έναν άνθρωπο που αρνήθηκε πολλά και στον οποίο η Ελλάδα οφείλει τουλάχιστον τον σεβασμό της.
ΣΤΟΙΧΕΙΑ Το αθησαύριστο υλικό
Το βιβλίο του Χρίστου Χριστοδούλου, με πρόλογο του Βασίλη Κ. Γούναρη, βασίσθηκε σε υλικό -συχνά αθησαύριστο- που εντόπισε ο συγγραφέας σε αρχεία ελληνικά και τουρκικά, αλλά και αλβανικά, αυστριακά, αγγλικά, ιταλικά, αμερικανικά, εβραϊκά και γαλλικά και είναι ένα ανάγνωσμα, όχι μόνο απολαυστικό, αλλά και χρήσιμο για εξαγωγή πολλών συμπερασμάτων.
