Χιλιάδες εργαζόμενοι κάθε άνοιξη ετοιμάζουν τις βαλίτσες τους και «ξεσπιτώνονται» για να «δουλέψουν σεζόν» στα νησιά και άλλους δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς. Μόνο φέτος τον Απρίλιο έγιναν πάνω από 105.000 προσλήψεις σε βασικές κατηγορίες τουριστικών επαγγελμάτων, χωρίς να υπολογίζονται επαγγέλματα που ζουν από τον τουρισμό -και φυσικά χωρίς να περιλαμβάνονται οι χιλιάδες που δουλεύουν «μαύρα».

Ο τουρισμός είναι ένας από τους μεγαλύτερους εργοδότες στην Ελλάδα και παρότι προσφέρει κατά κανόνα εποχική απασχόληση συνέβαλε σημαντικά στη μείωση της ανεργίας. Σύμφωνα με τα στοιχεία που επεξεργάστηκε το SETE Intelligence από το 2014 όμως, ο τουρισμός –σε αντίθεση με τους λοιπούς κλάδους– έχει ταχεία ανάκαμψη στην απασχόληση (17,9% σε σχέση με το 2013, 8,4% το 2015, 4,4% το 2016). Στο τρίτο τρίμηνο του 2017, δηλαδή προς το τέλος της σεζόν, ο συνολικός αριθμός των απασχολούμενων στον τουρισμό ήταν σχεδόν 400.000, στο υψηλότερο σημείο από το 2008. Αντίθετα στους λοιπούς κλάδους, η ανάκαμψη ξεκίνησε ένα χρόνο αργότερα και ήταν πολύ ηπιότερη (από 1,5% έως 2,1%) και στο τρίτο τρίμηνο του 2017 ο συνολικός αριθμός των απασχολούμενων στους λοιπούς κλάδους (3,4 εκατ.) ήταν μεν στο υψηλότερο σημείο από το 2012 αλλά παρέμενε σημαντικά χαμηλότερος από το αντίστοιχο τρίμηνο του 2008 (-20,2%).

11.000 νέες θέσεις εργασίας

Οι περισσότερες προσλήψεις για τη σεζόν γίνονται τον Απρίλιο ώστε από τον Μάιο τα ξενοδοχεία να είναι πλήρως έτοιμα να υποδεχτούν τους τουρίστες. Από τα στοιχεία του συστήματος ΕΡΓΑΝΗ για τον μήνα Απρίλιο προκύπτει αύξηση κατά 11.000 στις νέες θέσεις εργασίας (δηλαδή προσλήψεις μείον απολύσεις, αποχωρήσεις και λήξεις συμβάσεων) των βασικών ειδικοτήτων του τουρισμού. Ακόμα και φέτος -που σύμφωνα με τις προβλέψεις του προέδρου της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων Γρηγόρη Τάσιο, με τα σημερινά δεδομένα αναμένεται μια μείωση στις διανυκτερεύσεις 10% πανελλαδικά- οι προσλήψεις κινούνται ανοδικά σε σχέση με πέρσι. «Πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι να προσφέρουμε ποιοτικές υπηρεσίες και αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς το εξειδικευμένο προσωπικό» σημειώνει.

Συγκεκριμένα, συγκρίνοντας τον Απρίλιο του 2018 με τον φετινό προκύπτει ότι «άνοιξαν»:

-πάνω από 3.200 περισσότερες νέες θέσεις εργασίας για σερβιτόρους, τραπεζοκόμους και μπάρμαν (24.029 πέρσι έναντι 27.224 φέτος)

-σχεδόν 2.000 περισσότερες νέες θέσεις για μάγειρες ξενοδοχείων και εστιατορίων (15.052 πέρσι έναντι 17.027 φέτος)

-σχεδόν 900 νέες θέσεις για καμαριέρες (11.226 το 2018 έναντι 12.094 φέτος)

-σχεδόν 1.000 περισσότερες θέσεις ρεσεψιονίστ, γκρουμ και υπαλλήλων υποδοχής (7.664 πέρσι έναντι 8.620 τον Απρίλιο του 2019)

-πάνω από 700 θέσεις για λαντζέρηδες (6.675 πέρσι έναντι 7.406 φέτος)

-σχεδόν 600 περισσότερες θέσεις καθαρίστριες (3.371 πέρσι έναντι 3.901 φέτος)

Συνολικά φέτος τον Απρίλιο έγιναν πάνω από 105.000 προσλήψεις, μόνο σε αυτές τις ειδικότητες, και μάλιστα ήταν κατά 11.000 περισσότερες σε σχέση με πέρσι.

Πρακτικάριοι και επαγγελματίες

«Η σεζόν πάει παρά πολύ καλά, έγιναν αρκετές προσλήψεις πριν το Πάσχα και ο αριθμός τους αυξάνεται» διαπιστώνει ο Χρήστος Κωνσταντίνου, μέλος της διοίκησης του Σωματείου Ξενοδοχοϋπαλλήλων Νομών Θεσσαλονίκης και Χαλκιδικής. Βέβαια, ο ίδιος λέει ότι πολλές θέσεις επαγγελματιών καταλαμβάνονται από μη εξειδικευμένους εργαζόμενους, είτε από χιλιάδες σπουδαστές που κάνουν την πρακτική τους «και οι εργοδότες τούς εκμεταλλεύονται καλύπτοντας βασικές θέσεις ενώ θα έπρεπε να είναι βοηθητικός ο ρόλος τους» είτε από ανέργους που απασχολούνται μέσω προγραμμάτων του ΟΑΕΔ.

«Για να ανέβει ποιοτικά ο τουρισμός πρέπει να δουλεύουν επαγγελματίες και οι γνώσεις τους να πληρώνονται. Παλαιότερα είχαν γίνει τα ξενοδοχεία ‘παιδικές χαρές[’, με έναν προϊστάμενο και το υπόλοιπο προσωπικό ήταν π.χ. αρχαιολόγοι, βιβλιοθηκονόμοι, μαραγκοί και πρακτικάριοι των 400 ευρώ».

Η κατάσταση έχει αλλάξει κάπως, με την κατάργηση του υποκατώτατου μισθού. Πλέον δεν υπάρχει διαφορά στον μισθό ενός 20χρονου και ενός τριαντάρη, με αποτέλεσμα «οι εργοδότες να προτιμούν τους πιο έμπειρους». Επίσης με την υποχρεωτική εφαρμογή της κλαδικής σύμβασης των ξενοδοχοϋπαλλήλων «όποιος προσλαμβάνεται στο ξενοδοχείο αρχίζει με τον ίδιο μισθό, και πάνω σε αυτόν προστίθενται η προϋπηρεσία και τα πτυχία" εξηγεί ο κ. Κωνσταντίνου.

Η κλαδική σύμβαση δεν έφερε απολύσεις

Μάλιστα, όταν το υπουργείο Εργασίας αποφάσισε να καταστήσει υποχρεωτική την εφαρμογή της κλαδικής σύμβασης (έναντι των επιχειρησιακών που ίσχυαν σε κάθε ξενοδοχείο) πολλοί επιχειρηματίες είχαν προειδοποιήσει ότι εξαιτίας της αύξησης του κόστους θα «αναγκάζονταν» να μειώσουν το προσωπικό για να τα βγάλουν πέρα. «Κάτι τέτοιο δεν συνέβη, ήταν απλώς ένα μέτρο πίεσης προς την κυβέρνηση» διαπιστώνει ο κ. Κωνσταντίνου. «Η δουλειά ανέβηκε. Δεν μπορούν να διώξουν προσωπικό γιατί το χρειάζονται, αλλιώς θα έβγαιναν χαμένοι».

Σύμφωνα με τον συνδικαλιστή του κλάδου, σε γενικές γραμμές η κλαδική σύμβαση τηρείται. «Μόνο λίγες μεγάλες μονάδες δεν το τηρούν. Το πρόβλημα εντοπίζεται στις μικρές επιχειρήσεις που απασχολούν έως δέκα άτομα».

«Δεν έγιναν απολύσεις εξαιτίας της κλαδικής σύμβασης» επιβεβαιώνει ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Ξενοδόχων Γρηγόρης Τάσιος, σημειώνοντας ότι η μεγάλη πλειοψηφία των εργαζομένων καλύπτεται από αυτή τη σύμβαση και ένα μικρό ποσοστό υπάγεται στην εθνική συλλογική σύμβαση, που προβλέπει χαμηλότερες αμοιβές. «Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι να μειωθεί το μη μισθολογικό κόστος και η υπέρογκη φορολογία, όχι οι μισθοί των εργαζομένων μας, από τους οποίους σε τελική ανάλυση εξαρτάται και το επίπεδο των υπηρεσιών που παρέχουμε στους πελάτες μας».

Επταήμερη εργασία

Είναι κοινό μυστικό ότι οι εργαζόμενοι στον τουρισμό δεν γνωρίζουν τι πάει να πει ρεπό και Σαββατοκύριακα. Εργάζονται επτά μέρες την εβδομάδα, πολλές φορές επί 12 και πλέον ώρες, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις δουλεύουν ασταμάτητα ολόκληρη τη σεζόν με μια-δυο μέρες ξεκούρασης.

Οι εργαζόμενοι θεωρητικά είχαν το δικαίωμα καταγγελίας στην Επιθεώρηση Εργασίας για καταστρατήγηση της εργατικής νομοθεσίας, και οι επαγγελματίες του τουρισμού αντιμετώπιζαν τον κίνδυνο των υψηλών προστίμων, αλλά στην πράξη ελάχιστοι από τους χιλιάδες εποχικούς εργαζόμενους διακινδυνεύουν στη μέση της σεζόν να ανοίξουν μέτωπο με τον εργοδότη τους και τελικά να μείνουν χωρίς δουλειά.

Με την κλαδική σύμβαση που τέθηκε σε ισχύ πέρσι την άνοιξη, και λίγους μήνες αργότερα επεκτάθηκε η ισχύς της σε όλο τον κλάδο, ρυθμίζεται ο χρόνος εργασίας, με τρόπο που η εργασία πέραν του πενθήμερου να είναι και τυπικά νόμιμη, χωρίς την υποχρέωση πληρωμής υπερωριών.

Συγκεκριμένα προβλέπεται ότι για το διάστημα Ιουνίου-Σεπτεμβρίου και μεταξύ 15 Δεκεμβρίου και 15 Φεβρουαρίου «εφόσον απαιτείται παρέκκλιση από τις κείμενες διατάξεις» λόγω εποχικότητας και του προκαλούμενου αυξημένου φόρου εργασίας, όταν δηλαδή η πληρότητα είναι άνω του 70%, όσοι εργαστούν σε ημέρες ανάπαυσης λαμβάνουν αποζημίωση ίση με ένα ημερομίσθιο για κάθε ημέρα, χωρίς υπερωριακή αμοιβή, εκτός και αν πρόκειται για Κυριακή ή αργία οπότε το ποσό προσαυξάνεται κατά 75%.

«Τυχόν εργασία κατά τις ημέρες αυτές δεν δύναται να θεωρηθεί απλή (μεμονωμένη) ή κατά σύστημα παράβαση του συστήματος πενθήμερης εργασίας, το οποίο εξακολουθεί να ισχύει» διευκρινίζεται στη σύμβαση.

Οι σκληρά εργαζόμενοι της σεζόν

Η δουλειά της σεζόν είναι πολύ σκληρή. Βέβαια συνήθως οι αμοιβές είναι ικανοποιητικές και μετά το τέλος της τουριστικής περιόδου πολλοί εργαζόμενοι μπορούν να διεκδικήσουν το εποχικό βοήθημα και το επίδομα ανεργίας και να ξεκουραστούν για κάποιους μήνες. Όμως η διαδικασία αυτή είναι ψυχοφθόρα όταν επαναλαμβάνεται επί μακρόν -πέντε μήνες ασταμάτητης δουλειάς χωρίς ρεπό, μετά ανεργία και αναζήτηση νέας δουλειάς.

«Η ζυγαριά γέρνει περισσότερο προς τα αρνητικά» λέει η 37χρονη σεφ Σαββίνα Κ. (σ.σ. τα στοιχεία της είναι στη διάθεση της «ΜτΚ»). Από τα 14 χρόνια στο επάγγελμα, τα 9 δούλευε σε ξενοδοχεία κατά τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου -ή όπως λέγεται στη γλώσσα του χώρου, «δούλευε σεζόν».

«Οι συνθήκες είναι σκληρές, δουλεύεις επτά μέρες την εβδομάδα για τουλάχιστον 10 ώρες δουλειάς, κι αυτό επί πέντε, έξι και κάποιες φορές και επτά μήνες. Την πρώτη φορά που έκανα σεζόν, ενώ δικαιούμουν ένα ρεπό το μήνα, πήρα μόνο δύο στους πέντε μήνες. Σε εμάς που εργαζόμαστε σεζόν η επταήμερη εργασία είναι κανόνας- παράνομα εννοείται, αλλά δεν μπορείς να πεις τίποτα γιατί θα δεις την πόρτα της εξόδου με την πρόφαση ότι ‘έτσι είναι οι συνθήκες, αν δεν σου αρέσει υπάρχουν χιλιάδες από πίσω…’».

Κάποιες χρονιές βρέθηκε να δουλεύει σε επιχειρήσεις με ελλιπές προσωπικό, ανοργάνωτες και μικρές κουζίνες, άλλοτε μικρές, που δεν πληρούσαν τους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας του προσωπικού και υπό αυτές τις συνθήκες η συνεργασία μεταξύ των συναδέλφων δεν είναι εύκολη υπόθεση. Κι όταν τελείωνε το δεκάωρο ή το δωδεκάωρο ερχόταν η ώρα της ξεκούρασης.

Μόνο που «στα περισσότερα ξενοδοχεία δίνουν άθλια δωμάτια, κάποια υπόγεια, βρόμικα και φυσικά σε κάθε δωμάτιο μένουν δύο, τρία, τέσσερα ή και παραπάνω άτομα, που φυσικά δεν έχουν όλα τις ίδιες βάρδιες». Στο τέλος της σεζόν «φεύγεις καταπονημένος σωματικά και προπάντων ψυχικά και προσπαθείς να ξαναβρείς την παλιά σου ζωή. Μέχρι να ισορροπήσεις φεύγεις πάλι…» λέει.

Στα θετικά, αναγνωρίζει ότι από τη σεζόν κερδίζει κανείς εμπειρία και ένα χρηματικό ποσό που θα εξασφαλίσει κάποιους μήνες του χειμώνα «αν δεν έχεις πολλές υποχρεώσεις. O μύθος που επικρατεί στις σεζόν ότι παίρνουμε πολλά λεφτά δεν ισχύει, μιας και δουλεύουμε πολλές ώρες χωρίς ρεπό για μήνες, που κάποιες φορές είναι και με λίγα ένσημα ή και καθόλου και χωρίς δώρα και επιδόματα... Και εννοείται οι απολαβές δεν είναι ίδιες πριν την κρίση. Αυτό που δεν πληρώνεται είναι η ψυχολογία σου μετά από όλη αυτήν την ταλαιπωρία. Αλλά βλέποντας την κατάσταση της ανεργίας στις πόλεις πέφτεις στην παγίδα της σεζόν κι ας μην το θέλεις». Για φέτος η Σαββίνα βρήκε δουλειά ως προσωπικός μάγειρας στις βίλες ενός επιχειρηματία και περιμένει ότι η πίεση θα είναι μικρότερη από άλλες χρονιές και τα χρήματα καλύτερα.

Ο 52χρονος Λευτέρης Μιχαηλίδης είχε άλλοτε τη δική του επιχείρηση εστίασης, αλλά στα χρόνια της κρίσης δεν άντεξε την υπερβολική φορολογία και τις υπέρογκες ασφαλιστικές εισφορές. Έκλεισε το δικό του μαγαζί και αναγκάστηκε να δουλέψει σερβιτόρος σε καφέ, με ωρομίσθιο στα τρία ευρώ. Και πάλι «δεν έβγαινε». Πέρσι αποφάσισε να δουλέψει σεζόν γιατί το μεροκάματο που του πρότειναν ήταν πολύ καλύτερο. Επί πέντε μήνες δούλευε επτά ημέρες την εβδομάδα χωρίς ρεπό και ζούσε σε ένα τροχόσπιτο. «Η συμφωνία ήταν διαφορετική και τελικά μου έδιναν λιγότερα, δούλευα και υπερωρίες που δεν τις πληρώθηκα» θυμάται. «Το θετικό ήταν ότι επειδή δούλευα συνέχεια δεν είχα χρόνο να ξοδέψω χρήματα, οπότε φεύγοντας είχα μαζέψει ένα ποσό. Το αρνητικό είναι ότι για πέντε μήνες δεν είχα ζωή, πέρα από τη δουλειά».

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 1-2 Ιουνίου 2019