Συνέντευξη στον Κωνσταντίνο Καντόγλου

Στο περασμένο, 21^ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, εντύπωση προκάλεσε  το project ενός Ιρλανδού δημιουργού, του Paul Duane, που εξιστορεί το πώς ένα Αμερικανός, ο Christopher C.King, γνώρισε, αγάπησε, και μελέτησε σε βάθος την ηπειρώτικη μουσική. Το «While you live, shine» αποτελεί καρπό της αφοσίωσης του King στην παραδοσιακή ηπειρώτικη μουσική, που τον οδήγησε στη συγγραφή του “Lament from Epirus” μιας έκδοσης η οποία εξιστορεί τη σχέση του με αυτά τα ακούσματα .Μιλώντας με τον King στη συνέντευξη που παραχώρησε στη “ΜτΚ», είναι καταφανές ότι η συγκεκριμένη μουσική  τον έχει επηρεάσει σε ένα βιωματικό επίπεδο, και η αγάπη του γι’ αυτή είναι τουλάχιστον μεταδοτική.

Πότε συναντήσατε την παραδοσιακή μουσική της Ηπείρου για πρώτη φορά;

Πριν από 9 χρόνια σε μία μου επίσκεψη στην Κωνσταντινούπολη,  είχα βρεθεί στην Ασιατική πλευρά της πόλης. Σε  ένα μικρό μαγαζάκι,  ανακάλυψα μια  στοίβα από ελληνικούς δίσκους και τους αγόρασα. Ανάμεσα τους, βρήκα ένα δίσκο του Κίτσου Χαρισιάδη.  Όταν επέστρεψα στο σπίτι μου και έκατσα να το ακούσω,  βρέθηκα μπροστά σε ένα είδος  μουσικής με πολύ συγκεκριμένη λειτουργία, απίστευτη δομή,  μου θύμισε τη μουσική με την οποία μεγάλωσα στην Αμερική, αλλά και κάτι άλλο που δεν μπορούσα να το προσδιορίσω και να το καταλάβω.

Όταν άρχισα την έρευνά μου επικοινώνησα με έναν φίλο , τον Τζιμ Ποτς, που είναι παντρεμένος με ελληνίδα και ζουν στο χωριό Βίτσα, και μου εξήγησε ότι η μουσική στην Ήπειρο σήμερα είναι περίπου η ίδια με αυτή που βρήκα. Και όταν με έφερε σε επαφή με έναν φίλο του, τον Δημήτρη Ντάλα, που ζει στην Κέρκυρα και είναι από τον Ελαφότοπο,  μου πρότεινε να έρθω στην Ελλάδα για να την ακούσω από κοντά. Κάπως έτσι άρχισε η συγγραφή του βιβλίου μου, με την πρώτη μου επίσκεψη στην Ελλάδα.

Ποιο ήταν το βασικό στοιχείο που σας τράβηξε την προσοχή σε αυτή τη μουσική και σας έπεισε ότι έχει κάτι το ιδιαίτερο και ξεχωριστό;

Κατάλαβα πολλά για τη φύση και για τη  λειτουργία αυτής της μουσικής όταν άκουσα τον δίσκο «Ηπειρώτικο Μοιρολόι» του Αλέξη Ζούμπα.  Ένιωσα ότι αυτό που άκουσα με επηρέασε βαθιά, μίλησε σε κάτι μέσα μου.  Συνειδητοποίησα τότε ότι αυτή η μουσική παρότι μπορεί να σε ψυχαγωγήσει,  η σημαντικότερη λειτουργία της είναι κάτι σαν μια θεραπευτική , καθαρτική εμπειρία και διαδικασία . Αν ακούσεις αυτή τη  μουσική με τον σωστό τρόπο  φτάνεις στο συμπέρασμα ότι αυτός ο ήχος έχει κάτι το μεταμορφωτικό, το θεραπευτικό,  το αρχέγονο μέσα του. 

Στις επισκέψεις σας στην Ήπειρο, τι είναι αυτό που σας έμεινε περισσότερο από τους ανθρώπους;

Έμαθα πολύ γρήγορα ότι η Ελλάδα αποτελείται  από πολύ  διαφορετικούς μεταξύ τους  ανθρώπους. Στην Ήπειρο για παράδειγμα  υπάρχουν πολλά χωριά, και πολλοί άνθρωποι από πολλές και διαφορετικές  παραδόσεις :  Σαρακατσάνοι, Βλάχοι,  διαφορετικοί άνθρωποι από διαφορετικές φυλές. Υπάρχει πάντα διαφορά άποψης, μια έλλειψη συμφωνίας. Όμως κατά τη διάρκεια των πανηγυριών, όλοι γίνονται οικογένεια. Τα σύνορα  που ορθώνουμε μεταξύ μας, εξαφανίζονται. Κατά τη διάρκεια των πανηγυριών και της μουσικής γίνονται όλοι μια οικογένεια, και αυτό το έμαθα από κάθε πανηγύρι που βρέθηκα, δεν σου φέρονται σαν ξένο αλλά σαν μέλος μιας οικογένειας.

Τα πανηγύρια είναι μια συλλογική εμπειρία, αλλά και τα μοιρολόγια το ίδιο.  Στην διάρκεια της έρευνας σας, τι ανακαλύψατε για αυτή τη λειτουργία του μοιρολογιού;

Υπάρχουν δύο διαφορετικές λειτουργίες του μοιρολογιού, η φωνητική και η οργανική. Κατά τη διάρκεια τη φωνητικής χρήσης συνειδητοποίησα ότι αυτή είναι μια πολύ αρχαία παράδοση. Και την ίδια στιγμή δεν έχει να κάνει μόνο με τον θάνατο, έχει να κάνει με την ξενιτιά, με την απώλεια .Το μοιρολόι με όργανα, έχει μια παρόμοια λειτουργία που όλοι συλλογικά θυμούνται τι έχασαν .Για μένα  η λειτουργία  του μοιρολογιού με όργανα,  που όλοι συμμετέχουν και ακούν, το κάνει εύκολο να θρηνήσεις, δεν χρειάζεται να τραγουδήσεις, απλά θυμάσαι,  σε κάνει συμμέτοχο  μιας συλλογικής εμπειρίας.

Σκοπεύετε να δώσετε άλλες διαλέξεις, για αυτό το θέμα σε πανεπιστήμια η μουσικές σχολές;

 Ελπίζω να ζήσω στην Ελλάδα την υπόλοιπη ζωή μου και ήδη δουλεύω σε άλλα δύο βιβλία. Θα ήθελα να αφιερώσω  τη ζωή μου στο να  συλλέγω και να μελετάω την ελληνική folk μουσική. Δεν υπάρχει πουθενά στην Ελλάδα, αυτή η ιδέα μιας μεγάλη συνολικής συλλογής ελληνικής folk. Αυτό που υπάρχει είναι ένας συλλέκτης εδώ και ένας εκεί, αλλά δεν υπάρχει μια συλλογή που θα τα έχει όλα και θα είναι  προσβάσιμη  για τον απλό άνθρωπο που θέλει να μάθει για τη μουσική του τόπου του.

 Ένας από τους στόχους μου είναι να δημιουργήσω μια τέτοια πλατφόρμα,  που θα  μπορούν  να έχουν πρόσβαση, όχι μόνο οι ακαδημαϊκοί άλλα όλος ο κόσμος , Έλληνες και μη. Θέλω να είναι μια ξεχωριστή συλλογή ώστε νέοι και μεγαλύτεροι να μπορούν να νιώσουν αυτή τη μουσική, να έρθουν σε επαφή με τους δίσκους, να τους πιάσουν στα χέρια τους.  Γιατί αυτή η παράδοση ανήκει στους έλληνες και είναι περίεργο που ένας ‘τρελός’ αμερικάνος έχει όλους αυτούς τους δίσκους στο σπίτι του κάπου στη Βιρτζίνια. Και ναι θα, μιλήσω όπου με καλέσουν και όπου κάποιος  προσφερθεί με κεράσει έναν ζεστό καφέ.

Το «Ηπειρώτικο Μοιρολόι» Κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Δώμα»