Τον κώδωνα του κινδύνου κρούουν οι ειδικοί αναφορικά με την αύξηση στην κατανάλωση ναρκωτικών ουσιών, αλκοόλ και αντικαταθλιπτικών φαρμάκων την περίοδο της πανδημίας στην Ελλάδα, την ώρα που εκδηλώνονται πλέον λόγω της καραντίνας ευκολότερα καταχρηστικές συμπεριφορές και εθισμοί σε διαδικτυακό τζόγο, πορνογραφία, διαδικτιακές αγορές και social media, όπως υποστηρίζουν χαρακτηριστικά. Το lockdown και η πολύμηνη καραντίνα που ακολούθησαν της δεκαετούς οικονομικής κρίσης στη χώρα μας εμφανίζουν ήδη τα πρώτα συμπτώματα στη ψυχική υγεία των Ελλήνων και δη, εκείνων που είναι εξαρτημένοι ή εθισμένοι.

Η μόνη έρευνα που έχει γίνει γνωστή μέχρι σήμερα και αναφέρεται σε αύξηση ναρκωτικών την περίοδο της πανδημίας είναι αυτή που πραγματοποιεί ο καθηγητής Αναλυτικής Χημείας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Νίκος Θωμαΐδης. Σύμφωνα με όσα λέει ο ίδιος στη «ΜτΚ» την περίοδο της πανδημίας καταγράφεται αύξηση χρήσης κοκαΐνης, αμφεταμίνης, αγχολυτικών και αντικαταθλιπτικών στα λύματα Αττικής. «Κάνουμε αυτή την έρευνα εδώ και 15 χρόνια και συστηματικά κάθε χρόνο από το 2010, τη χρονιά του πρώτου μνημονίου μέχρι σήμερα. Από το 2010, και κάθε Μάρτιο από το 2011, βλέπουμε πως αλλάζει η χρήση συγκεκριμένων ουσιών ανά έτος στην Αττική. Στην πρώτη φάση της εφαρμογής των οικονομικών μέτρων είδαμε αύξηση σε κάποιες ουσίες ψυχοφαρμάκων και ιδιαίτερα αντικαταθλιπτικών, αγχολυτικών και κάποιων αντιψυχωσικών μέχρι και 1000%. Διαπιστώσαμε επίσης αύξηση στα φάρμακα που ήταν για την υπέρταση και το έλκος του στομαχιού» λέει αναφέροντας ότι το μέγεθος αυτής της χρήσης εμφανίστηκε το 2014. «Στη δεύτερη φάση από το 2015-2019 είδαμε επαναφορά της χρήσης των αντιβιοτικών, που είχαν σημειώσει πτώση, και ύφεση της τάξης του 30% στα ψυχοφάρμακα» εξηγεί ο κ. Θωμαΐδης. Σε ό,τι αφορά τα ναρκωτικά λέει ότι το διάστημα 2010-2019 παρατηρήθηκε μία μικρή αλλά σταδιακή αύξηση της χρήσης κοκαΐνης και μεθαμφεταμίνης. «Το 2020, δηλαδή το έτος της πανδημίας σε σχέση με τον Μάρτιο 2019 είδαμε στα λύματα μεγάλη αύξηση των αντιικών φαρμάκων, της αζιθρομυκίνης και της παρακεταμόλης. Ταυτόχρονα υπήρξε αύξηση ακόμα και 60% σε δραστικές ψυχοφαρμάκων, κυρίως αγχολυτικών και αντικαταθλιπτικών. Επίσης διαπιστώσαμε αύξηση 60% στη χρήση κοκαΐνης σε σχέση με το 2019. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Αυξήθηκε επίσης η αμφεταμίνη» λέει χαρακτηριστικά.

Εκτίναξη εξαρτήσεων

Ο Δαμιανός Δουίτσης είναι σύμβουλος απεξάρτησης του Κέντρου Απεξάρτησης «Όασις». Όπως λέει αφοπλιστικά στη «ΜτΚ» «πηγαίνουμε από το κακό στο χειρότερο» εξηγώντας πως η δεκαετής οικονομική κρίση και τα μνημόνια είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση καταχρηστικών συμπεριφορών, την εξάρτηση και τον εθισμό και πως η πανδημία του κορονοϊού που ακολούθησε έδωσε τη χαριστική βολή. «Σύμφωνα με στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή σας υπάρχει μεγάλη αύξηση της χρήσης ναρκωτικών ουσιών, όπως είναι η κοκαΐνη, αλλά και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών». Όπως αναφέρει ο κ. Δουίτσης την περίοδο της πανδημίας και κυρίως της «καραντίνας» και του αναγκαστικού εγκλεισμού αυξήθηκε ο διαδικτυακός τζόγος, ο οποίος παράλληλα απλοποιήθηκε μέσα από διάφορες εφαρμογές που διαφημίζονται. «Οι εθισμένοι έπαιζαν σε καζίνο, λέσχες ή καφενεία. Ο διαδικτυακός τζόγος είναι μία νέα κατάσταση. Οι εθισμένοι που μπορεί να έχουν χάσει τη δουλειά τους, δεν είναι αισιόδοξοι, αναγκάζονται να μένουν στο σπίτι προσπαθούν να ξεδώσουν μέσω του τζόγου» λέει ο κ. Δουίτσης και συμπληρώνει: «Ο διαδικτυακός τζόγος εμφανίζει τρομακτική αύξηση. Οι τζογαδόροι προσαρμόστηκαν πλήρως».

«Ο εγκλεισμός δημιουργεί πολλά συναισθήματα: κατάθλιψη, βία, νεύρα, νεύρα, φόβος είναι μερικά από αυτά» υποστηρίζει ο κ. Δουίτης εξηγώντας πως εθισμός υπάρχει όταν «κάτι, μία επιθυμία ενδεχομένως, γίνεται πιο δυνατό από τον άνθρωπο, τον νικάει και αυτός ενδίδει συνεχώς, ενώ γνωρίζει την κατάσταση. Τα βασικά χαρακτηριστικά του εθισμού είναι η εμμονή και η καταναγκαστική συμπεριφορά».

Σύμφωνα με τον ίδιο την περίοδο της «καραντίνας» καταγράφεται κατακόρυφη αύξηση ατόμων που εθίστηκαν ή εθίζονται στο φαγητό, το online shopping, τη διαδικτυακή πορνογραφία, το cyber sex, τα social media ακόμα και τις ταινίες και τις σειρές στην τηλεόραση. «Όλο αυτό που μας συμβαίνει μπορεί να γίνει καταστροφικό» σχολιάζει ο σύμβουλος απεξάρτησης. «Τα παιδιά έχουν εθιστεί στα video games, τα social media, το Tik Tok. Μας παίρνουν γονείς επειδή τα παιδιά τους μονίμως έχουν μία οθόνη μπροστά τους» αναφέρει. Σε ό,τι αφορά τα ναρκωτικά ο κ. Δουΐτσης κάνει ιδιαίτερη αναφορά στη χρήση κοκαΐνης και κάνναβης εξηγώντας πως «κανείς χρήστης ναρκωτικών δεν υπάρχει περίπτωση να μη βρει τρόπο να εξασφαλίσει την δόση του, ακόμα και αν είναι αναγκασμένος να είναι κλεισμένος στο σπίτι».

Οργανώθηκαν τα δίκτυα διακίνησης

Για τη χρήση ναρκωτικών ουσιών την περίοδο της πανδημίας, οι ειδικοί εμφανίζονται προβληματισμένοι αναφορικά με τη διακίνησή της, εκτιμώντας πως τα οργανωμένα δίκτυα... οργανώθηκαν. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Έκθεση για τα ναρκωτικά για το 2020 που εξέδωσε το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικονομίας «τα κυκλώματα του οργανωμένου εγκλήματος προσάρμοσαν γρήγορα τις μεθόδους λειτουργίας τους, ιδίως σε επίπεδο λιανικής πώλησης. 

Λόγω των επιπτώσεων του περιορισμού των μετακινήσεων στην πώληση ναρκωτικών στο δρόμο, χρήστες και έμποροι στράφηκαν στη χρήση των ηλεκτρονικών αγορών του σκοτεινού διαδικτύου (darknet) και των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και στις υπηρεσίες διανομής δεμάτων και κατ’ οίκον διανομής. Από την παρακολούθηση της αγοράς ναρκωτικών προέκυψε ότι, σε επίπεδο χονδρικής πώλησης, η παράνομη διακίνηση μέσω των αεροπορικών μεταφορών συρρικνώθηκε, αλλά το παράνομο εμπόριο μέσω της θαλάσσιας ναυσιπλοΐας συνεχίστηκε στα προ της πανδημίας επίπεδα. Τέλος, η παραγωγή συνθετικών ναρκωτικών και η καλλιέργεια κάνναβης στην Ευρώπη δεν φαίνεται να επηρεάστηκαν σημαντικά» όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο επίσημο δελτίο Τύπου που εκδόθηκε 22 Σεπτεμβρίου.

Από την πλευρά του, ο Κωνσταντίνος Γκαρέλης, σύμβουλος ψυχικής υγείας (με ειδικότητα στις εξαρτήσεις) του Κέντρου Έρευνας Συμπεριφορών Εθισμού «Απεξάρτηση» αναφέρει στη «ΜτΚ» ότι «η πανδημία δεν είναι η αιτία αλλά η αφορμή. Η πανδημία δεν είναι σε θέση να δημιουργεί εξαρτητικές συμπεριφορές ή εξαρτήσεις. Βγάζει όμως στην επιφάνεια την εσωτερική πραγματικότητα του καθενός». «Πριν την πανδημία κάποιος είχε τη δυνατότητα να κουκουλώσει μία ψυχοπαθολογία που έχει να κάνει με εξαρτήσεις. Με την πανδημία όμως ερχόμαστε αντιμέτωποι με τον εαυτό μας και βγαίνει στην επιφάνεια η πραγματική εσωτερική μας κατάσταση. Υπό αυτή την έννοια έχουν αυξηθεί οι συμπεριφορές εξάρτησης, τα περιστατικά όχι μόνο ποσοτικά αλλά και ποιοτικά. Τέτοιες συμπεριφορές μπορεί να υπήρχαν σε ορισμένους αλλά δεν φαίνονταν γιατί υπήρχαν τρόποι διαφυγής. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν, αφού είμαστε αναγκασμένοι να είμαστε κλεισμένοι σε ένα σπίτι με ανθρώπους που ενώ παλιά μπορούσαμε να τους αποφύγουμε και τώρα όχι» λέει ο κ. Γκαρέλης. Σύμφωνα με τον ίδιο τέτοιες συμπεριφορές μπορούν να «βγουν», όπως λέει, σε οποιοδήποτε αντικείμενο εξάρτησης: αλκοόλ, ναρκωτικά ή τζόγο, τον οποίο ο κ. Γκαρέλης χαρακτηρίζει «ύπουλο εθισμό». «Κάποιος που είναι εθισμένος στο αλκοόλ ή τα ναρκωτικά θα αντιληφθεί ότι υπάρχει ένα όριο, στον τζόγο όχι» καταλήγει.

Το προφίλ των εθισμένων

«Εμπειρικά μπορούμε να πούμε ότι παρατηρείται αύξηση των καταχρηστικών συμπεριφορών. Η απομόνωση, η μοναξιά, η έλλειψη επικοινωνίας, η επισφάλεια, τα οικονομικά προβλήματα είναι οι βασικοί λόγοι που οδηγούν σε εξάρτηση ή σε άλλα ψυχολογικά προβλήματα» σχολιάζει ο ψυχολόγος και αν. επιστημονικός υπεύθυνος του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας του ΑΠΘ, Σωτήρης Λαϊνάς. Σκιαγραφώντας το προφίλ των ανθρώπων που εμφανίζουν καταχρηστικές συμπεριφορές λέει πως «φεύγουμε από το κλασικό προφίλ των ατόμων που βρίσκονται στις πλατείες» και πηγαίνουμε «στη μέση ηλικία και μέση τάξη που είχαν προβλήματα με το αλκοόλ και τον τζόγο. Έχει διευρυνθεί το κλασικό προφίλ» λέει. «Εκείνο που μας ανησυχεί είναι ότι έχουμε αρκετά αιτήματα την περίοδο της καραντίνας από συγγενείς που εντοπίζουν καταχρηστικές συμπεριφορές» υποστηρίζει ο κ. Λαϊνάς.