27/06/2024 07:00
Μικροί βλαστοί και φύλλα ξεπετάγονται ανάμεσα στα αποκαΐδια. Το πράσινο επιστρέφει δειλά-δειλά στη Δαδιά, παρότι το απόκοσμο μαύρο των καμένων δέντρων εξακολουθεί να καλύπτει εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα του άλλοτε παρθένου δάσους.
Η πυρκαγιά που ξέσπασε στον Έβρο στις 19 Αυγούστου 2023 και έκαιγε επί 16 ημέρες ήταν η μεγαλύτερη μεμονωμένη πυρκαγιά που έχει καταγραφεί στην ιστορία της χώρας και της Ευρώπης ως σήμερα. Είκοσι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, ενώ πέραν της απώλειας σημαντικού ζωικού κεφαλαίου, σπιτιών και υποδομών, η φωτιά έκαψε 942.000 στρέμματα, εκ των οποίων τα 810.000 περίπου ήταν δάση και δασικές εκτάσεις, μεταξύ των οποίων το 58% του Εθνικού Πάρκου Δαδιάς και το μεγαλύτερο μέρος της αποικίας φωλεοποίησης του μαυρόγυπα. Στο 40% της έκτασης που κάηκε κατά πυρκαγιά του 2023 έχει μείνει μόνο το ανόργανο έδαφος...
Φυσική αναγέννηση
Το αν το οικοσύστημα καταφέρει να επανέλθει, θα φανεί μετά από μία πάροδο δύο βλαστητικών περιόδων. «Μοντέλο» για να προβλεφθεί το πώς θα εξελιχθεί η αναγέννηση της φύσης στη Δαδιά αποτελεί μία άλλη έκταση στην ίδια περιοχή, που κάηκε το 2023. «Μέχρι σήμερα το οικοσύστημα έχει ανταπεξέλθει ικανοποιητικά μετά τη φωτιά του 2022, δείχνει σημάδια ανάκαμψης. Αυτό είναι ελπιδοφόρο και για τη Δαδιά» λέει στη «ΜτΚ» ο Βασίλειος Ζαφειρόπουλος, ερευνητής πεδίου στην Εταιρεία προστασίας βιοποικιλότητας Θράκης. Σύμφωνα με μελέτη της οργάνωσης WWF Ελλάς οι πρώτες ενδείξεις σε πολλές θέσεις είναι καλές, με αναγέννηση τόσο των κωνοφόρων, όσο και των πλατύφυλλων ειδών.
«Εφόσον η μέση πυκνότητα πεύκων διατηρηθεί κοντά στη σημερινή τιμή και μετά το καλοκαίρι, όπου αναμένεται να υπάρξει κάποιο κύμα θνησιμότητας, τότε η φυσική αναγέννηση της τραχείας πεύκης αναμένεται ικανοποιητική. Τα πλατύφυλλα τα πηγαίνουν περίφημα παντού με πολύ καλή αναβλάστηση» αναφέρεται στη μελέτη του WWF Ελλάς, που όμως εκτιμά ότι η φετινή φυσική αναγέννηση τουλάχιστον των κωνοφόρων θα είναι περιορισμένη.
Τώρα αρχίζουν τα δύσκολα
Όμως η φύση δεν λειτουργεί με ανθρώπινους χρόνους, θέλει πολλά χρόνια για αναγεννηθεί και επιπλέον η δυνατότητα φυσικής αναγέννησης δεν είναι ανεξάντλητη. Το ιστορικό πυρκαγιών σε μία περιοχή είναι από τις σημαντικότερες παραμέτρους για την επιτυχία ή μη της φυσικής αναγέννησης, καθώς όσο αυξάνεται η συχνότητά τους, τόσο μειώνεται η δυνατότητα ανάκαμψης ενός μεσογειακού οικοσυστήματος. Κάποιες περιοχές που κάηκαν το 2023 είχαν καεί δύο και τρεις φορές την τελευταία 15ετία κι αυτό ανησυχεί τους ειδικούς, καθώς αυτό είναι το χρονικό «παράθυρο», πέρα από το οποίο είναι πολύ πιο δύσκολη η κατάσταση για τα είδη που αναγεννώνται με σπόρους, όπως τα κωνοφόρα.
«Η φύση έχει τους μηχανισμούς να επουλώσει τις πληγές της αλλά είναι εξαιρετικά ευάλωτη σε μια καινούρια πυρκαγιά στα επόμενα 10 χρόνια. Τότε κινδυνεύει να χάσει την αναγεννητική της ικανότητα» σημειώνει ο κ. Ζαφειρόπουλου. Όπως εξηγεί, σε αντίθεση με τα πλατύφυλλα και τη θαμνώδη βλάστηση που μπορεί να ανταπεξέλθουν ακόμα και μετά από συχνά φαινόμενα πυρκαγιάς, τα κωνοφόρα δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα. Για να ωριμάσει το νέο δέντρο έτσι ώστε να δώσει σπόρο πρέπει να περάσουν 10-15 έτη. Αν στο μεταξύ τα προλάβει η πυρκαγιά «υπάρχει κίνδυνος να χαθεί μια ολόκληρη γενιά δέντρων» εξηγεί ο κ. Ζαφειρόπουλος, σημειώνοντας ότι «για τα επόμενα 10-15 χρόνια η Δαδιά πρέπει να διαφυλαχθεί σαν κόρη οφθαλμού».
Για τις διπλοκαμμένες περιοχές, «τα επόμενα δύο-τρία έτη θα είναι πολύ σημαντικά για τον τρόπο ανταπόκρισης της περιοχής» επισημαίνεται σε μελέτη του WWF Ελλάς για τη μεταπυρική φυσική αναγέννηση στον Έβρο. «Τώρα είναι που πρέπει να προσέξουμε την περιοχή, να μην την αφήσουμε να ξανακαεί, γιατί η συσσώρευση των επιπτώσεων είναι αθροιστική. Ακόμα και τα πλατύφυλλα κάποια στιγμή εξαντλούν τη δυνατότητα που έχουν να αναβλαστάνουν» τονίζει από την πλευρά του ο υπεύθυνος χερσαίου προγράμματος του WWF Ελλάς, Νίκος Γεωργιάδης.
Περιορισμένη αναδάσωση
Το WWF Ελλάς είχε δράση στην περιοχή για τρεις και πλέον δεκαετίες -«νιώθουμε την Δαδιά σαν το σπίτι μας» λένε οι άνθρωποι της οργάνωσης- και για αυτό ανέλαβε να εκπονήσει με δική του χρηματοδότηση μελέτη για τη συνολική μεταπυρική αποκατάσταση της περιοχής που έπληξε η πυρκαγιά. Η μελέτη αναδάσωσης πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με 20 ερευνητές από τέσσερα πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, μελετητικά γραφεία, και την ομάδα της Εταιρείας Προστασίας Βιοποικιλότητας Θράκης
Το WWF Ελλάς προτείνει μόνο κάποιες ενισχυτικές φυτεύσεις, κυρίως μαύρης πεύκης, σε μία μικρή έκταση μόνο 3.5000 στρεμμάτων, κι αυτό μετά από την τρίτη βλαστητική περίοδο. Για την υπόλοιπη έκταση προτείνεται να αφεθεί η φύση να αναγεννηθεί από μόνη της για πέντε χρόνια, και τότε να αποφασιστεί αν χρειάζεται να αναδασωθούν και επιπλέον περιοχές. Γιατί είναι προτιμότερο να αφήσουμε τη φύση να αναγεννηθεί, μια διαδικασία που θα γίνει πιο αργά, από να αναδασώσουμε όλη την έκταση; «Η φύση αναγεννάται πολύ πιο γρήγορα από το ρυθμό που μεγαλώνουν τα δέντρα που φυτεύονται. Επίσης η αναδάσωση κοστίζει πολύ περισσότερο και επιπλέον τα φυτά που χρειάζεται μια τόσο εκτεταμένη αναδάσωση απλώς δεν υπάρχουν» σημειώνει ο κ. Γεωργιάδης. Η φύση έχει τους χρόνους της. Αν την προστατεύσουμε από καταστροφές, βρίσκει τον τρόπο και τα καταφέρνει. Προφανώς, θα υπάρχουν εκτάσεις οι οποίες θα χρειαστούν ανθρώπινη βοήθεια, αλλά η φύση στο μεγαλύτερο κομμάτι θα τα καταφέρει μόνη της. Εμείς χρειάζεται να την παρακολουθούμε και να την βοηθάμε εκεί που δεν μπορεί».
Ο κίνδυνος της υπερβόσκησης
Στην πυρκαγιά του 2023 δεν κάηκε ζωικό κεφάλαιο, όμως κάηκε σχεδόν η μισή έκταση που χρησιμοποιούνταν για βόσκηση, με αποτέλεσμα ο ίδιος περίπου αριθμός ζώων θα βόσκει στη μισή έκταση. Ο κίνδυνος της υπερβόσκησης στις περιοχές που δεν κάηκαν είναι πολύ μεγάλος τονίζεται στη μελέτη του WWF Ελλάς που προτείνει να ενισχυθούν οι κτηνοτρόφοι με μεγάλες ποσότητες ζωοτροφών. Από την άλλη η βόσκηση αγροτικών ζώων στην περιοχή είναι ευεργετική για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, τον περιορισμό της εύφλεκτης ύλης και του κινδύνου ανεξέλεγκτων πυρκαγιών, για αυτό η οργάνωση προτείνει να μην υπάρξουν πολύχρονες απαγορεύσεις βόσκησης και να διατηρηθεί η εκτατική και ημιεκτατική κτηνοτροφία τόσο στις άκαυτες εκτάσεις, όσο και στις περιοχές που κάηκαν, βάσει όμως συγκεκριμένων κανόνων.
ΦΩΤΟ Credits: Βασίλειος Ζαφειρόπουλος, Εταιρεία προστασίας βιοποικιλότητας Θράκης
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 23.06.2024
Μικροί βλαστοί και φύλλα ξεπετάγονται ανάμεσα στα αποκαΐδια. Το πράσινο επιστρέφει δειλά-δειλά στη Δαδιά, παρότι το απόκοσμο μαύρο των καμένων δέντρων εξακολουθεί να καλύπτει εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα του άλλοτε παρθένου δάσους.
Η πυρκαγιά που ξέσπασε στον Έβρο στις 19 Αυγούστου 2023 και έκαιγε επί 16 ημέρες ήταν η μεγαλύτερη μεμονωμένη πυρκαγιά που έχει καταγραφεί στην ιστορία της χώρας και της Ευρώπης ως σήμερα. Είκοσι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, ενώ πέραν της απώλειας σημαντικού ζωικού κεφαλαίου, σπιτιών και υποδομών, η φωτιά έκαψε 942.000 στρέμματα, εκ των οποίων τα 810.000 περίπου ήταν δάση και δασικές εκτάσεις, μεταξύ των οποίων το 58% του Εθνικού Πάρκου Δαδιάς και το μεγαλύτερο μέρος της αποικίας φωλεοποίησης του μαυρόγυπα. Στο 40% της έκτασης που κάηκε κατά πυρκαγιά του 2023 έχει μείνει μόνο το ανόργανο έδαφος...
Φυσική αναγέννηση
Το αν το οικοσύστημα καταφέρει να επανέλθει, θα φανεί μετά από μία πάροδο δύο βλαστητικών περιόδων. «Μοντέλο» για να προβλεφθεί το πώς θα εξελιχθεί η αναγέννηση της φύσης στη Δαδιά αποτελεί μία άλλη έκταση στην ίδια περιοχή, που κάηκε το 2023. «Μέχρι σήμερα το οικοσύστημα έχει ανταπεξέλθει ικανοποιητικά μετά τη φωτιά του 2022, δείχνει σημάδια ανάκαμψης. Αυτό είναι ελπιδοφόρο και για τη Δαδιά» λέει στη «ΜτΚ» ο Βασίλειος Ζαφειρόπουλος, ερευνητής πεδίου στην Εταιρεία προστασίας βιοποικιλότητας Θράκης. Σύμφωνα με μελέτη της οργάνωσης WWF Ελλάς οι πρώτες ενδείξεις σε πολλές θέσεις είναι καλές, με αναγέννηση τόσο των κωνοφόρων, όσο και των πλατύφυλλων ειδών.
«Εφόσον η μέση πυκνότητα πεύκων διατηρηθεί κοντά στη σημερινή τιμή και μετά το καλοκαίρι, όπου αναμένεται να υπάρξει κάποιο κύμα θνησιμότητας, τότε η φυσική αναγέννηση της τραχείας πεύκης αναμένεται ικανοποιητική. Τα πλατύφυλλα τα πηγαίνουν περίφημα παντού με πολύ καλή αναβλάστηση» αναφέρεται στη μελέτη του WWF Ελλάς, που όμως εκτιμά ότι η φετινή φυσική αναγέννηση τουλάχιστον των κωνοφόρων θα είναι περιορισμένη.
Τώρα αρχίζουν τα δύσκολα
Όμως η φύση δεν λειτουργεί με ανθρώπινους χρόνους, θέλει πολλά χρόνια για αναγεννηθεί και επιπλέον η δυνατότητα φυσικής αναγέννησης δεν είναι ανεξάντλητη. Το ιστορικό πυρκαγιών σε μία περιοχή είναι από τις σημαντικότερες παραμέτρους για την επιτυχία ή μη της φυσικής αναγέννησης, καθώς όσο αυξάνεται η συχνότητά τους, τόσο μειώνεται η δυνατότητα ανάκαμψης ενός μεσογειακού οικοσυστήματος. Κάποιες περιοχές που κάηκαν το 2023 είχαν καεί δύο και τρεις φορές την τελευταία 15ετία κι αυτό ανησυχεί τους ειδικούς, καθώς αυτό είναι το χρονικό «παράθυρο», πέρα από το οποίο είναι πολύ πιο δύσκολη η κατάσταση για τα είδη που αναγεννώνται με σπόρους, όπως τα κωνοφόρα.
«Η φύση έχει τους μηχανισμούς να επουλώσει τις πληγές της αλλά είναι εξαιρετικά ευάλωτη σε μια καινούρια πυρκαγιά στα επόμενα 10 χρόνια. Τότε κινδυνεύει να χάσει την αναγεννητική της ικανότητα» σημειώνει ο κ. Ζαφειρόπουλου. Όπως εξηγεί, σε αντίθεση με τα πλατύφυλλα και τη θαμνώδη βλάστηση που μπορεί να ανταπεξέλθουν ακόμα και μετά από συχνά φαινόμενα πυρκαγιάς, τα κωνοφόρα δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα. Για να ωριμάσει το νέο δέντρο έτσι ώστε να δώσει σπόρο πρέπει να περάσουν 10-15 έτη. Αν στο μεταξύ τα προλάβει η πυρκαγιά «υπάρχει κίνδυνος να χαθεί μια ολόκληρη γενιά δέντρων» εξηγεί ο κ. Ζαφειρόπουλος, σημειώνοντας ότι «για τα επόμενα 10-15 χρόνια η Δαδιά πρέπει να διαφυλαχθεί σαν κόρη οφθαλμού».
Για τις διπλοκαμμένες περιοχές, «τα επόμενα δύο-τρία έτη θα είναι πολύ σημαντικά για τον τρόπο ανταπόκρισης της περιοχής» επισημαίνεται σε μελέτη του WWF Ελλάς για τη μεταπυρική φυσική αναγέννηση στον Έβρο. «Τώρα είναι που πρέπει να προσέξουμε την περιοχή, να μην την αφήσουμε να ξανακαεί, γιατί η συσσώρευση των επιπτώσεων είναι αθροιστική. Ακόμα και τα πλατύφυλλα κάποια στιγμή εξαντλούν τη δυνατότητα που έχουν να αναβλαστάνουν» τονίζει από την πλευρά του ο υπεύθυνος χερσαίου προγράμματος του WWF Ελλάς, Νίκος Γεωργιάδης.
Περιορισμένη αναδάσωση
Το WWF Ελλάς είχε δράση στην περιοχή για τρεις και πλέον δεκαετίες -«νιώθουμε την Δαδιά σαν το σπίτι μας» λένε οι άνθρωποι της οργάνωσης- και για αυτό ανέλαβε να εκπονήσει με δική του χρηματοδότηση μελέτη για τη συνολική μεταπυρική αποκατάσταση της περιοχής που έπληξε η πυρκαγιά. Η μελέτη αναδάσωσης πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με 20 ερευνητές από τέσσερα πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, μελετητικά γραφεία, και την ομάδα της Εταιρείας Προστασίας Βιοποικιλότητας Θράκης
Το WWF Ελλάς προτείνει μόνο κάποιες ενισχυτικές φυτεύσεις, κυρίως μαύρης πεύκης, σε μία μικρή έκταση μόνο 3.5000 στρεμμάτων, κι αυτό μετά από την τρίτη βλαστητική περίοδο. Για την υπόλοιπη έκταση προτείνεται να αφεθεί η φύση να αναγεννηθεί από μόνη της για πέντε χρόνια, και τότε να αποφασιστεί αν χρειάζεται να αναδασωθούν και επιπλέον περιοχές. Γιατί είναι προτιμότερο να αφήσουμε τη φύση να αναγεννηθεί, μια διαδικασία που θα γίνει πιο αργά, από να αναδασώσουμε όλη την έκταση; «Η φύση αναγεννάται πολύ πιο γρήγορα από το ρυθμό που μεγαλώνουν τα δέντρα που φυτεύονται. Επίσης η αναδάσωση κοστίζει πολύ περισσότερο και επιπλέον τα φυτά που χρειάζεται μια τόσο εκτεταμένη αναδάσωση απλώς δεν υπάρχουν» σημειώνει ο κ. Γεωργιάδης. Η φύση έχει τους χρόνους της. Αν την προστατεύσουμε από καταστροφές, βρίσκει τον τρόπο και τα καταφέρνει. Προφανώς, θα υπάρχουν εκτάσεις οι οποίες θα χρειαστούν ανθρώπινη βοήθεια, αλλά η φύση στο μεγαλύτερο κομμάτι θα τα καταφέρει μόνη της. Εμείς χρειάζεται να την παρακολουθούμε και να την βοηθάμε εκεί που δεν μπορεί».
Ο κίνδυνος της υπερβόσκησης
Στην πυρκαγιά του 2023 δεν κάηκε ζωικό κεφάλαιο, όμως κάηκε σχεδόν η μισή έκταση που χρησιμοποιούνταν για βόσκηση, με αποτέλεσμα ο ίδιος περίπου αριθμός ζώων θα βόσκει στη μισή έκταση. Ο κίνδυνος της υπερβόσκησης στις περιοχές που δεν κάηκαν είναι πολύ μεγάλος τονίζεται στη μελέτη του WWF Ελλάς που προτείνει να ενισχυθούν οι κτηνοτρόφοι με μεγάλες ποσότητες ζωοτροφών. Από την άλλη η βόσκηση αγροτικών ζώων στην περιοχή είναι ευεργετική για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, τον περιορισμό της εύφλεκτης ύλης και του κινδύνου ανεξέλεγκτων πυρκαγιών, για αυτό η οργάνωση προτείνει να μην υπάρξουν πολύχρονες απαγορεύσεις βόσκησης και να διατηρηθεί η εκτατική και ημιεκτατική κτηνοτροφία τόσο στις άκαυτες εκτάσεις, όσο και στις περιοχές που κάηκαν, βάσει όμως συγκεκριμένων κανόνων.
ΦΩΤΟ Credits: Βασίλειος Ζαφειρόπουλος, Εταιρεία προστασίας βιοποικιλότητας Θράκης
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 23.06.2024
ΣΧΟΛΙΑ