Διατροφή για ασθενείς με καρκίνο
Η διατροφή αποτελεί σύμμαχο της θεραπευτικής αγωγής σε ασθενείς με καρκίνο
04/10/2024 12:00
Τι είναι ο καρκίνος
Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, με τον όρο «καρκίνος» ή «(κακοήθεις) νεοπλασίες» περιγράφεται μία ομάδα νοσημάτων, που η αιτία τους βρίσκεται σε κυτταρικό επίπεδο. Ο όρος αναφέρεται στην υπερβολική, χωρίς προγραμματισμό, ανάπτυξη κυττάρων του οργανισμού, που ήταν φυσιολογικά, μέχρι τη στιγμή της έναρξης της διαδικασίας καρκινογένεσης. Φυσιολογικά, τα κύτταρα αναπτύσσονται και διαιρούνται, ώστε να προκύψουν θυγατρικά κύτταρα και να διατηρηθεί η υγεία του οργανισμού. Μερικές φορές, η διαδικασία αυτή εκτρέπεται από το φυσιολογικό, οπότε προκύπτουν νέα κύτταρα (χωρίς να τα χρειάζεται ο οργανισμός) και – παράλληλα – δεν πεθαίνουν τα παλιά κύτταρα. Τα πλεονάζοντα κύτταρα σχηματίζουν μάζες, που καλούνται όγκοι. Σε μερικές περιπτώσεις αυτά τα παθολογικά κύτταρα κάνουν μετάσταση, δηλαδή εξαπλώνονται και σε άλλα μέρη του σώματος δημιουργώντας δευτερεύοντες όγκους (μεταστατικούς όγκους) παρόμοιους με αυτούς του αρχικού καρκίνου. Ο καρκίνος είναι μία χρόνια και συχνά ιάσιμη νόσος ιδιαίτερα εάν διαγνωσθεί έγκαιρα. Τα στατιστικά στοιχεία από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, δείχνουν ότι ένα ποσοστό άνω του 30% των καρκίνων μπορεί να προληφθεί, ενώ εάν διαγνωστούν έγκαιρα θεραπεύονται σε ποσοστό άνω του 40%.
Ο ρόλος της διατροφής
Η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη του καρκίνου και ταυτόχρονα αποτελεί σημαντικό υποστηρικτικό κομμάτι της θεραπευτικής του αντιμετώπισης. Η διατροφή δεν μπορεί να θεραπεύσει τον καρκίνο. Ο ρόλος της είναι να θωρακίσει τον οργανισμό ώστε να ανταπεξέλθει ο ασθενής στα θεραπευτικά σχήματα.
Διατροφικές Ανάγκες
Ο καρκίνος είναι μια καταβολική νόσος. Αυτό σημαίνει ότι δημιουργεί στον ασθενή αυξημένες ενεργειακές και πρωτεϊνικές ανάγκες, οι οποίες αν δεν καλυφθούν θα προκαλέσουν δυσθρεψία. Η δυσθρεψία με τη σειρά της οδηγεί σε μεγάλη απώλεια μυϊκού ιστού, γεγονός που μειώνει την πιθανότητα επιβίωσης του ασθενούς. Είναι, λοιπόν, απαραίτητο ο ασθενής να ακολουθήσει ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα διατροφής, προκειμένου να καλύψει τις ενεργειακές και τις πρωτεϊνικές του ανάγκες και να έχει τη μικρότερη δυνατή απώλεια μυϊκού ιστού.
Πέρα από τις ενεργειακές και τις πρωτεϊνικές ανάγκες του ασθενούς, είναι σημαντικό να καλυφθούν κι οι ανάγκες του σε μικροθρεπτικά συστατικά (μέταλλα, ιχνοστοιχεία και βιταμίνες). Έλλειψη μικροθρεπτικών συστατικών μπορεί να οδηγήσει σε παθολογικές καταστάσεις, οι οποίες με τη σειρά τους μπορεί να οδηγήσουν ακόμη και σε ανάγκη διακοπής της θεραπείας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο σίδηρος. Όταν η πρόσληψη σιδήρου δεν είναι επαρκής, τα επίπεδα της αιμοσφαιρίνης και του αιματοκρίτη θα είναι χαμηλά, γεγονός που μπορεί να αποτελέσει ανασταλτικό παράγοντα για τη συνέχισης της θεραπείας του ασθενούς.
Παρενέργειες Θεραπείας
Εκτός από την κάλυψη των διατροφικών αναγκών του ασθενούς, η κατάλληλη διατροφή θα βοηθήσει και στην αντιμετώπιση κάποιων παρενεργειών της θεραπείας. Η θεραπεία μπορεί να προκαλέσει πρώιμη αίσθηση κορεσμού, ανορεξία και αλλοιωμένη γεύση, καταστάσεις που οδηγούν σε μειωμένη πρόσληψη τροφής και πιθανή δυσθρεψία. Επίσης, μπορεί να προκαλέσει γαστρεντερικές διαταραχές, όπως διάρροια ή δυσκοιλιότητα, ναυτία, έμετο ή και δυσανοχή στη λακτόζη. Κατάλληλοι διατροφικοί χειρισμοί μπορούν να μετριάσουν ή και να αντιμετωπίσουν πλήρως τις παραπάνω παρενέργειες.
Συμπληρώματα
Μεγάλη κουβέντα γίνεται για την ανάγκη λήψης συμπληρωμάτων διατροφής από τους καρκινοπαθείς. Τα διατροφικά συμπληρώματα οφείλουν να συμπληρώνουν ό,τι δεν μπορεί να προσληφθεί μέσω της τροφής. Αν ο ασθενείς καλύπτει τις διατροφικές του ανάγκες μέσω της διατροφής του, δεν χρειάζεται συμπληρώματα. Αν αυτό όμως είναι δεν είναι εφικτό, τότε τα συμπληρώματα είναι απαραίτητα και ανάλογα με τις ελλείψεις που παρατηρούνται επιλέγεται το κατάλληλο. Μπορεί να είναι πυκνά θερμιδικά ροφήματα, συμπληρώματα πρωτεϊνών, φυτικών ινών, βιταμινών, μετάλλων και ιχνοστοιχείων. Επίσης αν η διατροφή από το στόμα δεν είναι επαρκής, τότε θα πρέπει ο ασθενής να ξεκινήσει εντερική διατροφή (δηλαδή με χρήση σωλήνα σίτισης απευθείας σε σημείο του γαστρεντερικού) κι αν κι αυτή δεν είναι επαρκής τότε χρησιμοποιείται η παρεντερική διατροφή.
Μύθοι
Υπάρχουν αρκετοί μύθοι για τη διατροφή των καρκινοπαθών. Ένας από αυτούς είναι ότι απαγορεύεται η ζάχαρη, «γιατί τρέφει τα καρκινικά κύτταρα». Κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Οι ασθενείς μπορούν να καταναλώνουν τις ποσότητες ζάχαρης που μπορεί/επιτρέπεται να καταναλώνει κι ο υγιής πληθυσμός.
Άλλος μύθος είναι αυτός της αλκαλικής διατροφής. Ένας τέτοιος τρόπος διατροφής δεν μπορεί να καθορίσει την πορεία της νόσου. Αλλοίμονο αν μπορούσαμε να αλλάξουμε το pH του σώματος μέσα από τη διατροφή, όταν ακόμη και μικρή αλλαγή του μπορεί να αποτελέσει κίνδυνο για τη ζωή!
Άσκηση
Σημαντική είναι κι η ένταξη της άσκησης στην καθημερινότητα ενός ασθενούς με καρκίνο. Η άσκηση είναι κομβική για τη διατήρηση του μυϊκού ιστού. Φυσικά ο ασθενής είναι να ασκείται όταν νιώθει καλά κι όχι όταν νιώθει εξαντλημένος. Καλό θα ήταν να επιβλέπεται από έναν καταρτισμένο καθηγητή φυσικής αγωγής.
Συμπερασματικά
Συνοψίζοντας, η διατροφή ενός ασθενούς με καρκίνο είναι μια πολύ σύνθετη υπόθεση. Θα πρέπει στην θεραπευτική ομάδα να συμμετέχει κατάλληλα καταρτισμένος Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, ο οποίος και θα αναλαμβάνει τον σχεδιασμό της.
Τι είναι ο καρκίνος
Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, με τον όρο «καρκίνος» ή «(κακοήθεις) νεοπλασίες» περιγράφεται μία ομάδα νοσημάτων, που η αιτία τους βρίσκεται σε κυτταρικό επίπεδο. Ο όρος αναφέρεται στην υπερβολική, χωρίς προγραμματισμό, ανάπτυξη κυττάρων του οργανισμού, που ήταν φυσιολογικά, μέχρι τη στιγμή της έναρξης της διαδικασίας καρκινογένεσης. Φυσιολογικά, τα κύτταρα αναπτύσσονται και διαιρούνται, ώστε να προκύψουν θυγατρικά κύτταρα και να διατηρηθεί η υγεία του οργανισμού. Μερικές φορές, η διαδικασία αυτή εκτρέπεται από το φυσιολογικό, οπότε προκύπτουν νέα κύτταρα (χωρίς να τα χρειάζεται ο οργανισμός) και – παράλληλα – δεν πεθαίνουν τα παλιά κύτταρα. Τα πλεονάζοντα κύτταρα σχηματίζουν μάζες, που καλούνται όγκοι. Σε μερικές περιπτώσεις αυτά τα παθολογικά κύτταρα κάνουν μετάσταση, δηλαδή εξαπλώνονται και σε άλλα μέρη του σώματος δημιουργώντας δευτερεύοντες όγκους (μεταστατικούς όγκους) παρόμοιους με αυτούς του αρχικού καρκίνου. Ο καρκίνος είναι μία χρόνια και συχνά ιάσιμη νόσος ιδιαίτερα εάν διαγνωσθεί έγκαιρα. Τα στατιστικά στοιχεία από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, δείχνουν ότι ένα ποσοστό άνω του 30% των καρκίνων μπορεί να προληφθεί, ενώ εάν διαγνωστούν έγκαιρα θεραπεύονται σε ποσοστό άνω του 40%.
Ο ρόλος της διατροφής
Η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη του καρκίνου και ταυτόχρονα αποτελεί σημαντικό υποστηρικτικό κομμάτι της θεραπευτικής του αντιμετώπισης. Η διατροφή δεν μπορεί να θεραπεύσει τον καρκίνο. Ο ρόλος της είναι να θωρακίσει τον οργανισμό ώστε να ανταπεξέλθει ο ασθενής στα θεραπευτικά σχήματα.
Διατροφικές Ανάγκες
Ο καρκίνος είναι μια καταβολική νόσος. Αυτό σημαίνει ότι δημιουργεί στον ασθενή αυξημένες ενεργειακές και πρωτεϊνικές ανάγκες, οι οποίες αν δεν καλυφθούν θα προκαλέσουν δυσθρεψία. Η δυσθρεψία με τη σειρά της οδηγεί σε μεγάλη απώλεια μυϊκού ιστού, γεγονός που μειώνει την πιθανότητα επιβίωσης του ασθενούς. Είναι, λοιπόν, απαραίτητο ο ασθενής να ακολουθήσει ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα διατροφής, προκειμένου να καλύψει τις ενεργειακές και τις πρωτεϊνικές του ανάγκες και να έχει τη μικρότερη δυνατή απώλεια μυϊκού ιστού.
Πέρα από τις ενεργειακές και τις πρωτεϊνικές ανάγκες του ασθενούς, είναι σημαντικό να καλυφθούν κι οι ανάγκες του σε μικροθρεπτικά συστατικά (μέταλλα, ιχνοστοιχεία και βιταμίνες). Έλλειψη μικροθρεπτικών συστατικών μπορεί να οδηγήσει σε παθολογικές καταστάσεις, οι οποίες με τη σειρά τους μπορεί να οδηγήσουν ακόμη και σε ανάγκη διακοπής της θεραπείας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο σίδηρος. Όταν η πρόσληψη σιδήρου δεν είναι επαρκής, τα επίπεδα της αιμοσφαιρίνης και του αιματοκρίτη θα είναι χαμηλά, γεγονός που μπορεί να αποτελέσει ανασταλτικό παράγοντα για τη συνέχισης της θεραπείας του ασθενούς.
Παρενέργειες Θεραπείας
Εκτός από την κάλυψη των διατροφικών αναγκών του ασθενούς, η κατάλληλη διατροφή θα βοηθήσει και στην αντιμετώπιση κάποιων παρενεργειών της θεραπείας. Η θεραπεία μπορεί να προκαλέσει πρώιμη αίσθηση κορεσμού, ανορεξία και αλλοιωμένη γεύση, καταστάσεις που οδηγούν σε μειωμένη πρόσληψη τροφής και πιθανή δυσθρεψία. Επίσης, μπορεί να προκαλέσει γαστρεντερικές διαταραχές, όπως διάρροια ή δυσκοιλιότητα, ναυτία, έμετο ή και δυσανοχή στη λακτόζη. Κατάλληλοι διατροφικοί χειρισμοί μπορούν να μετριάσουν ή και να αντιμετωπίσουν πλήρως τις παραπάνω παρενέργειες.
Συμπληρώματα
Μεγάλη κουβέντα γίνεται για την ανάγκη λήψης συμπληρωμάτων διατροφής από τους καρκινοπαθείς. Τα διατροφικά συμπληρώματα οφείλουν να συμπληρώνουν ό,τι δεν μπορεί να προσληφθεί μέσω της τροφής. Αν ο ασθενείς καλύπτει τις διατροφικές του ανάγκες μέσω της διατροφής του, δεν χρειάζεται συμπληρώματα. Αν αυτό όμως είναι δεν είναι εφικτό, τότε τα συμπληρώματα είναι απαραίτητα και ανάλογα με τις ελλείψεις που παρατηρούνται επιλέγεται το κατάλληλο. Μπορεί να είναι πυκνά θερμιδικά ροφήματα, συμπληρώματα πρωτεϊνών, φυτικών ινών, βιταμινών, μετάλλων και ιχνοστοιχείων. Επίσης αν η διατροφή από το στόμα δεν είναι επαρκής, τότε θα πρέπει ο ασθενής να ξεκινήσει εντερική διατροφή (δηλαδή με χρήση σωλήνα σίτισης απευθείας σε σημείο του γαστρεντερικού) κι αν κι αυτή δεν είναι επαρκής τότε χρησιμοποιείται η παρεντερική διατροφή.
Μύθοι
Υπάρχουν αρκετοί μύθοι για τη διατροφή των καρκινοπαθών. Ένας από αυτούς είναι ότι απαγορεύεται η ζάχαρη, «γιατί τρέφει τα καρκινικά κύτταρα». Κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Οι ασθενείς μπορούν να καταναλώνουν τις ποσότητες ζάχαρης που μπορεί/επιτρέπεται να καταναλώνει κι ο υγιής πληθυσμός.
Άλλος μύθος είναι αυτός της αλκαλικής διατροφής. Ένας τέτοιος τρόπος διατροφής δεν μπορεί να καθορίσει την πορεία της νόσου. Αλλοίμονο αν μπορούσαμε να αλλάξουμε το pH του σώματος μέσα από τη διατροφή, όταν ακόμη και μικρή αλλαγή του μπορεί να αποτελέσει κίνδυνο για τη ζωή!
Άσκηση
Σημαντική είναι κι η ένταξη της άσκησης στην καθημερινότητα ενός ασθενούς με καρκίνο. Η άσκηση είναι κομβική για τη διατήρηση του μυϊκού ιστού. Φυσικά ο ασθενής είναι να ασκείται όταν νιώθει καλά κι όχι όταν νιώθει εξαντλημένος. Καλό θα ήταν να επιβλέπεται από έναν καταρτισμένο καθηγητή φυσικής αγωγής.
Συμπερασματικά
Συνοψίζοντας, η διατροφή ενός ασθενούς με καρκίνο είναι μια πολύ σύνθετη υπόθεση. Θα πρέπει στην θεραπευτική ομάδα να συμμετέχει κατάλληλα καταρτισμένος Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, ο οποίος και θα αναλαμβάνει τον σχεδιασμό της.
ΣΧΟΛΙΑ