ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Δικομματισμός: Η πορεία του από το 1956 έως σήμερα - Τα limit up και limit down

Στις περισσότερες εκλογικές αναμετρήσεις που έγιναν στη μεταπολίτευση, έως και το 2009, το φαινόμενο γνώρισε ημέρες δόξης

 28/06/2023 07:00

Δικομματισμός: Η πορεία του από το 1956 έως σήμερα - Τα limit up και limit down
Φωτογραφία αρχείου

Νίκος Ηλιάδης

Σε σχετικά χαμηλά επίπεδα, σε σύγκριση με παλαιότερες εποχές δόξας, κινήθηκε ο δικομματισμός στις δύο εκλογικές αναμετρήσεις του 2023

Ο λόγος είναι ασφαλώς η σημαντική υποχώρηση του ενός εκ των δύο πόλων, εν προκειμένω του ΣΥΡΙΖΑ, με αποτέλεσμα μάλιστα, να πέσει κάτω ακόμη και από το 60% την 25η Ιουνίου, κάτι το οποίο συνέβη άλλες μόλις δύο φορές την περίοδο μετά τη μεταπολίτευση.

Το απόλυτο αρνητικό ρεκόρ του δικομματισμού καταγράφηκε στις εκλογές του Μαΐου 2012 όταν υπήρξε ολική ανατροπή τού έως τότε παγιωμένου μεταπολιτευτικού πολιτικού σκηνικού στο οποίο κυρίαρχα κόμματα ήταν η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ. 

Ανατροπή η οποία ήταν μάλιστα διπλή καθώς εκτός από το ιστορικότερο χαμηλό του αθροιστικού ποσοστού των δύο πρώτων κομμάτων που έπεσε στο 35,63% (ΝΔ 18,85%, ΣΥΡΙΖΑ 16,78%) ήταν μόλις η δεύτερη φορά που στον δικομματισμό αθροιζόταν κόμμα της Αριστεράς ως αξιωματική αντιπολίτευση. 

Η προηγούμενη είχε συμβεί στις εκλογές του 1958 όταν η ΕΔΑ (24,42%) αναδείχθηκε αξιωματική αντιπολίτευση λαμβάνοντας μαζί με την ΕΡΕ (41,16%) συνολικά 65,58%. Εκείνο υπήρξε το χαμηλότερο ποσοστό που είχε καταγράψει ποτέ ο δικομματισμός έως και τον Μάιο του 2012.

Ποσοστά ρεκόρ

Το ποσοστό ρεκόρ του δικομματισμού σημειώθηκε το 1956 όταν απέναντι στην ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή ετέθη η συνασπισμένη «Δημοκρατική Ένωση» στην οποία συμμετείχε και η ΕΔΑ με τα δύο σχήματα να λαμβάνουν το 95,4%! 

Τότε, εξαιτίας του περίφημου τριφασικού εκλογικού συστήματος, η ΕΡΕ αν και δεύτερο κόμμα, σχημάτισε κυβέρνηση. Το αμέσως χαμηλότερο ποσοστό, της τάξης του 88% επέτυχε ο δικομματισμός το 1964 όταν η ΕΔΑ αποφάσισε να μην κατεβάσει υποψηφίους σε ορισμένες εκλογικές περιφέρειες προκειμένου να πριμοδοτήσει την "Ένωση Κέντρου" του Γ. Παπανδρέου. 

Άλλες τέσσερις φορές, το 1985, το 1989 (Νοέμβριο), το 1993 και στις εκλογές – θρίλερ του 2000 τα ποσοστά του δικομματισμού υπερέβησαν το 86%.

Κάτω του 80%

Στις περισσότερες εκλογικές αναμετρήσεις που έγιναν στη μεταπολίτευση, έως και το 2009, ο δικομματισμός γνώρισε ημέρες δόξης καθώς μόλις στις έξι τα ποσοστά του κυμάνθηκαν κάτω του 80%.

Αυτό συνέβη στις πρώτες μεταδικτατορικές εκλογές του 1974 και 1977. Το 1974 η νεοϊδρυθείσα Νέα Δημοκρατία υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή είχε πετύχει το εντυπωσιακό ποσοστό 54,37% με δεύτερο κόμμα την Ένωση Κέντρου Νέες Δυνάμεις υπό τον Γεώργιο Μαύρο που συγκέντρωσε 20,42%, αθροίζοντας τα δύο κόμματα 74,79%. Το 1977 το ΠΑΣΟΚ με 25,34% αναδείχθηκε αξιωματική αντιπολίτευση με τη ΝΔ να πέφτει όμως στο 41,84% συγκεντρώνοντας οι δυο τους 67,18%. 

Την τρίτη φορά που ο δικομματισμός κυμάνθηκε οριακά κάτω του 80% ήταν το 1996 όταν ΠΑΣΟΚ και ΝΔ έλαβαν συνολικά 79,61%. 

Συνέβαλαν σ' αυτό οι καλές εκλογικές επιδόσεις του ΣΥΝ και του ΔΗΚΚΙ αλλά και ο θάνατος του Α. Παπανδρέου που αποφόρτισε σημαντικά την αντιπαράθεση στο εκλογικό σώμα μεταξύ Παπανδρεϊκών – αντιπαπανδρεϊκών.

Οριακά κάτω από το 80% έπεσε ο δικομματισμός και στις εκλογές του 2007 (79,94%) και 2009 (77,39%).

Από κει και έπειτα κατέγραψε χαμηλές πτήσεις. Εκτός από το αρνητικό ρεκόρ του Μαΐου 2012 (35,63%) βρέθηκε κάτω από το 60% τον Ιούνιο του 2012 (56,55%) και τον Ιούνιο του 2023 (58,39%), στις δύο εκλογές του 2015 ανέβηκε κοντά στο 65% και η μόνη φορά που ξεπέρασε το 70% ήταν στις εκλογές του 2019 (71,38%).

Ευρωεκλογές

Τα ποσοστά του δικομματισμού στις ευρωεκλογές όπου η ψήφος είναι πιο «χαλαρή» είναι χαμηλότερα και ποτέ δεν ξεπέρασαν το 80%. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι σε δύο αναμετρήσεις το συνολικό ποσοστό των δύο κομμάτων έπεσε ακόμη και κάτω από το 70% (στο 68,91% το 1999, στο 68,93% το 2009). Το μέγιστο του δικομματισμού σε ευρωεκλογές σημειώθηκε το 1984 όταν τα δύο κόμματα έπιασαν αθροιστικά το 79,63%.

Η πορεία του δικομματισμού μετά τη μεταπολίτευση

1974: ΕΝ. ΚΕ.: 20,42% ΝΔ: 54,37%, ΣΥΝΟΛΟ: 74,79%

1977: ΠΑΣΟΚ: 25,34% ΝΔ: 41,84%, ΣΥΝΟΛΟ: 67,18%

1981: ΠΑΣΟΚ: 48,07% ΝΔ: 35,88%, ΣΥΝΟΛΟ: 83,95%

1985: ΠΑΣΟΚ: 45,82% ΝΔ: 40,85%, ΣΥΝΟΛΟ: 86,67%

1989: ΠΑΣΟΚ: 39,13% ΝΔ: 44,28%, ΣΥΝΟΛΟ: 83,41%

(Ιούνιος)

1989: ΠΑΣΟΚ: 40,67% ΝΔ: 46,19%, ΣΥΝΟΛΟ: 86,86%

(Νοέμβριος)

1990: ΠΑΣΟΚ: 38,61% ΝΔ: 46,89%, ΣΥΝΟΛΟ: 85,50%

1993: ΠΑΣΟΚ: 46,88% ΝΔ: 39,30%, ΣΥΝΟΛΟ: 86,18%

1996: ΠΑΣΟΚ: 41,49% ΝΔ: 38,12%, ΣΥΝΟΛΟ: 79,61%

2000: ΠΑΣΟΚ: 43,79% ΝΔ: 42,74%, ΣΥΝΟΛΟ: 86,53%

2004: ΠΑΣΟΚ: 40,55% ΝΔ: 45,36%, ΣΥΝΟΛΟ: 85,91%

2007: ΠΑΣΟΚ: 38,10% ΝΔ: 41,84%, ΣΥΝΟΛΟ: 79,94%

2009: ΠΑΣΟΚ: 43,,92% ΝΔ: 33,47% ΣΥΝΟΛΟ: 77,39%

2012: ΣΥΡΙΖΑ: 16,78% ΝΔ: 18,85% ΣΥΝΟΛΟ: 35,63%

(Μάιος)

2012: ΣΥΡΙΖΑ: 26,98% ΝΔ: 29,66% ΣΥΝΟΛΟ: 56,55%

(Ιούνιος)

2015: ΣΥΡΙΖΑ: 36,34% ΝΔ: 27,81% ΣΥΝΟΛΟ: 64,15%

(Ιανουάριος)

2015: ΣΥΡΙΖΑ: 35,46% ΝΔ: 28,09% ΣΥΝΟΛΟ: 63,55%

(Σεπτέμβριος)

2019: ΣΥΡΙΖΑ: 31,53% ΝΔ: 39,85% ΣΥΝΟΛΟ: 71,38%

2023: ΣΥΡΙΖΑ: 20,07% ΝΔ: 40,79% ΣΥΝΟΛΟ: 60,88%

(Μάιος)

2023: ΣΥΡΙΖΑ: 17,83% ΝΔ: 40,56% ΣΥΝΟΛΟ: 58,39%

(Ιούνιος)

Σε σχετικά χαμηλά επίπεδα, σε σύγκριση με παλαιότερες εποχές δόξας, κινήθηκε ο δικομματισμός στις δύο εκλογικές αναμετρήσεις του 2023

Ο λόγος είναι ασφαλώς η σημαντική υποχώρηση του ενός εκ των δύο πόλων, εν προκειμένω του ΣΥΡΙΖΑ, με αποτέλεσμα μάλιστα, να πέσει κάτω ακόμη και από το 60% την 25η Ιουνίου, κάτι το οποίο συνέβη άλλες μόλις δύο φορές την περίοδο μετά τη μεταπολίτευση.

Το απόλυτο αρνητικό ρεκόρ του δικομματισμού καταγράφηκε στις εκλογές του Μαΐου 2012 όταν υπήρξε ολική ανατροπή τού έως τότε παγιωμένου μεταπολιτευτικού πολιτικού σκηνικού στο οποίο κυρίαρχα κόμματα ήταν η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ. 

Ανατροπή η οποία ήταν μάλιστα διπλή καθώς εκτός από το ιστορικότερο χαμηλό του αθροιστικού ποσοστού των δύο πρώτων κομμάτων που έπεσε στο 35,63% (ΝΔ 18,85%, ΣΥΡΙΖΑ 16,78%) ήταν μόλις η δεύτερη φορά που στον δικομματισμό αθροιζόταν κόμμα της Αριστεράς ως αξιωματική αντιπολίτευση. 

Η προηγούμενη είχε συμβεί στις εκλογές του 1958 όταν η ΕΔΑ (24,42%) αναδείχθηκε αξιωματική αντιπολίτευση λαμβάνοντας μαζί με την ΕΡΕ (41,16%) συνολικά 65,58%. Εκείνο υπήρξε το χαμηλότερο ποσοστό που είχε καταγράψει ποτέ ο δικομματισμός έως και τον Μάιο του 2012.

Ποσοστά ρεκόρ

Το ποσοστό ρεκόρ του δικομματισμού σημειώθηκε το 1956 όταν απέναντι στην ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή ετέθη η συνασπισμένη «Δημοκρατική Ένωση» στην οποία συμμετείχε και η ΕΔΑ με τα δύο σχήματα να λαμβάνουν το 95,4%! 

Τότε, εξαιτίας του περίφημου τριφασικού εκλογικού συστήματος, η ΕΡΕ αν και δεύτερο κόμμα, σχημάτισε κυβέρνηση. Το αμέσως χαμηλότερο ποσοστό, της τάξης του 88% επέτυχε ο δικομματισμός το 1964 όταν η ΕΔΑ αποφάσισε να μην κατεβάσει υποψηφίους σε ορισμένες εκλογικές περιφέρειες προκειμένου να πριμοδοτήσει την "Ένωση Κέντρου" του Γ. Παπανδρέου. 

Άλλες τέσσερις φορές, το 1985, το 1989 (Νοέμβριο), το 1993 και στις εκλογές – θρίλερ του 2000 τα ποσοστά του δικομματισμού υπερέβησαν το 86%.

Κάτω του 80%

Στις περισσότερες εκλογικές αναμετρήσεις που έγιναν στη μεταπολίτευση, έως και το 2009, ο δικομματισμός γνώρισε ημέρες δόξης καθώς μόλις στις έξι τα ποσοστά του κυμάνθηκαν κάτω του 80%.

Αυτό συνέβη στις πρώτες μεταδικτατορικές εκλογές του 1974 και 1977. Το 1974 η νεοϊδρυθείσα Νέα Δημοκρατία υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή είχε πετύχει το εντυπωσιακό ποσοστό 54,37% με δεύτερο κόμμα την Ένωση Κέντρου Νέες Δυνάμεις υπό τον Γεώργιο Μαύρο που συγκέντρωσε 20,42%, αθροίζοντας τα δύο κόμματα 74,79%. Το 1977 το ΠΑΣΟΚ με 25,34% αναδείχθηκε αξιωματική αντιπολίτευση με τη ΝΔ να πέφτει όμως στο 41,84% συγκεντρώνοντας οι δυο τους 67,18%. 

Την τρίτη φορά που ο δικομματισμός κυμάνθηκε οριακά κάτω του 80% ήταν το 1996 όταν ΠΑΣΟΚ και ΝΔ έλαβαν συνολικά 79,61%. 

Συνέβαλαν σ' αυτό οι καλές εκλογικές επιδόσεις του ΣΥΝ και του ΔΗΚΚΙ αλλά και ο θάνατος του Α. Παπανδρέου που αποφόρτισε σημαντικά την αντιπαράθεση στο εκλογικό σώμα μεταξύ Παπανδρεϊκών – αντιπαπανδρεϊκών.

Οριακά κάτω από το 80% έπεσε ο δικομματισμός και στις εκλογές του 2007 (79,94%) και 2009 (77,39%).

Από κει και έπειτα κατέγραψε χαμηλές πτήσεις. Εκτός από το αρνητικό ρεκόρ του Μαΐου 2012 (35,63%) βρέθηκε κάτω από το 60% τον Ιούνιο του 2012 (56,55%) και τον Ιούνιο του 2023 (58,39%), στις δύο εκλογές του 2015 ανέβηκε κοντά στο 65% και η μόνη φορά που ξεπέρασε το 70% ήταν στις εκλογές του 2019 (71,38%).

Ευρωεκλογές

Τα ποσοστά του δικομματισμού στις ευρωεκλογές όπου η ψήφος είναι πιο «χαλαρή» είναι χαμηλότερα και ποτέ δεν ξεπέρασαν το 80%. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι σε δύο αναμετρήσεις το συνολικό ποσοστό των δύο κομμάτων έπεσε ακόμη και κάτω από το 70% (στο 68,91% το 1999, στο 68,93% το 2009). Το μέγιστο του δικομματισμού σε ευρωεκλογές σημειώθηκε το 1984 όταν τα δύο κόμματα έπιασαν αθροιστικά το 79,63%.

Η πορεία του δικομματισμού μετά τη μεταπολίτευση

1974: ΕΝ. ΚΕ.: 20,42% ΝΔ: 54,37%, ΣΥΝΟΛΟ: 74,79%

1977: ΠΑΣΟΚ: 25,34% ΝΔ: 41,84%, ΣΥΝΟΛΟ: 67,18%

1981: ΠΑΣΟΚ: 48,07% ΝΔ: 35,88%, ΣΥΝΟΛΟ: 83,95%

1985: ΠΑΣΟΚ: 45,82% ΝΔ: 40,85%, ΣΥΝΟΛΟ: 86,67%

1989: ΠΑΣΟΚ: 39,13% ΝΔ: 44,28%, ΣΥΝΟΛΟ: 83,41%

(Ιούνιος)

1989: ΠΑΣΟΚ: 40,67% ΝΔ: 46,19%, ΣΥΝΟΛΟ: 86,86%

(Νοέμβριος)

1990: ΠΑΣΟΚ: 38,61% ΝΔ: 46,89%, ΣΥΝΟΛΟ: 85,50%

1993: ΠΑΣΟΚ: 46,88% ΝΔ: 39,30%, ΣΥΝΟΛΟ: 86,18%

1996: ΠΑΣΟΚ: 41,49% ΝΔ: 38,12%, ΣΥΝΟΛΟ: 79,61%

2000: ΠΑΣΟΚ: 43,79% ΝΔ: 42,74%, ΣΥΝΟΛΟ: 86,53%

2004: ΠΑΣΟΚ: 40,55% ΝΔ: 45,36%, ΣΥΝΟΛΟ: 85,91%

2007: ΠΑΣΟΚ: 38,10% ΝΔ: 41,84%, ΣΥΝΟΛΟ: 79,94%

2009: ΠΑΣΟΚ: 43,,92% ΝΔ: 33,47% ΣΥΝΟΛΟ: 77,39%

2012: ΣΥΡΙΖΑ: 16,78% ΝΔ: 18,85% ΣΥΝΟΛΟ: 35,63%

(Μάιος)

2012: ΣΥΡΙΖΑ: 26,98% ΝΔ: 29,66% ΣΥΝΟΛΟ: 56,55%

(Ιούνιος)

2015: ΣΥΡΙΖΑ: 36,34% ΝΔ: 27,81% ΣΥΝΟΛΟ: 64,15%

(Ιανουάριος)

2015: ΣΥΡΙΖΑ: 35,46% ΝΔ: 28,09% ΣΥΝΟΛΟ: 63,55%

(Σεπτέμβριος)

2019: ΣΥΡΙΖΑ: 31,53% ΝΔ: 39,85% ΣΥΝΟΛΟ: 71,38%

2023: ΣΥΡΙΖΑ: 20,07% ΝΔ: 40,79% ΣΥΝΟΛΟ: 60,88%

(Μάιος)

2023: ΣΥΡΙΖΑ: 17,83% ΝΔ: 40,56% ΣΥΝΟΛΟ: 58,39%

(Ιούνιος)

ΣΧΟΛΙΑ

Επιλέξτε Κατηγορία