Η νέα ταινία του Αλεξάντερ Πέιν «Τα παιδιά του χειμώνα», που προβάλλεταισ’ όλη την Ελλάδα, μας δίνει μία εξαιρετική εικόνα της Αμερικής την κρίσιμη δεκαετία του ’70 που έγιναν τόσα πολλά στη μεγάλη υπερατλαντική δημοκρατία. Είχαμε τις ταραχές στα πανεπιστήμια, την ήττα στον πόλεμο του Βιετνάμ, το σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ, την παραίτηση του προέδρου Νίξον, τους «Μαύρους πάνθηρες», το κίνημα των χίπις και την έκρηξη τρομερού κύματος βίας, παράλληλα με την πλήρη αμφισβήτηση της αμερικανικής δημοκρατίας σε θέματα παιδείας, θεσμών, ανάμειξη σε δικτατορίες. Υπήρχε ταυτόχρονα ο φιλελεύθερος αέρας αλλά και ένας υφέρπων φασισμός που είχε ως στήριγμα την σιωπηρή πλειοψηφία. Ακόμα έγιναν μεγάλες συζητήσεις για τη δράση των μυστικών υπηρεσιών και τις παρακολουθήσεις.

Για το Βιετνάμ

Παράλληλα συζητήθηκε πολύ το θέμα των ψυχιατρικών θεραπειών, της ψυχανάλυσης, της σεξουαλικής απελευθέρωσης, των διαζυγίων. Το αμερικάνικο σινεμά του ’70 είναι σαφώς το πιο αμφισβητικό, τολμηρό και καταγγελτικό.

Στόχος αυτού του σημειώματος είναι να επιλέξω εκείνα τα12 αμερικάνικα φιλμ του ’70 που κατέγραψαν, με τον καλύτερο τρόπο, αυτά τα προβλήματα και τις καταστάσεις. Ποια είναι τα εμβλήματα της εποχής; Αξίζει να τα δούμε. Οι «Φράουλες και αίμα» του Στιούαρτ Χαγκμανπου αναφέρονται στις έντονες διαδηλώσεις στα αμερικανικά πανεπιστήμια για τα θέματα παιδείας και βασικά για τον πόλεμο στο Βιετνάμ και το μιούζικαλ «Τρίχες» του Μίλος Φόρμαν για τον πόλεμο στο Βιετνάμ.

Παρακολουθήσεις και δικτατορίες

Για τις παρακολουθήσεις υπάρχει πάντα η κορυφαία δημιουργία του Φράνσις Φορντ Κόπολα «Η συνομιλία» που σχολιάζει και τα μεγάλα λάθη που μπορεί να γίνουν μέσω αυτών. Τι κάνουν όμως οι μυστικές οργανώσεις, η CIA και τα παρακλάδια της: Παρακολουθούν, οργανώνουν δικτατορίες, μέχρι που έχουν δημιουργήσει και εταιρείες δολοφόνων. «Οι τρειςμέρες του Κόνδορα» του Σίντλεϊ Πόλλακ είναι μία άκρως ενδεικτική αγαπημένη ταινία. Πώς όμως μπορεί να αντισταθεί η δημοκρατία αλλά και ο λαός απέναντι σ’ αυτές τις τεχνικές; Υπάρχει η μαχόμενη δημοσιογραφία. Τι μπορεί να κάνει αυτή. Κάποτε ατυχεί μια και οι δημοσιογράφοι δολοφονούνται ή θεωρούνται τρομοκράτες και ψυχοπαθείς, όπως στην «Υπόθεση Πάραλλαξ».

Γουότεργκεϊτ

Κάποτε ευστοχεί, όπως στην περίπτωση των δημοσιογράφων της Ουάσιγκτον Πόστ που απεκάλυψαν το σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ κι έτσι προέκυψε το πασίγνωστο φιλμ «Όλοι οι άνθρωποι του προέδρου» του Άλαν Τζ. Πακούλα. Ωστόσο, πως μπορεί να ανασταλεί η τρομερή βία που έχει ξεσπάσει το ’70. Κάποιοι νιώθουν αδικημένοι στη διεκδίκηση του αμερικάνικου «ονείρου» κάποιους τους έχει ευνουχίσει και υποβαθμίσει ως αυτοεκτίμηση και ως μόνος τρόπος είναι να αντιρροπήσουν με την σκληρότητα. Ο κινηματογραφικός φιλόσοφος της βίας στις ΗΠΑ υπήρξε ο Σαμ Πένκιπα, μέγας αιρετικός. Οι ταινίες του υπήρξαν ενδεικτικές. Στα «Αδέσποτα σκυλιά» δείχνει αναλυτικά και μεθοδικά πως ένας ήρεμος αστροφυσικός (Ντάστιν Χόφμαν) μετατρέπεται σ’ έναν σκληρό χειριστή των όπλων.

Η αυτοδικία

Από την άλλη μεριά εκκολάπτεται ο κοινωνικός φασισμός με το ιδεολόγημα «κάποιος πρέπει να μας προστατέψει από τόσους εγκληματίες που μας ληστεύουν,σκοτώνουν ή βιάζουν τις γυναίκες μας». Ως εκπρόσωπος του νόμου, αλλά με ανορθόδοξες μεθόδους, το αμερικάνικο σινεμά έπλασε το πορτρέτο του «DirtyHarry» με τον Κλιντ ΄Ιστγουντ ως τον επιθεωρητή Κάλαχαν που σκοτώνει τους πάντες και τα πάντα. Ο Μάικλ Γουίνερ έπλασε έναν άλλο χαρακτήρα. Στον «Εκτελεστή της νύχτας» ένας φιλήσυχος οικογενειάρχης αρχιτέκτονας (Τσαρλς Μπρόνσον) βγαίνει τις νύχτες παγανιά και σκοτώνει όσα περισσότερα «καθάρματα» μπορεί. Ωστόσο φυσικά το μόνο που κάνει είναι να τροφοδοτεί την πρόταση για παράκαμψη του νόμου.

Η αμερικανική οικογένεια

Και με την αμερικάνικη οικογένεια τι γίνεται; Βάρεσε διάλυση κι εδώ έχουμε μερικές εξαιρετικές κινηματογραφίες μαρτυρίες. Ο Τζον Κασαβέτις είναι «άμεσος» στο «Μια γυναίκα εξομολογείται». Ουσιαστικά, και χάρις και στην Τζένα Ρόουλαντς, γυρίζει ένα δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ. Ο Άρθουρ Πεν είναι εξόχως αναλυτικός στο αργό, κοινωνικό νουάρ «Επτά αινίγματα για τον ντεντέκτιβ Χάρρυ». Σ’ αυτή την ταινία τα πάντα οδηγούν στην εγκληματική σήψη μιας αμερικάνικης οικογένειας. Κι ο Μίλος Φόρμαν στην «Φωλιά τουκούκου», με το μεταφορικό σχήμα ενός ψυχιατρείου, σχολιάζει την ομαδική ιδεολογική εκπαιδευτική ψυχοθεραπεία στην οποία οφείλει να υποβληθεί όλη η αμερικανική κοινωνία.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 21.01.2024