Ο θεσσαλονικιός επικεφαλής της μεγαλύτερης φαρμακοβιομηχανίας παγκοσμίως, της Pfizer, μιλά για το κέντρο καινοτομίας που θα δημιουργήσει η εταιρεία στη Θεσσαλονίκη, πώς τα big data και η τεχνητή νοημοσύνη θα συμβάλλουν στην ανακάλυψη φαρμάκων και προβλέπει ότι με τη βοήθεια της ανάλυσης δεδομένων ο καρκίνος θα καταστεί μία χρόνια ασθένεια την επόμενη δεκαετία.

Όταν ακούσαμε ότι η Pfizer δημιουργεί κέντρο καινοτομίας στη Θεσσαλονίκη, όλοι σκεφτήκαμε ότι σχετίζεται με το γεγονός ότι είναι η γενέτειρά σας.

Η Pfizer σχεδιάζει να δημιουργήσει έξι τέτοια κέντρα σε όλο τον κόσμο. Ήταν πάντα το όραμά μου ένα από αυτά να γίνει στην Ελλάδα. Όχι απλά γιατί είμαι Έλληνας, αλλά γιατί πιστεύω πραγματικά ότι η Ελλάδα το αξίζει και πίστευα ότι θα με έβγαζε ασπροπρόσωπο. Στελέχη της εταιρείας επισκέφτηκαν διάφορεές περιοχές, μεταξύ αυτών η Αθήνα και η Κρήτη. Η Θεσσαλονίκη κέρδισε τις καρδιές και το μυαλό των ανθρώπων που ήρθαν.

Τι ήταν αυτό που τους κέρδισε στη Θεσσαλονίκη;

Νομίζω το ότι υπάρχει εδώ το ΑΠΘ, το μεγαλύτερο πανεπιστημιακό ίδρυμα στη χώρα, με τεράστια παραγωγή επιστημόνων υψηλού επιπέδου, και το ότι η Θεσσαλονίκη διψά για θέσεις εργασίας υψηλού επιπέδου. Το κλιμάκιο της εταιρείας εντυπωσιάστηκε από τη δέσμευση των αρχών της πόλης να άρουν οποιαδήποτε εμπόδια, για να μπορέσουμε να ολοκληρώσουμε αυτήν την επένδυση. Είμαι βέβαιος ότι και οι εργαζόμενοι θα δώσουν τον καλύτερο εαυτό τους. Από την απόδοση της επένδυσης της δεν εξαρτάται μόνο η δουλειά τους, είναι και ένα στοίχημα για όσους θέλουν να φέρουν επενδύσεις στην Ελλάδα.

Τι ύψους επένδυση θα κάνετε στη Θεσσαλονίκη;

Δεν μιλάμε ποτέ για ποσά όταν αναφερόμαστε σε τέτοιου είδους επενδύσεις.

Πότε και πώς θα λειτουργήσει αυτό το κέντρο;

Θα είναι άρτια εξοπλισμένο με την τελευταία λέξη της τεχνολογίας σε ό,τι αφορά τον ψηφιακό εξοπλισμό. Θα έχει γύρω στα διακόσια άτομα εξειδικευμένο προσωπικό. Ήδη έχουμε προκηρύξει τις δύο πρώτες θέσεις στελεχών (διευθυντή Προσωπικού και διευθυντή Οικονομικού). Μόλις πληρωθούν αυτές οι θέσεις, σε μερικούς μήνες θα αρχίσουμε να προσλαμβάνουμε. Πιστεύω ότι η όλη επένδυση θα ολοκληρωθεί σε δύο χρόνια, αλλά μέσα στο 2020 θα έχουμε φτάσει στο μισό του δυναμικού, με εκατό άτομα προσωπικό.

Στο κέντρο θα αναπτυχθούν διάφοροι τομείς ψηφιακής έρευνας, αλλά κυρίως τρεις θα αποτελέσουν την αιχμή.

Πρώτον, ανάλυση big data. Αυτήν τη στιγμή τα big data συνεισφέρουν σημαντικά στην έρευνα για την ανακάλυψη νέων φαρμάκων και την έρευνα για τη διαπίστωση της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητάς τους, αφού τα φάρμακα έχουν εγκριθεί και διατίθενται στους ασθενείς.

Δεύτερον, τεχνητή νοημοσύνη. Η ΑΙ αξιοποιείται σε πολλούς τομείς δραστηριότητάς μας, αλλά κυρίως στην έρευνα.

Τρίτον, θα δημιουργήσουμε ένα κέντρο κυβερνοασφάλειας για τα ευαίσθητα ιατρικά και προσωπικά δεδομένα που αποθηκεύει η Pfizer.

Τα αποτελέσματα των ερευνών αυτού του κέντρου θα χρησιμοποιούνται στην Ασία, την Αμερική και φυσικά στην Ευρώπη. Η Ελλάδα από άποψη χρόνου είναι τοποθετημένη σε ένα πολύ καλό σημείο διότι είμαστε στη μέση της απόστασης μεταξύ 12 ωρών διαφοράς Πεκίνου και Νέας Υόρκης.

Τα δεδομένα αυτά πώς τα αποκτάτε; Συλλέγονται σε νοσοκομεία και αφορούν το πώς αντιδρά ο οργανισμός των ασθενών σε ένα φάρμακο;

Είναι δεδομένα που συλλέγονται από εμάς, κατά τη διάρκεια των κλινικών ερευνών που πραγματοποιούμε. Υπάρχουν συγκεκριμένα πρωτόκολλα του τι συλλέγουμε, πώς τα αποθηκεύουμε, πού θα πρέπει να είναι εγκεκριμένα από τον FDA στις ΗΠΑ, ΕΜΑ στην Ευρώπη, στην Ελλάδα από τον ΕΟΦ.

Επίσης χρησιμοποιούμε αλγόριθμους, για να μπορέσουμε να δούμε επαναλαμβανόμενα μοτίβα στη συμπεριφορά ασθενών από βάσεις δεδομένων σε εθνικά συστήματα υγείας χωρών που έχουν ψηφιοποιημένα αρχεία και τα διαθέτουν για την ανακάλυψη κάποιου καινούργιου φαρμάκου.

Στην αντιμετώπιση ποιων ασθενειών μπορεί να φανεί χρήσιμη η ανάλυση μεγάλων δεδομένων και η τεχνητή νοημοσύνη;

Είναι τεράστια η γκάμα των ασθενειών, καρδιαγγειακά νοσήματα, καρκίνος… Ακόμα και σπάνιες ασθένειες όπου ο αριθμός των ασθενών είναι μικρός, ο όγκος πληροφοριών στο γονιδίωμά τους είναι τεράστιος. Είναι αδύνατον με τον ανθρώπινο νου να εντοπίσεις μοτίβα στο DNA. Όταν όμως έχεις την τεράστια υπολογιστική ικανότητα μεγάλων υπολογιστών και τα μαθηματικά μοντέλα της τεχνητής νοημοσύνης, μπορείς να βρεις αυτά τα μοτίβα που θα σε οδηγήσουν να καταλάβεις για παράδειγμα ποιο γονίδιο προκαλεί ένα είδος καρκίνου.

Τελικά, πιστεύετε ότι η τεχνολογία θα σώσει τον κόσμο;

Ναι, το πιστεύω ακράδαντα. Μπορεί να αλλάζει τον κόσμο και να δημιουργεί κάποια αναστάτωση -γιατί η αλλαγή πάντα φέρνει αναστάτωση- αλλά νομίζω τα οφέλη θα δημιουργήσουν ένα καλύτερο αύριο.

Είχατε κι εσείς μικρός το όνειρο να ανακαλύψετε το φάρμακο κατά του καρκίνου;

Δεν είχα αυτό το πάθος, αλλά μου άρεσε πολύ η βιολογία και η έρευνα. Στην ουσία μπόρεσα να καταλάβω τη δύναμη του συναισθήματος η εργασία σου να επηρεάζει ανθρώπινες ζωές μόνο από τη δουλειά μου στην Pfizer, γιατί αυτό κάνουμε καθημερινά.

Να πάμε από τα συναισθήματα στη σκληρή πραγματικότητα των αριθμών. Ποιος πληρώνει για την έρευνα; Και ποιος μπορεί να πληρώσει για το προϊόν αυτής, τα καινοτόμα φάρμακα; Τα ασφαλιστικά συστήματα αντιμετωπίζουν πρόβλημα λόγω δημογραφικού. Άρα, μήπως καταλήξουμε σε θεραπείες ασθενειών για λίγους;

Αυτό δεν πρέπει να γίνει ποτέ. Τα φάρμακα πρέπει να είναι κάτι στο οποίο έχουν πρόσβαση όλοι οι ασθενείς, ανεξάρτητα σε ποια χώρα ζουν ή ποια είναι η κοινωνική τους θέση. Το ιατροφαρμακευτικό κόστος θα μεγαλώσει υπερβολικά με τα χρόνια, όχι γιατί τα φάρμακα είναι ακριβά, αλλά γιατί οι άνθρωποι θα ζουν περισσότερο και θα χρειάζονται συνεχή ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Παρ’ όλα αυτά τα φάρμακα δεν είναι μέρος του προβλήματος, είναι μέρος της λύσης. Στην Ε.Ε. η δαπάνη για φάρμακα είναι γύρω στο 15% του συνολικού κόστους της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, στις ΗΠΑ γύρω στο 12% και είναι ο μοναδικός τομέας που μειώνει τα συνολικά έξοδα. Κάποιος που παίρνει μοντέρνα φάρμακα κατά των καρδιαγγειακών παθήσεων δεν θα καταλήξει για μπάι πας στο νοσοκομείο. Κάποιος που εμβολιάζεται δεν θα θα καταλήξει με πνευμονία στο νοσοκομείο. Κάποιος που θα χρησιμοποιήσει μοντέρνα φάρμακα κατά του καρκίνου θα ζήσει πολύ πιο παραγωγική ζωή από κάποιον που κάνει μία χημειοθεραπεία παλαιού τύπου.

Θα πρέπει να βρούμε λύσεις που να μειώνουν το συνολικό κόστος της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, κρατώντας τους ανθρώπους υγιείς, προλαμβάνοντας τις νόσους, κι όταν αυτές εμφανιστούν κρατώντας τους ασθενείς εκτός νοσοκομείων, ώστε να μη στοιχίζουν στο σύστημα υγείας.

Πώς ακούν το επιχείρημά σας οι φορείς χάραξης πολιτικής στην Ε.Ε. και τις ΗΠΑ; Ποιος θα πληρώσει τελικά, για να δημιουργηθούν τα καινοτόμα φάρμακα;

Αυτήν τη στιγμή το μεγάλο κόστος είναι στον ιδιωτικό τομέα. Υπάρχουν φυσικά συνεργασίες με διάφορα κρατικά ινστιτούτα και πανεπιστημιακά ιδρύματα. Αλλά τα νούμερα βαρύνουν συντριπτικά προς τον ιδιωτικό τομέα. Η Pfizer για παράδειγμα δαπανά πάνω από 8 δισ. δολ. ετησίως μόνο σε έρευνα. Κοιτώντας στο μέλλον, θέλουμε να είναι βέβαιο ότι θα υπάρχουν τα κίνητρα, ώστε να συνεχιστούν τέτοιου είδους επενδύσεις, για να βρούμε νέες λύσεις σε θέματα υγείας.

Βρισκόμαστε κοντά στη θεραπεία κάποιας σοβαρής ασθένειας με τη βοήθεια των νέων τεχνολογικών εργαλείων;

Έχω την πεποίθηση ότι θα δούμε σοβαρές βελτιώσεις στο ζήτημα του καρκίνου. Ήδη υπήρξαν θεαματικές βελτιώσεις την τελευταία πενταετία σε διάφορες μορφές καρκίνου. Είμαι σε θέση να γνωρίζω από έρευνες που κάνουμε εμείς αλλά και από δημοσιευμένες έρευνες ότι είμαστε στα πρόθυρα να κάνουμε σημαντικές ανακαλύψεις που, αν είμαστε τυχεροί και νικήσουμε, θα κάνουν τον καρκίνο μια χρόνια νόσο, που απλώς θα παίρνεις τα φάρμακά σου για να ζήσεις. Όπως εξελίχθηκε το AIDS και ο διαβήτης.

Μιλάμε για μια θεραπεία που θα αντιμετωπίσει κάθε μορφή καρκίνου ή για συγκεκριμένους τύπους;

Δυστυχώς ο καρκίνος είναι πολυποίκιλος. Πολύ δύσκολα θα βρεις μια μορφή καρκίνου που να είναι ίδια με μία άλλη. Ακόμα και στο ίδιο όργανο υπάρχουν διάφορες μορφές για τις οποίες κάποια φάρμακα είναι θαυματουργά και σε άλλες δεν κάνουν τίποτα.

Ο λόγος για τον οποίο πιστεύω ότι θα μπορέσουμε να έχουμε αλματώδη αύξηση στις λύσεις για τον καρκίνο είναι ακριβώς αυτό, ότι μπορέσαμε με τα big data να μπούμε στο DNA του καρκίνου. Από τη στιγμή που θα διαπιστώσουμε ποια μετάλλαξη είναι αυτή που προκαλεί τον συγκεκριμένο καρκίνο, απομένει να βρούμε ένα φάρμακο που να χτυπήσει αυτήν τη μετάλλαξη.

Αν βρούμε ποια μετάλλαξη προκαλεί ένα είδος καρκίνου, μπορούμε να βρούμε μοτίβο και για άλλους καρκίνους;

Μερικές φορές μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε πληροφορίες από τη μία στην άλλη, αλλά τις περισσότερες φορές αυτά τα πρότυπα είναι μοναδικά για κάθε τύπο καρκίνου.

Πότε πιστεύετε ότι θα γίνει ο καρκίνος ένα χρόνιο νόσημα;

Νομίζω μέσα σε μια δεκαετία. Και φυσικά ελπίζοντας ότι η έρευνα θα συνεχιστεί με τους ρυθμούς που γίνεται αυτήν τη στιγμή.

Κλείνοντας αυτήν την κουβέντα, θα ήθελα να μου πείτε τι κουβαλάτε από τη Θεσσαλονίκη στην Αμερική όπου ζείτε; Και τι θα θέλατε να δείτε διαφορετικό στη Θεσσαλονίκη την επόμενη φορά που θα έρθετε;

Κουβαλάω τον εαυτό μου. Η Θεσσαλονίκη είμαι εγώ, εδώ έγινα, έζησα τα καλύτερα χρόνια της ζωής μου και τα χρόνια που με διαμόρφωσαν. Κουβαλάω τα κάστρα, την παραλία, την πλατεία Ναυαρίνου, τα φεστιβάλ, τις ταβέρνες, τους φίλους μου, ό,τι με έκανε.

Αυτό που θα ήθελα να μη δω κάποια μέρα που θα γυρίσω, είναι τα γκραφίτι που ασχημαίνουν ό,τι πιο ωραίο.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 22 Δεκεμβρίου 2019