Του Δημήτριου Τσαϊλά*

Ο απόηχος των επιθετικών ενεργειών στην Ουκρανία και το Ισραήλ έδειξε ότι όσοι δεν προετοιμάστηκαν για αντισυμβατικό πόλεμο πρέπει να είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν αβέβαιες προκλήσεις. Και στις δύο συγκρούσεις έχουμε παραδείγματα σε ασύμμετρο πόλεμο που είναι ένας άλλος τύπος πολέμου. Ενώ μας φέρνει αντιμέτωπους με μία νέα απρόσμενη ένταση, η προέλευσή του μάλλον είναι γνωστή από την ιστορία. 

Απαιτεί νέες μεθόδους αντιμετώπισης και καταστάσεις που πρέπει εξερευνήσουμε, και αυτές είναι οι προκλήσεις που θα βρεθούν μπροστά μας το επόμενο διάστημα. Εάν θέλουμε να νικήσουμε, ένα εντελώς νέο είδος στρατηγικής, ένα εντελώς διαφορετικό είδος ισχύος και επομένως ένα νέο και εντελώς διαφορετικό είδος στρατιωτικής εκπαίδευσης απαιτείται.

Το πρώτο βήμα στην προετοιμασία για μία σύγκρουση περιλαμβάνει την αποθήκευση και την προεγκατάσταση κρίσιμου υλικού όπως καύσιμα, ανταλλακτικά, εξοπλισμό, προμήθειες και ιατρικά εφόδια σε ένα ευέλικτο σύστημα διοικητικής μέριμνας ώστε να μη λείψουν από τις μαχόμενες μονάδες. Η εμπειρία της Ουκρανίας και του Ισραήλ, δείχνει επίσης ότι η Ελλάδα θα πρέπει να δώσει προτεραιότητα στη διασφάλιση ότι ο εξοπλισμός και οι μονάδες βρίσκονται σε υψηλή κατάσταση ετοιμότητας.

Αναμφισβήτητα το πιο κρίσιμο μάθημα είναι να διασφαλιστεί ότι υπάρχει επάρκεια σε αποθέματα πυρομαχικών στις μονάδες πυροβολικού. Εκτός από αυτή την κοινή λογική, τόσο της παθητικής όσο και της ενεργητικής άμυνας των ελληνικών βάσεων, η συγκεκριμένη πραγματικότητα υπογραμμίζει επίσης τη σημασία της διατήρησης της βιομηχανικής βάσης και των ισχυρών αποθεμάτων πυρομαχικών της Ελλάδας.

Η προεγκατάσταση και η αποθήκευση αντιμετωπίζει το ζήτημα του πώς να προμηθεύσεις τα φθίνοντα αποθέματα όπλων που έχουν εκτραπεί για να παράσχουν υποστήριξη στις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις. Για την Ελλάδα, μέρος του τρέχοντος στόχου της κυβέρνησης είναι να γεμίσει αποθέματα κρίσιμων πυρομαχικών κατά τη διάρκεια της ειρήνης. Δεδομένου και του μικρού αριθμού προμηθευτών, εκτιμάται ότι η Ελλάδα θα αντιμετωπίσει δυσκολίες στη δυνατότητα να αυξήσει την παραγωγική ικανότητα σε καιρό πολέμου. Οπότε η ανάπτυξη μίας εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας για παραγωγή κρίσιμων πυρομαχικών είναι μια άμεση ανάγκη.

Άγνωστο είναι τι είδους συμφωνίες έχει κάνει το υπουργείο Άμυνας με προμηθευτές όπλων για αυξημένη παραγωγή σε μία σύγκρουση. Αυτό εγείρει το ζήτημα του τρόπου με τον οποίο η Ελλάδα σκοπεύει να πάρει κρίσιμες προμήθειες όπου χρειάζονται μόλις τα αποθέματα και το υλικό της αρχίσουν να εξαντλούνται. Επίσης η σύγκρουση θα περιλαμβάνει αμέσως μία διαδρομή εφοδιασμού που θα εξαπλωθεί σε πολλά νησιά που χωρίζονται από εκατοντάδες, μίλια θαλάσσης. Σε καιρό ειρήνης, η Ελλάδα τείνει να βασίζεται σε μεταφορές με αρματαγωγά για να συμπληρώσει τη Δύναμη Αυτοάμυνας στη μετακίνηση προμηθειών και εξοπλισμού. Αυτό δημιουργεί σημαντικά τρωτά σημεία πριν από μία κρίση, για να μην αναφέρουμε κατά τη διάρκεια μίας πραγματικής σύγκρουσης.

Η διασφάλιση ότι οι ένοπλες δυνάμεις έχουν την ικανότητα και τις δυνατότητες να μεταφέρουν πυρομαχικά, καύσιμα και προμήθειες γρήγορα εκεί που πρέπει να πάει θα είναι κρίσιμη για να παραμείνει σε οποιαδήποτε μάχη. Οι ένοπλες δυνάμεις ενδέχεται να αντιμετωπίσουν περιορισμούς στην ταχεία μετακίνηση προμηθειών και προσωπικού σε όλο το αρχιπέλαγος με συνεχή τρόπο, όπου αναμένεται σημαντική φθορά. Ενώ οι πολιτικές επιλογές είναι πάντα οι δυνατότητες για την κάλυψη των ελλείψεων, η χρήση τους σε μία σύγκρουση θα είναι εξαιρετικά περιορισμένη.

Ενώ είναι σημαντικό να επικεντρωθούμε στους τρόπους για τη διατήρηση των δυνάμεων μας στη μάχη, ένα συχνά αναπάντητο ερώτημα είναι αν είναι προετοιμασμένες για μία ενεργή μάχη. Μία από τις εκπληκτικές πτυχές του πολέμου στην Ουκρανία ήταν η ανικανότητα του ρωσικού στρατού. Ενώ πριν από τον πόλεμο, πολλοί υποστήριζαν ότι ο στρατός του Πούτιν ήταν σύγχρονος και ικανός, οδηγώντας στην προσδοκία ότι η ρωσική στρατιωτική υπεροχή θα εκτελούσε μία ταχεία επιχείρηση στην Ουκρανία, αντ’ αυτού, είτε επρόκειτο για συνδυασμένες επιχειρήσεις όπλων, προμήθεια καυσίμων και υλικοτεχνικής υποστήριξης, σχεδιασμό και ετοιμότητα μάχης, είτε για διοίκηση και έλεγχο, ο ρωσικός στρατός έκανε κρίσιμα λάθη, σε συνδυασμό με τη διαφθορά σε μαζική κλίμακα.

Εκτός από το να έχουμε ετοιμότητα για πόλεμο, ένα πιο θεμελιώδες ερώτημα για την ελληνική πολιτική ηγεσία είναι τι ρόλο βλέπει να παίζει σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης στις θάλασσες του Αιγαίου και τις ανατολικής Μεσογείου. Έχουν αναλυθεί εκτενώς οι διαφορές με την Τουρκία για το πώς το νομικό πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου Θαλάσσης οριοθετεί τι μπορεί και τι δεν μπορεί να γίνει σε διαφορετικά σενάρια. Σε αυτό το πλαίσιο, οι σχεδιαστές θα πρέπει να αρχίσουν να σκέφτονται δημιουργικά για όλους τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους η Ελλάδα θα μπορούσε να διατηρήσει το δικαίωμά της να αντιδράσει δυναμικά. 

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα διδάγματα που προκύπτουν αφορά όχι μόνο τη διάχυτη χρήση μη στελεχωμένων πλατφορμών, αλλά και τους δημιουργικούς τρόπους με τους οποίους έχουν χρησιμοποιηθεί. Σε όλες τις τελευταίες πολεμικές επιχειρήσεις όλοι οι αντίπαλοι έχουν αποδειχθεί πολύ επιδέξιοι στη δημιουργία λογισμικού στόχευσης και άλλων καινοτομιών στο πεδίο της μάχης που μπορούν εύκολα να χρησιμοποιηθούν από στρατιώτες στο πεδίο. Όλα αυτά έχουν αποδείξει την αποτελεσματικότητα των μη στελεχωμένων συστημάτων για πληροφορίες, επιτήρηση και αναγνώριση, κινητικές επιθέσεις και σκοπούς στόχευσης.

Το υπουργείο Εθνικής Άμυνας (ΥΕΘΑ) δια του ιδίου του υπουργού, ανακοίνωσε τη σημασία της ανάπτυξης μη στελεχωμένων πλατφορμών. Εκτιμάται ότι έγινε αντιληπτό πως έχουμε φτάσει σε μία εποχή αυξημένης προσοχής στην ικανότητα αυτών των συστημάτων. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έδειξε πόσο κοστοβόρα μπορεί να είναι μία μακροπρόθεσμη σύγκρουση, επίσης η επίθεση της οργάνωσης Χαμάς στο Ισραήλ ανέδειξε την απαιτούμενη ετοιμότητα και ανθεκτικότητα κατά των ασύμμετρων επιθέσεων με φτηνά όπλα κορεσμού, ενώ ο ανταγωνισμός με την Τουρκία απαιτεί από το ΥΕΘΑ, να παράγει μικρές και φθηνές πλατφόρμες, όπως τα περιπλανώμενα πυρομαχικά.

Αυτό που δεν φαίνεται να έχει τραβήξει τόσο μεγάλη προσοχή στην Ελλάδα είναι ο κίνδυνος που θα μπορούσαν να θέσουν οι τουρκικές μη στελεχωμένες πλατφόρμες στις βάσεις και τις δυνατότητες των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων. Η χρήση μη στελεχωμένων αεροσκαφών στην Ουκρανία και το Ισραήλ έχει γίνει παρόμοια με τη χρήση αυτοσχέδιων εκρηκτικών μηχανισμών στο Ιράκ και το Αφγανιστάν. Από αμυντική άποψη, είναι άγνωστο ποια μαθήματα έχουν πάρει οι Ένοπλες Δυνάμεις όταν πρόκειται για την προετοιμασία για την πιθανή χρήση μεγάλου αριθμού πυρομαχικών από την Τουρκία. 

Για παράδειγμα, δεν φαίνεται να υπάρχουν προσπάθειες άμυνας ενάντια σε νέες, μικρότερες, περιπλανώμενες δυνατότητες που μπορούν να επιτεθούν από τον αέρα ή από τη θάλασσα. Ούτε φαίνεται να υπάρχει έντονη συζήτηση για τη βελτίωση της τεχνολογίας αντι-drone ως μέρος ενός ευρύτερου εκσυγχρονισμού των ολοκληρωμένων συστημάτων αεροπορικής και πυραυλικής άμυνας της Ελλάδας.

Ένα τελευταίο μάθημα

Ένα τελευταίο μάθημα από αυτούς τους πολέμους μπορεί να είναι το πιο δύσκολο να συζητηθεί στην Ελλάδα. Σε μία μεγάλη σύγκρουση, η εκτεταμένη καταστροφή δεν θα περιοριζόταν απαραίτητα στις βάσεις των ενόπλων δυνάμεων. Οι επιθέσεις της Ρωσίας στην Ουκρανία αλλά και του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας ήταν αδιάκριτες, στοχεύοντας αμάχους και επιτιθέμενες σε υποδομές από τις οποίες εξαρτώνται οι άμαχοι. 

Για τους Έλληνες σχεδιαστές, το πρώτο ερώτημα που πρέπει να τεθεί είναι εάν τα τρέχοντα συστήματα αεροπορικής και πυραυλικής άμυνας, τα οποία επικεντρώνονται σε μεγάλο βαθμό γύρω από στρατιωτικές βάσεις, επαρκούν για επιθέσεις κορεσμού. Τι γίνεται με την υπεράσπιση μεγάλων πληθυσμιακών κέντρων;

Η Ελλάδα κάνει τεράστια βήματα για να βελτιώσει την άμυνά της με τρόπους που οι περισσότεροι αναλυτές πίστευαν ότι δεν ήταν δυνατοί ακόμη και πριν από λίγα χρόνια. Όλα αυτά είναι εξαιρετικά. Ωστόσο, όπως μας δίδαξαν οι συγκρούσεις στην Ουκρανία και το Ισραήλ, οι πόλεμοι μπορούν να τραβήξουν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτό δίνει προτεραιότητα στην Ελλάδα, διασφαλίζοντας ότι έχει την ικανότητα όχι μόνο να αντέξει την πρώτη βολή, αλλά μήνες και πιθανώς χρόνια μάχης.

Συμπεράσματα

Όπως φαίνεται από τις σύγχρονες στρατιωτικές επιχειρήσεις αυξάνονται οι απαιτήσεις για αποθέματα πυρομαχικών, συντήρηση και σκλήρυνση και ετοιμότητα βάσης, καθώς και νέες επενδύσεις σε όλους τους τομείς παρακολούθησης-επιτήρησης και πληροφοριών. 

Αλλά παρά το γεγονός αυτό, οι αξιωματούχοι της Ελλάδας σιωπούν για το αν προετοιμάζονται για μία σύντομη σύγκρουση ή για μία μακρά, ακόμη και για την επάρκεια στο σύστημα επιτήρησης και πληροφοριών από μία αιφνιδιαστική επίθεση. Αυτό έχει σημασία επειδή, όπως δείχνει ο πόλεμος στην Ουκρανία και στο Ισραήλ, είναι ένας παρατεταμένος αγώνας και μια αιφνιδιαστική επίθεση αντίστοιχα, που θα μπορούσε να απαιτήσει διαφορετικά σχέδια από αυτά που ενδεχομένως κάνει η Ελλάδα. Έτσι απαιτείται από τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις και τους πολίτες:

1. Να προετοιμαστούν για μία παρατεταμένη σύγκρουση.

2 Να εξασφαλίσουν κατάλληλες υλικοτεχνικές δομές.

3. Να είναι έτοιμες για ενεργό μάχη.

4. Να συνδράμουν τον ευρύτερο αγώνα.

5. Να χρησιμοποιούν μη στελεχωμένες δυνατότητες.

6. Να διατηρήσουν τη θέληση για μάχη.

Η αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων μπορεί να βοηθήσει τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις να προετοιμαστούν καλύτερα για να ανταποκριθούν γρήγορα για την υποστήριξη των επιχειρησιακών χρονοδιαγραμμάτων της πατρίδας.

Μολονότι υπάρχει αυξημένη αίσθηση ανησυχίας για τα χαμηλά αποθέματα, για παράδειγμα, απαιτούνται και άλλοι τύποι επενδύσεων. Πιθανά μέτρα θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν ισχυρές δυνατότητες ηλεκτρονικού πολέμου για την αντιμετώπιση των εισερχόμενων πυραύλων, διαστημικούς αισθητήρες για την ανίχνευση, παρακολούθηση και στόχευση επιθετικών πυραύλων και κάποιο συνδυασμό περισσότερων δυνατοτήτων αναχαίτισης τόσο για βαλλιστικούς πυραύλους όσο και για πυραύλους κρουζ. 

Όλα αυτά είναι σημαντικά μέσα για να αποφευχθεί η εκτεταμένη καταστροφή που προέρχεται από τέτοιου είδους επιθέσεις, η οποία θα μπορούσε να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη των πολιτών σε οποιονδήποτε κυβέρνηση προσπαθεί να παραμείνει στον αγώνα.

* Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι συνεργάτης και ερευνητής του Institute for National and International Security(INIS), και του Strategy International (SI). Συγγραφέας του βιβλίου «Ο Σύγχρονος Πόλεμος» Προκλήσεις για την Ελληνική Ασφάλεια. Εκδόσεις Ινφογνώμων.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 03.12.2023