Γράφει ο Δρ. Χρήστος Ε. Γεωργίου

Γενικός Διευθυντής του «ΙΝΣΒΕ», συγγραφέας του πρακτικού οδηγού: «Προετοιμάζοντας τη διαδοχή: πρακτικός οδηγός για προνοητικές οικογενειακές επιχειρήσεις»

Ε!... δυο παιδιά δεν έχω; Θα τους αφήσω από 50% στην οικογενειακή μας επιχείρηση για να μην έχουν να λένε! Θέλω να είμαι δίκαιος εγώ! Δεν θέλω να με καταριούνται όταν πεθάνω!

Πόσες και πόσες φορές δεν το έχουμε ακούσει αυτή την έκφραση από πλήθος ιδρυτών οικογενειακών επιχειρήσεων; Και όχι άδικα… Δυστυχώς όμως η πράξη έχει δείξει ότι η απόφαση του 50-50 είναι εντελώς καταστροφική. Φαντασθείτε τη λήψη μίας πολύ σημαντικής απόφασης για την εταιρεία. Η μία πλευρά λέει «ναι» και η άλλη «όχι». Τι γίνεται τότε; Επέρχεται η σύγκρουση μεταξύ των δύο μερών, η οποία τις περισσότερες φορές είναι και σφοδρή.

Η διεθνής βιβλιογραφία και εμπειρία, έχει καταγράψει αρκετούς λόγους για τους οποίους αποτυγχάνει η διαδοχή. Ένας από τους λόγους είναι η λεγόμενη «δικαιοσύνη του γονιού». Ο γονιός θέλει να είναι δίκαιος απέναντι στα παιδιά του, είτε εργάζονται, είτε δεν εργάζονται στην οικογενειακή επιχείρηση…

Σε αρκετές οικογενειακές επιχειρήσεις, υπάρχουν, εκτός από το αυτονόητο, δηλαδή τα παιδιά να εργάζονται στην οικογενειακή επιχείρηση, και παιδιά που δεν εργάζονται σ’ αυτήν. Τότε ο γονιός - ιδρυτής προβληματίζεται σε σχέση με το μοίρασμα της ιδιοκτησίας της οικογενειακής επιχείρησης, ανάμεσα στα παιδιά που εργάζονται και σ’ αυτά που δεν εργάζονται σ’ αυτήν.

Οι «σχολές σκέψης» για την επίλυση αυτού του προβλήματος είναι δύο: η μία υποστηρίζει ότι μόνον τα μέλη της οικογένειας που εργάζονται στην οικογενειακή επιχείρηση θα πρέπει να είναι οι μελλοντικοί της ιδιοκτήτες. Σ’ αυτή την περίπτωση τι κάνουμε; Πολύ απλά υπολογίζεται η τρέχουσα αξία της επιχείρησης και τα μέλη της οικογένειας που δεν εργάζονται σ’ αυτήν αποζημιώνονται αναλόγως, αλλά με πόρους που δεν προέρχονται από την οικογενειακή επιχείρηση, όπως για παράδειγμα τα μετρητά, η ακίνητη περιουσία, οι μετοχές σε άλλες εταιρείες, κ.λπ. Η δεύτερη «σχολή σκέψης» υποστηρίζει ότι: «… θα μοιράσω την περιουσία μου εξίσου στα τρία παιδιά μου…».

Και η μία μεθόδευση και η άλλη, μπορούν να δουλέψουν στην πράξη. Η πρώτη μεθόδευση είναι απολύτως ξεκάθαρη, αλλά έχει πιθανό συναισθηματικό κόστος για τον ιδρυτή και ίσως για τα μέλη της επόμενης γενιάς που αποζημιώνονται. Η δεύτερη μπορεί να δουλέψει, αλλά οι σχέσεις των εμπλεκομένων μερών θα πρέπει να είναι από πολύ καλές έως εξαιρετικές. Σήμερα όμως… Στο μέλλον; Τα επόμενα χρόνια τα πράγματα θα είναι ίδια όπως σήμερα; Οι οικογένειες μπορούν να επιλέξουν… Η απαραίτητη προϋπόθεση για να δουλέψουν και οι δυο τρόποι είναι να υπάρχουν η κατάλληλη υποδομή στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας και οι σωστές νομικές ρυθμίσεις.

Για την επίλυση του προβλήματος η δική μας συμβουλή είναι συγκεκριμένη: «… Βάλτε τα επιχειρηματικά συμφέροντα πάνω από τα συναισθήματα…», διαφορετικά, τα συναισθήματα, όσο αγνά και θετικά κι αν είναι, θα σταθούν το μεγαλύτερο εμπόδιο στην υλοποίηση μιας σωστής διαδικασίας διαδοχής. Άρα, σε τέτοιες περιπτώσεις ιδρυτές και υποψήφιοι διάδοχοι με θάρρος και με τον προσήκοντα σεβασμό οι μεν για τους δε, θα πρέπει να κοιτάξουν το συμφέρον τους και να διαχειρισθούν το θέμα της εξασφάλισης της συνέχειας της οικογενειακής επιχείρησης με κοινή λογική και με πρακτικό τρόπο. Άλλωστε, το μεγάλο ζητούμενο είναι η εξασφάλιση της συνέχειας και της ανάπτυξης της οικογενειακής επιχείρησης, και όχι ποιος θα κάτσει στον «θρόνο».

Εν κατακλείδι, η «δικαιοσύνη του γονιού» μπορεί να επιτευχθεί. Αρκεί όλα τα μέρη να διαθέτουν τις σωστές αξίες, που θα τους οδηγήσουν -όλους μαζί- στην εύρεση της συμφέρουσας -για όλους- λύσης!

Απαραίτητη σημείωση: η παρούσα στήλη «αναβιώνει» μετά από πολλά χρόνια. Είμαι ιδιαίτερα συγκινημένος που ως διάδοχος του αείμνηστου μέντορά μου Ελληνοαμερικανού καθηγητή Αστέριου Γ. Κεφαλά «λαμβάνω τη σκυτάλη»! Αποτελεί πολύ μεγάλη τιμή για εμένα η φιλοξενία των σκέψεών μου και της εμπειρίας μου από την πολύχρονη μελέτη των οικογενειακών επιχειρήσεων, στην ιστορική «Μακεδονία» μας! 

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 17-18.09.2022