Μαζεύτηκαν, ξανά, πολλά γκρίζα σύννεφα τις τελευταίες ημέρες πάνω από τον Θερμαϊκό. Το βράδυ του περασμένου Σαββάτου μια αγέλη εφήβων, ομοφοβικών, επιτέθηκαν σε δύο μέλη της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, στο πιο κεντρικό σημείο της Θεσσαλονίκης, στην Αριστοτέλους. Την επομένη κάποιοι, αναλόγου φυράματος προπηλάκισαν τον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ Στέφανο Κασσελάκη ενώ χτύπησαν και αστυνομικό, έξω από το “Ολύμπιον”. Δύο ημέρες αργότερα ένας συρφετός από “ιερολοχήτες” και μέλη παλαιοχριστιανικών οργανώσεων ήταν έτοιμοι να εφορμήσουν στην αίθουσα όπου προβαλλόταν το ντοκιμαντέρ “Αδέσποτα κορμιά”, όχι επειδή διαφωνούσαν με το περιεχόμενό του, αυτό τους ήταν παντελώς άγνωστο, αλλά γιατί δεν τους άρεσε η αφίσα του. Λίγο παραπέρα, στο πλακόστρωτο της νέας παραλίας, ένας 32χρονος συνελήφθη επειδή επιτέθηκε σε μέλος της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας.

Εικόνες σαν κι αυτές δεν είναι άγνωστες στη Θεσσαλονίκη. Το 2018 μία άλλη αγέλη “πατριωτών” χτύπησε τον δήμαρχο της πόλης Γιάννη Μπουτάρη, στη διάρκεια εκδήλωσης για τη Γενοκτονία των Ποντίων επειδή διαφωνούσε με τη θέση του στο θέμα της “Συμφωνίας των Πρεσπών”. Στη δυτική πλευρά της πόλης άγουρες ακροδεξιές ομάδες χτυπούν και τρομοκρατούν μαθητές των ΕΠΑΛ. Στα ανατολικά ακραιφνείς χούλιγκαν, αναμεμειγμένοι με χρυσαυγίτικους θύλακες σκορπούν τον τρόμο και δυστυχώς και τον θάνατο. Το αίμα του Άλκη Καμπανού, ακόμη δεν έχει στεγνώσει.

Κάθε φορά που συμβαίνουν τέτοια γεγονότα στη Θεσσαλονίκη, επανέρχεται η συζήτηση για το ποια είναι τελικά η ταυτότητα αυτής της πόλης. Είναι “Η πόλη των φαντασμάτων”, κατά τον Μαρκ Μαζάουερ, είναι η “Πρωτεύουσα των προσφύγων” κατά τον Γιώργο Ιωάννου, η “Μεγάλη Φτωχομάνα” κατά τον Στέλιο Καζαντζίδη, η πάλαι ποτέ “τραμπουκομάνα” κατά τον Θωμά Κοροβίνη ή μήπως “Η πόλη των αντιθέσεων” κατά τον Γιώργο Σκαμπαρδώνη;

Η ταυτότητα της Θεσσαλονίκης, όπως και άλλων πόλεων που κουβαλούν ανάλογο ιστορικό φορτίο, διαφοροποιείται στο διάβα του χρόνου. Ήταν άλλη η Θεσσαλονίκη της οθωμανικής περιόδου, με τη συνύπαρξη Ελλήνων, Εβραίων και Τούρκων, μαζί και κάποιων μειονοτήτων, άλλη η Θεσσαλονίκη της απελευθέρωσης και του μεσοπολέμου με τον ερχομό των προσφύγων, άλλη η Θεσσαλονίκη μετά τον αφανισμό της εβραϊκής κοινότητας στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, άλλη η Θεσσαλονίκη της δεκαετίας του '60 με τις δολοφονίες του Λαμπράκη και του Τσαρουχά, άλλη η Θεσσαλονίκη της μεταπολίτευσης...

Ωστόσο, η Θεσσαλονίκη ήταν πάντοτε μια πόλη συντηρητική, εσωστρεφής κι αυτό είναι ένα από τα διαχρονικά και κυρίαρχα στοιχεία της ταυτότητάς της. Το διαπιστώνει κανείς σε όλες τις εκφάνσεις της. Κοινωνικές, πολιτικές, ακόμη και καλλιτεχνικές. Την περίοδο της πανδημίας, για παράδειγμα, η Θεσσαλονίκη είχε από τα υψηλότερα ποσοστά νόσησης και θανάτων από covid-19, ενώ προέβαλε σθεναρή αντίσταση κατά των περιοριστικών μέτρων εκείνης της περιόδου. Αλλά και στις τελευταίες εκλογές του 2023 κόμματα στο δεξιό άκρο του πολιτικού φάσματος συγκέντρωσαν ποσοστό άνω του 20%, το υψηλότερο πανελλαδικά.

Δεν είναι τυχαίο ότι σχηματισμοί όπως η “Ελληνική Λύση” και η “Νίκη” στη Θεσσαλονίκη πέτυχαν τις υψηλότερες επιδόσεις τους. Ούτε είναι τυχαίο ότι πρόσωπα του υπερσυντηριτικού χώρου, της ακροδεξιάς και της θεωρούμενης ως cult πολιτικής (Βελόπουλοι, Ψωμιάδηδες, Λεβέντηδες κ.ά.), έστησαν εδώ το βασίλειό τους. Αλλά και οι σπουδαίοι λογοτέχνες που έζησαν και δημιούργησαν στη Θεσσαλονίκη (Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, Γιώργος Ιωάννου, Ντίνος Χριστιανόπουλος, Ζωή Καρέλλη, Μανώλης Αναγνωστάκης κ.ά.), αναπαράγουν μέσα από τα έργα τους τις εσωτερικές αντανακλάσεις, τους μονολόγους και την εσωστρέφεια της πόλης. Και όσοι λοξοδρόμησαν, το έκαναν ακολουθώντας ιδεολογικές ή προσωπικές παρορμήσεις.

Όλα αυτά έχουν βεβαίως την εξήγησή τους. Αρκεί να ενσκήψει κανείς στην μακρά ιστορία της πόλης, στις βυζαντινές αντανακλάσεις και την βαθιά εκκλησιαστική της παράδοση, στη γεωπολιτική θέση της, στη γειτνίασή της με τον επί πολλές δεκαετίες κομμουνιστικό βορρά, αλλά και στην επαφή της με την Αθωνική Πολιτεία η οποία ασκεί πάνω της ισχυρότατη επιρροή εδώ και πολλές δεκαετίες.

Παράλληλα, η Θεσσαλονίκη είναι μια πόλη θυμωμένη, επειδή αισθάνεται αδικημένη και εγκαταλελειμμένη από το κεντρικό κράτος. Που δεν παίρνει όσα δικαιούται. Σε όλους τους τομείς. Στην οικονομία, στις υποδομές, στον πολιτισμό, ακόμη και στον αθλητισμό. Συναισθήματα σαν κι αυτά αποτελούν την καλύτερη λίπανση για να ευδοκιμήσουν ο αντισυστημισμός και η βία. Και όσο δεν θεραπεύονται κάποιες από αυτές τις παθογένειες τόσο η πόλη θα συνεχίσει να ανακυκλώνει πτυχές του κακού εαυτού της.