Ο όρος της Συμπεριληπτικής Εκπαίδευσης αποτελεί μια έννοια με εξαιρετική ευρύτητα, καθώς περικλείει αξίες και ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά και έναν νέο δρόμο εκπαιδευτικής διαδικασίας που ανοίγεται για άτομα με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Η Εκπαιδευτική Συμπερίληψη αποτελεί μέρος της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης και περιλαμβάνεται στους άξονες του υπουργείου Παιδείας που θα χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης. Όπως εξηγεί στη «ΜτΚ» η Μαρία Βαρσαμά, εκπαιδευτικός, διδάκτορας του Τμήματος Εκπαίδευσης στην Προσχολική Ηλικία με ειδικότητα στην Ειδική Αγωγή και τις Φυσικές Επιστήμες, «η πολιτική της εκπαιδευτικής συμπερίληψης αναπτύσσεται ολοένα και περισσότερο κερδίζοντας έδαφος σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες, ιδιαίτερα μετά την παγκόσμια αναγνώριση των δικαιωμάτων των παιδιών. Η ιδέα της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης οικοδομείται στην πολιτική που πρεσβεύει ότι η ολοκληρωμένη ανάπτυξη της προσωπικότητας ενός ατόμου συντελείται μέσα από την ποικιλία της συνεύρεσης διαφορετικών ατόμων. Σύμφωνα και με τη Διακήρυξη της Σαλαμάνκα, η αξία των συμπεριληπτικών σχολείων έγκειται στο να παράσχουν ίση εκπαίδευση σε όλα τα παιδιά στο σχολείο της γειτονίας τους. Ένα βασικό ερώτημα που εγείρεται αφορά στο Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών του γενικού σχολείου και στην αδυναμία του να ανταποκριθεί στις ανάγκες του συνόλου των μαθητών. Έρευνες δείχνουν ότι η συνεκπαίδευση όπως λαμβάνει χώρα στη γενική τάξη δεν ικανοποιεί επαρκώς τις ανάγκες των παιδιών».

Εξειδικευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα

Η κ. Βαρσαμά εξηγεί τη σημασία της ανάπτυξης εξατομικευμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τους μαθητές που το έχουν ανάγκη, εστιάζοντας στα «εμπόδια» που υπάρχουν στη διδασκαλία αυτών των μαθητών ακόμα και από εκπαιδευτικούς της ειδικής αγωγής. «Διεθνώς έχει παρατηρηθεί ότι η εξειδίκευση της διδακτικής στήριξης που συνήθως παρέχεται από τους εκπαιδευτικούς του γενικού σχολείου σε μαθητές που δεν ανταποκρίνονται στην τυπική διδασκαλία, περιορίζεται κυρίως σε κάποιες στοιχειώδεις απλουστεύσεις και περιορισμένης έκτασης προσαρμογές των εκπαιδευτικών υπηρεσιών. Όπως υποστηρίζουν οι εκπαιδευτικοί του γενικού σχολείου, αυτό συμβαίνει διότι δεν έχουν τις απαραίτητες γνώσεις ώστε να αναδιαμορφώσουν και να προσαρμόσουν το πρόγραμμα στους μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Από την άλλη πλευρά οι εκπαιδευτικοί της ειδικής αγωγής υποστηρίζουν πως η εκπαιδευτική συμπερίληψη με την μορφή που υλοποιείται στα γενικά σχολεία δεν ευνοεί την ανάπτυξη εξατομικευμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τους μαθητές που το έχουν ανάγκη».

Η ίδια ανέπτυξε μια καινοτόμα ιδέα που βραβεύτηκε από το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών και αφορά στην υλοποίηση ενός εκπαιδευτικού μοντέλου που ονομάζεται «ανάστροφος σχεδιασμός». Όπως λέει, «ο ανάστροφος σχεδιασμός ξεκινά με μια σαφή περιγραφή των επιθυμητών μαθησιακών αποτελεσμάτων και θέτει τις βάσεις ώστε να οικοδομηθούν ισχυρά θεμέλια για τον σχεδιασμό αποτελεσματικότερων προγραμμάτων σπουδών, λαμβάνοντας υπόψη τις αρχικές ιδέες των μαθητών, τις εμπειρίες, τα βιώματα και το γνωστικό τους υπόβαθρο. Επισημαίνεται, πως μέχρι σήμερα στα ελληνικά συμπεριληπτικά σχολεία δεν έχει εφαρμοσθεί κάτι ανάλογο και εδώ έγκειται η πρωτοτυπία και η σημασία της έρευνας».

Στον «ανάστροφο σχεδιασμό» πρώτα γίνεται ο προσδιορισμός των επιθυμητών εκπαιδευτικών αποτελεσμάτων και έπειτα ακολουθείται η διδασκαλία και οι δραστηριότητες. «Ο Ανάστροφος Σχεδιασμός ξεκινά με μια περιγραφή των αποτελεσμάτων της μάθησης τα οποία χρησιμοποιούνται ως βάση για την ανάπτυξη διδακτικών διαδικασιών. Οι περισσότεροι δάσκαλοι ξεκινούν το μάθημα με εγχειρίδια, αγαπημένα θέματα και από καιρό καθιερωμένες δραστηριότητες αντί να καταλήγουν σε αυτά τα εργαλεία μέσω προδιαγεγραμμένων στόχων - αποτελεσμάτων. Εμείς υποστηρίζουμε την ανάστροφη διαδικασία: ξεκινάει από το τέλος, δηλαδή από τα επιθυμητά αποτελέσματα και στη συνέχεια καταλήγει στην διδακτέα ύλη μέσα από τα (αποδεκτά) αποδεικτικά στοιχεία μάθησης (evidence of learning), τα οποία πηγάζουν από το επιθυμητό αποτέλεσμα και την διαδικασία εκμάθησης που απαιτείται για να εφοδιαστούν οι μαθητές και να αποδώσουν».

Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 30 Μάϊου 2021