Θετικές προοπτικές ανάπτυξης των οικονομικών σχέσεων Ελλάδας και Βόρειας Μακεδόνιας «βλέπει» σε 11 τομείς της επιχειρηματικής δραστηριότητας, το γραφείο οικονομικών και εμπορικών υποθέσεων Σκοπίων της ελληνικής πρεσβείας στη γειτονική χώρα.

Σε έκθεσή του με τίτλο «ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΕΛΛΑΔΑΣ - ΒΟΡΕΙΑΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ» αναφέρει χαρακτηριστικά πως «οι κυριότεροι τομείς, στους οποίους θα μπορούσε η διμερής συνεργασία να αναπτυχθεί θεσμικά είναι οι ακόλουθοι: μεταφορές, ενέργεια, τελωνειακή και φορολογική συνεργασία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον και υδάτινοι πόροι, επικοινωνίες, τεχνολογία και τουρισμός». Την ίδια στιγμή επισημαίνει και το αυξανόμενο ενδιαφέρον από επιχειρηματίες της γειτονικής χώρας για αγορά ακινήτων στην Ελλάδα. «Η Βόρεια Μακεδονία είναι κατεξοχήν χώρα προσέλκυσης επενδύσεων. Παρά ταύτα, εντείνεται το τελευταίο χρονικό διάστημα το ενδιαφέρον πολιτών της Βόρειας Μακεδονίας για αγορά ακινήτων (κυρίως τουριστικών) στην Ελλάδα (π.χ. Χαλκιδική)» όπως υπογραμμίζεται στην έκθεση.

Επενδύσεις της Ελλάδας στη Βόρεια Μακεδονία

Στην έκθεση του ελληνικού γραφείο υπογραμμίζεται πως «η Ελλάδα διατήρησε, το 2019, την 3 η θέση, μεταξύ των χωρών προέλευσης Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ) στη Βόρεια Μακεδονία σε επίπεδο αποθεμάτων (διαθέσιμα στοιχεία Κεντρικής Τράπεζας Βόρειας Μακεδονίας). Το ύψος του επενδυμένου ελληνικού κεφαλαίου ανήλθε σε 518,9 εκατ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση 6,1% σε σχέση με το 2018. Όσον αφορά στις ροές ΑΞΕ στη Βόρεια Μακεδονία, το 2020, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 8η θέση (στοιχεία ροών Κεντρικής Τράπεζας Βορείου Μακεδονίας, Σεπτέμβριος 2020), με μόλις 6,65 εκατ. ευρώ (κατά 23 εκατ. ευρώ περίπου λιγότερα σε σχέση με το 2019), ή μείωση 77,6%».

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, οι επιχειρήσεις ελληνικών συμφερόντων που δραστηριοποιούνται στη Βόρεια Μακεδονία υπολογίζονται σε περίπου 300.

Όπως καταγράφεται στην έκθεση «οι κύριοι τομείς οικονομικής δραστηριότητας, στους οποίους συγκεντρώνονται οι ελληνικές ΑΞΕ, είναι ο τραπεζικός (έχει απομείνει μόνον η Stopanska Banka του Ομίλου ЕТЕ, καθώς η Alpha Bank εξαγοράσθηκε το 2016), τα πετρελαιοειδή, η ηλεκτρική ενέργεια, η μεταποίηση και η κλωστοϋφαντουργία, η εξόρυξη και τα λατομεία, το εμπόριο τροφίμων/ποτών, οι συμβουλευτικές, λογιστικές και δικηγορικές εταιρείες, και επιχειρήσεις που ασχολούνται με τον καπνό. Σημειώνεται, επίσης, ότι στα τέλη του 2016 ανακοινώθηκε το κλείσιμο του εργοστασίου μίας από τις 200 μεγαλύτερες εταιρείες της Βόρειας Μακεδονίας, της ‘Stumica Tabak’, συμφερόντων Μιχαηλίδη. Στον τομέα του καπνού δραστηριοποιούνται πλέον από ελληνικής πλευράς οι εταιρείες ΣΕΚΕ και Μισσιριάν. Κατά την τελευταία πενταετία, οι ελληνικές ΑΞΕ στη Βόρεια Μακεδονία παραμένουν σταθερά στην τρίτη θέση με σχετικά μικρές αυξομειώσεις στην αξία τους κυμαινόμενες μεταξύ 429 και 513 εκατ. ευρώ (σε αντίθεση με άλλες χώρες προέλευσης ΑΞΕ που σημειώνουν μεγάλες διακυμάνσεις)».

Επίσης τονίζεται πως «δεν μπορεί να παραβλεφθεί, βέβαια, ότι η συνεχής ανοδική πορεία που κατέγραφαν οι ελληνικές ΑΞΕ πριν το 2010, έχει ανακοπεί και ότι κάποιες χρονιές η αξία τους κινείται πτωτικά. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται πρώτον στη δυσμενή οικονομική συγκυρία και δεύτερον στο αντικειμενικό γεγονός ότι έχει κλείσει ο κύκλος των ιδιωτικοποιήσεων μεγάλων κρατικών εταιρειών, όπως η ΟΚΤΑ του Ομίλου ΕΛ.ΠΕ. ή η Stopanska Banka της Ε.Τ.Ε.. Παρά ταύτα, οι ήδη εγκατεστημένες στη χώρα επιχειρήσεις ελληνικών συμφερόντων (όπως η ΟΚΤΑ, η USJE-Titan και η VERO) συνεχίζουν να επενδύουν σημαντικά ποσά σε εγκαταστάσεις, τεχνολογικό εξοπλισμό και υπηρεσίες».

Οι πιο πρόσφατες μεγάλες επενδύσεις ελληνικών εταιρειών στη Βόρεια Μακεδονία είναι «η εξαγορά της Mermeren Kombinat (εξόρυξη και επεξεργασία λευκού μαρμάρου από το λατομείο Sivec) από την Παυλίδης Μάρμαρα – Γρανίτες, τον Ιούνιο του 2017, έναντι τιμήματος 73 εκατ. ευρώ, η εξαγορά του Ομίλου EDS - δραστηριοποιούμενου στον τομέα της εμπορίας και προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας - από τη ΔΕΗ, τον Απρίλιο του 2017, έναντι 4,8 εκατ. ευρώ και η επένδυση ύψους 1,5 εκατ. ευρώ της εταιρείας Βερόπουλος στη δημιουργία νέας υπεραγοράς VERO (η οποία περιλαμβάνει και κατάστημα παιχνιδιών JUMBO), στο Τέτοβο. Σημαντική είναι η παρουσία μεγάλων ελληνικών κατασκευαστικών επιχειρήσεων, οι οποίες έχουν αναλάβει έργα κατασκευής υποδομών, κατόπιν διεθνών διαγωνισμών (π.χ. ΑΚΤΩΡ σε Διάδρομο Χ, INTRAΚAT σε κατασκευή νοσοκομείου Stip)».

Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στη, Coral Fuels DOOEL Skopje, ως θυγατρική της ελληνικής Coral A.Ε (πρώην Shell Hellas AE), η οποία ξεκίνησε την λειτουργία των δυο πρώτων πρατηρίων καυσίμων στη Βόρεια Μακεδονία με το εμπορικό σήμα της «Shell».

Όπως αναφέρεται «τα πρατήρια βρίσκονται στον αυτοκινητόδρομο που ενώνει τη Βόρεια Μακεδονία με την Ελλάδα, στην περιοχή Smokvica, εντός των ορίων του Δήμου Γευγελής και σε απόσταση περίπου 10 χλμ. από τα σύνορα με την Ελλάδα. Η εταιρεία εξασφάλισε μακροχρόνια αδειοδότηση για την προώθηση του εμπορικού σήματος “Shell” στο χώρο των καυσίμων στη Βόρεια Μακεδονία. Η άδεια περιλαμβάνει την υποστήριξη και μεταβίβαση τεχνογνωσίας στον τομέα των καυσίμων, την εφαρμογή νέων τεχνολογιών και την παροχή υπηρεσιών και μάρκετινγκ υψηλών προδιαγραφών. Τα πρατήρια θα διαθέτουν στην τοπική αγορά βενζίνη Shell Fuelsave Unleaded 95, βενζίνη V-Power 98 οκτανίων και Shell Fuelsave Diesel. Η Coral Fuels στοχεύει να αναπτυχθεί ως περιφερειακός παίκτης στα Βαλκάνια, παρέχοντας καύσιμα και υπηρεσίες με τη επωνυμία “Shell”, ενώ προτίθεται να επενδύσει περαιτέρω στην αγορά της Βόρειας Μακεδονίας, την επόμενη περίοδο, με τη λειτουργία νέων πρατηρίων καυσίμων σε διάφορα κεντρικά σημεία της χώρας».

Στις 25 Ιουνίου 2020 ιδρύθηκε στα Σκόπια η πρώτη Ένωση Ελληνικών Επιχειρήσεων (ΕΕΕ) στη Βόρεια Μακεδονία. Η έδρα της ΕΕΕ είναι στην πόλη των Σκοπίων και τα ιδρυτικά μέλη της είναι 17 μεγάλες επιχειρήσεις ελληνικών συμφερόντων στη χώρα. Οι εξής:

1. OKTA Oil Refinery Skopje

2. STOPANSKA BANK AD Skopje

3. ENERGY DELIVERY SOLUTIONS AD Skopje

4. CEMENTARNICA USJE AD Skopje

5. MERMEREN KOMBINAT AD Prilep

6. EGNA CONSULTING LTD SKOPJE

7. OLYMPOS FOODS LTD Skopje

8. EVROKONSULTANTI LTD Skopje

9. INTRAKOM LTD Skopje

10. INTRAKOM CONSTRUCTIONS S.A. BRANCH OFFICE SKOPJE

11. SEKE LTD Prilep

12. ORBIT LTD Skopje

13. EUROFAST GLOBAL LIMITED LTD Skopje

14. INTRASOFT 15. ALUMIL LTD Skopje

16. ARTIK MINING LTD Skopje

17. PIVARA AD Skopje

Στην έκθεση επισημαίνεται και η δραστηριότητα της Euronickel στην γειτονική χώρα. Όπως αναφέρεται «η εταιρεία διαχείρισης κεφαλαίου ‘Global Special Opportunities Ltd (GSOL), έχοντας πληρώσει τα χρέη της εταιρείας Feni, κατέστη ο μεγαλύτερος πιστωτής της και μετά την απόφαση της συνέλευσης των πιστωτών και του δικαστηρίου, είναι πλέον ο νέος ιδιοκτήτης της. Η GSOL / Euronickel έχει επενδύσει, μέχρι σήμερα, περισσότερα από 80 εκατ. ευρώ στη Feni. Το σχέδιο αναδιοργάνωσης, που υπέβαλαν οι εταιρείες GSOL / Euronickel, περιελάμβανε μεγάλες επενδύσεις, με στόχο την αύξηση της ικανότητας παραγωγής, με την επανεκκίνηση της δεύτερης γραμμής παραγωγής, την επέκταση της αγοράς και την αύξηση των εξαγωγών. Επίσης, εκτιμάται ότι το σχέδιο αναδιοργάνωσης θα επηρεάσει ολόκληρη την περιοχή του Kavadarci, αλλά και τη οικονομία της χώρας γενικότερα. Εκτός από την παροχή τακτικών αποδοχών για τους άνω των 800 άμεσα εργαζόμενους και τις νέες θέσεις εργασίας, οι εξελίξεις αναμένεται να επηρεάσουν θετικά τις περίπου 200 εταιρείες στην περιοχή με τις οποίες συνεργάζεται το εργοστάσιο, καθώς και τη δεξαμενή των προμηθευτών του που υπερβαίνουν τους 1.000».

Επενδύσεις της Βόρειας Μακεδονίας στην Ελλάδα

Στην έκθεση τονίζεται πως οι μέχρι στιγμής επενδύσεις επιχειρηματιών της Βόρειας Μακεδονίας στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά περιορισμένες.

«Για πολλά χρόνια λειτουργεί στον λιμένα της Θεσσαλονίκης γραφείο της εταιρείας εκτελωνισμού και μεταφορών της Βόρειας Μακεδονίας (Fersped), η οποία αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους πελάτες του λιμένα. Αρκετοί επιχειρηματίες της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας προσανατολίζονται επίσης, τελευταία, στην αγορά εξοχικών κατοικιών, κυρίως, στη Θεσσαλονίκη και στη Χαλκιδική. Η Makpetrol, μεγαλύτερη εταιρεία της χώρας στη διανομή πετρελαίου, προέβη το 2011 στην ίδρυση θυγατρικής εταιρείας, με κεφάλαιο ύψους 350.000 ευρώ και μοναδικό μέτοχο την ίδια την μητρική εταιρεία, με την επωνυμία ‘Petrolmak’ και έδρα της τη Θεσσαλονίκη (Σίνδος). Κύριο αντικείμενο της δραστηριότητάς της είναι η εισαγωγή και εμπορία των λιπαντικών Repsol».

Κυρίαρχη θέση στο κομμάτι αυτό έχουν τα τρία μνημόνια συνεργασίας που έχουν υπογραφεί για ενεργειακά έργα. «Στις 31.5.2021, στα Σκόπια, υπεγράφησαν τρία μνημόνια συνεργασίας που ενισχύουν τη συνεργασία μεταξύ Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας στην υλοποίηση δύο έργων: αφενός στον πλωτό τερματικό σταθμό υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) της Αλεξανδρούπολης και αφετέρου στη νέα μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από φυσικό αέριο στη ΒΙΠΕ Αλεξανδρούπολης. Πρόκειται για συμφωνίες συνεργασίας μεταξύ δύο κρατικών επιχειρήσεων της Βόρειας Μακεδονίας με τις ελληνικές εταιρείες Gastrade και DAMCO που αναπτύσσουν τον τερματικό σταθμό υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) Αλεξανδρούπολης και την μονάδα ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο στην Αλεξανδρούπολη, αντίστοιχα» τονίζεται.

Όπως αναφέρεται «η πρώτη συμφωνία προβλέπει τη συμμετοχή της Βόρειας Μακεδονίας με ποσοστό 10% στο μετοχικό κεφάλαιο της ελληνικής εταιρείας Gastrade, της εταιρείας που αναπτύσσει τον τερματικό σταθμό υγροποιημένου LNG στην Αλεξανδρούπολη. Η συμφωνία αυτή υπεγράφη μεταξύ εκπροσώπων της κρατικής Eταιρείας Aξιοποίησης Eνεργειακών Πόρων της Βόρειας Μακεδονίας (NER) και της Gastrade. Η δεύτερη συμφωνία αφορά στη συνεργασία μεταξύ της κρατικής εταιρείας μονάδων ηλεκτροπαραγωγής της Βόρειας Μακεδονίας (ESM) και της Gastrade για τη μίσθωση, από την πρώτη, χωρητικότητας στον τερματικό σταθμό LNG Αλεξανδρούπολης για περίοδο 15 ετών. Η τρίτη συμφωνία προβλέπει τη συμμετοχή της Βόρειας Μακεδονίας στη μονάδα ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο στην Αλεξανδρούπολη. Η συμφωνία υπεγράφη μεταξύ εκπροσώπων της ESM και της DAMCO (Όμιλος Κοπελούζου). Με τη συμφωνία, η ESM θα συμμετάσχει με ποσοστό 25% στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας «Παραγωγή Ηλεκτρισμού Αλεξανδρούπολης Α.Ε.», εταιρείας ειδικού σκοπού (SPV) η οποία θα χρηματοδοτήσει, θα κατασκευάσει και θα λειτουργήσει μονάδα ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο στην περιοχή της Αλεξανδρούπολης, που σήμερα ανήκει πλήρως στην DAMCO».