Μπορεί η συνάντηση του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Ταγίπ Ερντογάν να κράτησε μία ώρα παραπάνω από ό,τι το πρώτο τετ α τετ των δύο ηγετών και να ήταν η δεύτερη σε διάστημα μόλις τριών μηνών, όμως η επόμενη ημέρα των σχέσεων μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας μόνο ρόδινη δεν προβάλει.

Μια ματιά στις φωτογραφίες των δύο επαφών πείθει για του λόγου το αληθές. Στο πρώτο ραντεβού στο ενσταντανέ που καταγράφηκε κατά τη συνάντηση που είχαν οι δύο αρχηγοί στη Νέα Υόρκη στο περιθώριο της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ, τα χαμόγελα ήταν λιγότερα και η σκηνοθεσία διαφορετική. Οι δύο πολιτικοί αρχηγοί κάθονταν ο ένας δίπλα στον άλλο και είχαν από πίσω τους τις σημαίες των δύο χωρών με τα βλέμματα να είναι φιλικά. Ιδιαίτερα ο έλληνας πρωθυπουργός αποτυπώθηκε με ένα πλατύ χαμόγελο στο πρόσωπο.

Δυόμισι μήνες μετά, η εικόνα που μεταδόθηκε από τη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε την Τρίτη το απόγευμα αμέσως μετά το τέλος της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ στο Γουότφορντ, 25 μίλια έξω από το Λονδίνο, ήταν εμφανώς διαφορετική. Ένας σκυθρωπός Κυριάκος Μητσοτάκης χαιρέτησε τον άτεγκτο τούρκο πρόεδρο, ενώ και το ντεκόρ είναι εντελώς αλλιώτικο. Οι δύο πλευρές κάθισαν σε ένα παραλληλόγραμμο τραπέζι και τα βλέμματα που κοιτούσαν προς το φακό ήταν σαφώς πιο ψυχρά και παγωμένα από ό,τι στη συνάντηση της Νέας Υόρκης.

Η συνάντηση του Λονδίνου διήρκεσε μία ώρα και 35 λεπτά (της Νέας Υόρκης τριάντα πέντε λεπτά) και η ελληνική πλευρά έθεσε ανοικτά όλα τα θέματα. Εξάλλου και η συγκυρία δεν ήταν η καλύτερη, με την Τουρκία να έχει υπογράψει μόλις πριν από μερικές ημέρες ένα μνημόνιο συνεργασίας με τη Λιβύη για τις θαλάσσιες δικαιοδοσίες στην Ανατολική Μεσόγειο, ένα μνημόνιο που την Πέμπτη που μας πέρασε ψηφίστηκε από την τουρκική Εθνοσυνέλευση με συντριπτική πλειοψηφία. Λίγες ώρες αργότερα ήρθε η αντίδραση της ελληνικής πλευράς, που δρομολόγησε την απέλαση του λίβυου πρεσβευτή στην Αθήνα. Η ένταση συνεχίζεται, λοιπόν.

Η ελληνική πλευρά έθεσε στη συνάντηση του Λονδίνου όλα τα εκκρεμή θέματα. Δηλαδή τα θέματα της ΑΟΖ και της συμφωνίας της Τουρκίας με τη Λιβύη, το προσφυγικό και των σχέσεων της Τουρκίας με την Ε.Ε. καθώς και το ζήτημα των εντάσεων στο Αιγαίο, που προκαλεί η τουρκική προκλητικότητα.

Νομικά άκυρη

η συμφωνία με τη Λιβύη

Ο έλληνας πρωθυπουργός ξεκαθάρισε πως η συμφωνία Τουρκίας - Λιβύης είναι νομικά άκυρη που προσθέτει βαθμούς περιπλοκότητας σε μία ταραγμένη γειτονιά. Για το προσφυγικό, ο Κυριάκος Μητσοτάκης τόνισε προς τον Ταγίπ Ερντογάν ότι το τελευταίο διάστημα υπάρχει αλλαγής της στάσης της Τουρκίας, καθώς το τουρκικό λιμενικό δεν ανταποκρίνεται στα ελληνικά αιτήματα για περισυλλογή των μεταναστών που ξεκινούν από τα παράλια, ενώ επανέλαβε τη βούλησή του η Ελλάδα να στηρίξει τη συμφωνία Τουρκίας - Ε.Ε.

Τα θέματα ήταν δύσκολα και η ατμόσφαιρα επιβαρύνθηκε και από την αναφορά του τούρκου προέδρου για τη στάση του ΣΥΡΙΖΑ. Σύμφωνα με δηλώσεις που έκανε ο Ταγίπ Ερντογάν σε τούρκους δημοσιογράφους, κατά τη συνάντηση έθεσε θέμα στελεχών κουρδικών οργανώσεων και γκιουλενιστών που έχουν βρει καταφύγιο στην Ελλάδα και ζήτησε τη συνεργασία του Κυριάκου Μητσοτάκη για το συγκεκριμένο ζήτημα.

«Του είπαμε ‘κοιτάξτε, αυτά τα μέλη του DHKP-C, PKK/YPG, FETÖ έρχονται σε εσάς και σύμφωνα με τις πληροφορίες που λαμβάνουμε από τις υπηρεσίες μας ο ΣΥΡΙΖΑ έχει γίνει καταφύγιό τους. Επομένως, περιμένουμε από εσάς να πάρετε θέση, περιμένουμε τη στήριξή σας σε αυτό το θέμα. Η στήριξή σας θα ενισχύσει και τη δική μας στήριξη προς εσάς’», φέρεται να είπε ο τούρκος πρόεδρος στον έλληνα πρωθυπουργό, τον οποίο κάλεσε επίσης να επιδείξει μία πιο θετική στάση απέναντι στο μεταναστευτικό.

Τις πληροφορίες αυτές επιβεβαίωσαν κυβερνητικές πηγές. Μάλιστα, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, η απάντηση του έλληνα πρωθυπουργού στις αιτιάσεις του Ταγίπ Ερντογάν ήταν η εξής: «Οι μυστικές υπηρεσίες της χώρας μας λειτουργούν σοβαρά και αποφασιστικά».

Όλα αυτά μόνο καλό κλίμα δεν δείχνουν, όσο και αν ο τούρκος πρόεδρος προσπάθησε σε κάποια αρχική στιγμή της συνάντησης να χαλαρώσει την ατμόσφαιρα. «Τι κάνει ο ανιψιός σου ο δήμαρχος της Αθήνας Κώστας Μπακογιάννης; Ήταν συμφοιτητής με το γιο μου», ανέφερε ο τούρκος πρόεδρος. Με τον έλληνα πρωθυπουργό να απαντά με χαμόγελο, αλλά και επιδιώκοντας να κόψει τη συζήτηση: «Το ξέρω».

Καταγράφηκαν οι διαφωνίες…

Το βαρύ κλίμα επιβεβαίωσε και ο ίδιος ο πρωθυπουργός με τη δήλωσή του. «Έθεσα στο τραπέζι όλα τα ζητήματα που προκύπτουν από τις τελευταίες τουρκικές ενέργειες. Καταγράφηκαν οι εκατέρωθεν διαφωνίες. Οι δύο πλευρές συμφώνησαν, ωστόσο στη συνέχιση των συζητήσεων για τα ΜΟΕ του υπουργείου Εθνικής Άμυνας. Έδωσα εντολή στον υπουργό Εξωτερικών να συγκαλέσει το ανώτατο συμβούλιο εξωτερικής πολιτικής, για να ενημερωθούν όλα τα κόμματα. Θέλω να διαβεβαιώσω τον ελληνικό λαό ότι δυσκολίες στις σχέσεις με την Τουρκία υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν. Εκτιμώ όμως ότι εφόσον και οι δύο πλευρές δείξουν καλή διάθεση, αυτές τελικά μπορούν να ξεπεραστούν», ήταν το μήνυμα που έστειλε ο κ. Μητσοτάκης μετά τη συνάντηση, στην οποία συμμετείχαν ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας, ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος, η διευθύντρια του διπλωματικού γραφείου του πρωθυπουργού Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, ο σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας Αλέξανδρος Διακόπουλος και ο διευθυντής του Γραφείου Τύπου του πρωθυπουργού Δημήτρης Τσιόδρας.

Όλα αυτά βέβαια ήρθαν έπειτα από σειρά εκδηλώσεων αποδοκιμασίας, σε διάφορους τόνους, των τουρκικών κινήσεων και στήριξης στα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας και της Κύπρου, που εκδήλωσαν αυτές τις ημέρες με εμφατικό τρόπο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν και το υπουργείο Εξωτερικών του Ισραήλ.

Σε σχετική ανακοίνωση το ισραηλινό υπουργείο των Εξωτερικών σημείωνε ότι «το Ισραήλ επαναλαμβάνει την πλήρη υποστήριξη και αλληλεγγύη προς την Ελλάδα για τις θαλάσσιες ζώνες και την αντίθεσή του σε κάθε προσπάθεια παραβίασης των δικαιωμάτων αυτών».

Ευθέως καταδικαστικός έναντι των τουρκικών κινήσεων ήταν ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν: «Η Τουρκία οφείλει να σέβεται τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών μελών του ΝΑΤΟ», ανάφερε ο κ. Μακρόν στη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε με τη λήξη της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ.

«Εκφράζω τη στήριξή μου στις ανησυχίες της Ελλάδας για τη συμφωνία Λιβύης - Τουρκίας», δήλωσε χαρακτηριστικά ο κ. Μακρόν, αναφερόμενος στο μνημόνιο συνεννόησης, που υπέγραψε η Άγκυρα με τη Λιβύη. Πλήρη αλληλεγγύη στην Ελλάδα και την Κύπρο εξέφρασε και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καταδικάζοντας τις πρόσφατες ενέργειες της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο.

Σε σχετική δήλωση του νέου εκπροσώπου της Κομισιόν Πίτερ Στάνο, τονίζεται ότι «η Τουρκία χρειάζεται να σέβεται την εδαφική ακεραιότητα και τα κυριαρχικά δικαιώματα όλων των χωρών - μελών της Ε.Ε., όπως επανειλημμένα έχει τονίσει το συμβούλιο κορυφής, με πλέον πρόσφατο το κείμενο συμπερασμάτων του Ιουνίου του 2019. Για το διμερές μνημόνιο μεταξύ Λιβύης και Τουρκίας για τη χάραξη θαλασσίων ζωνών χρειάζονται περαιτέρω διευκρινίσεις».

Στρατηγική

Η κυβέρνηση είναι ικανοποιημένη από την εικόνα που έδωσε η ελληνική αντιπροσωπεία και ο Κυριάκος Μητσοτάκης στη συνάντηση του Λονδίνου. «Δεν είχαμε κανέναν φόβο, δεν δείξαμε αδυναμίες και θέσαμε όλα τα θέματα στο τραπέζι με αυτοπεποίθηση», λένε κυβερνητικά στελέχη, σημειώνοντας ότι κυβέρνηση αντέδρασε δυναμικά στη συμφωνία Τουρκίας - Λιβύης. Τρεις είναι οι άξονες της κυβερνητικής πολιτικής από εδώ και πέρα: εμβάθυνση της συνεργασίας με τις μεσογειακές χώρες, ενίσχυση των ενόπλων δυνάμεων, για να σταλεί αυστηρό μήνυμα στην Τουρκία και ολοκλήρωση των αδειοδοτήσεων των θαλασσίων οικοπέδων νοτίως της Κρήτης.

Ταυτόχρονα, θα υπάρξει μια συνολική ενημέρωση εταίρων και συμμάχων στο υψηλότερο επίπεδο. Ήδη ο Κυριάκος Μητσοτάκης έθεσε το θέμα στον ιταλό πρωθυπουργό Τζιουζέπε Κόντε κατά την πρόσφατη συνάντησή τους, στον γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, σε άλλους ευρωπαίους ηγέτες και στο ΝΑΤΟ, ενώ ήδη ορίστηκε συνάντηση με τον πρόεδρο Τραμπ για τις 7 Ιανουαρίου στον Λευκό Οίκο. Σε αυτήν αναμένεται να συζητηθούν θέματα που σχετίζονται με την προώθηση των στρατηγικών συμφερόντων Ελλάδας - ΗΠΑ για την ενίσχυση της σταθερότητας και της ευημερίας στην Ανατολική Μεσόγειο και τα Βαλκάνια, το θέμα με την Τουρκία, αλλά και ζητήματα που αφορούν την ενίσχυση των ισχυρών δεσμών στην οικονομία, τον πολιτισμό και την ασφάλεια μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ελλάδας.

Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η συνάντηση που θα έχει ο πρωθυπουργός στις 17 Δεκεμβρίου με τη νέα επικεφαλής της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ, αν και στη συγκεκριμένη συνάντηση τα κύρια θέματα που θα εξετασθούν θα είναι τα θέματα της πορείας της ελληνικής οικονομίας. Ενδιαφέρον εδώ έχει ότι στη συνάντηση θα είναι παρών, πέρα από τον υπουργό Οικονομικών Χρήστο Σταϊκούρα και το διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα, και ο πρώην αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Γιώργος Χουλιαράκης.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 8 Δεκεμβρίου 2019