Η ενεργειακή κρίση μπορεί να είναι εδώ και να προκαλεί έναν διαρκή πονοκέφαλο σε πολίτες και επιχειρήσεις, ωστόσο οι κρατικές επιδοτήσεις, οι εκπτώσεις των εταιρειών ρεύματος και αερίου στα τιμολόγια, η κατάργηση της περιβόητης ρήτρας αναπροσαρμογής που προκαλούσε… εμφράγματα στους καταναλωτές, οι αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας της ελληνικής αγοράς ενέργειας τον Ιούλιο, το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης (ΤΕΜ) αλλά και μία εύθραυστη ισορροπία που επιτυγχάνεται στις διεθνείς αγορές, δίνουν σημαντικές ανάσες στους οικιακούς πρωτίστως καταναλωτές.

Οι διεθνείς τιμές αερίου, πετρελαίου και ρεύματος μπορεί να παρουσιάζουν διαρκή σκαμπανεβάσματα αλλά ένα τείχος προστασίας που έχει υψωθεί κρατά «ασφαλείς» τους πολίτες από τις διαρκείς επιδρομές της ενεργειακής ακρίβειας.

Η «ΜτΚ» επιχειρεί να εξηγήσει βήμα - βήμα τις αιτίες του φαινομένου.

Επιδοτήσεις και εκπτώσεις

Η διατήρηση από πλευράς διυλιστηρίων της έκπτωσης των 60 ευρώ ανά κυβικό (6 λεπτά το λίτρο προ ΦΠΑ και 7,5 λεπτά με ΦΠΑ) προς τις εταιρείες εμπορίας που προμηθεύονται πετρέλαιο θέρμανσης μέχρι το τέλος του έτους, κρατά σε ικανοποιητικά επίπεδα την τιμή του καυσίμου.

Σημειώνεται ότι εκτός από τη Helleniq Energy, την ίδια πολιτική θα ακολουθήσει και το έτερο διυλιστήριο της Motor Oil Hellas χορηγώντας την έκπτωση των 6 λεπτών στις εταιρείες του ομίλου που προμηθεύονται πετρέλαιο από εκείνην.

Με τις τιμές του πετρελαίου διεθνώς να τραβάνε την… κατηφόρα, σε καθοδική τροχιά με γοργούς ρυθμούς έχουν μπει και οι τιμές του πετρελαίου θέρμανσης.

Αν και τα δεδομένα αλλάζουν ταχύτατα, το κόστος του υποχώρησε στα 1,16 ευρώ/λίτρο στην εκπνοή του Νοεμβρίου, όταν στις 15 Οκτωβρίου οπότε και ξεκίνησε η διάθεσή του είχε μέση τιμή στα 1,412 ευρώ/λίτρο. Δηλαδή βούτηξε κατά 0,262 ευρώ/λίτρο, καθιστώντας το πιο φθηνό για θέρμανση από φυσικό αέριο και ηλεκτρικό ρεύμα.

Η τιμή σε μεγαβατώρες για το πετρέλαιο θέρμανσης, που θα μας επιτρέψει τη σύγκριση με αέριο και ρεύμα, είναι 108 ευρώ/MWh.

Συγκεκριμένα η μετατροπή του πετρελαίου θέρμανσης σε κιλοβατώρες γίνεται ως εξής: 1,16 ευρώ/λίτρο που είναι η τιμή λιανικής με την επιδότηση των διυλιστηρίων ή αλλιώς 1.160 ευρώ ανά κυβικό, διαιρείται με το ειδικό βάρος που είναι 0,85 τόνοι/κυβικό. Το αποτέλεσμα διαιρείται με τη θερμογόνο δύναμη που είναι 12,6MWh/τόνο και προκύπτει τιμή 10,8 λεπτά/MWh.

Υπενθυμίζεται ότι η τιμή του φυσικού αερίου κυμαίνεται περίπου στα 135 ευρώ/MWh για τον Δεκέμβριο, δηλαδή 13,5 λεπτά/KWh συμπεριλαμβανομένων και των λοιπών χρεώσεων (δίκτυα, ΦΠΑ κ.λπ.) αλλά και της έκπτωσης που χορηγεί η ΔΕΠΑ. Περίπου σε αυτά τα επίπεδα αναμένεται να κινηθούν οι τιμές και τον Ιανουάριο.

Συνεπώς το πετρέλαιο (10,8 λεπτά/KWh) είναι φθηνότερο από αέριο (13,5 λεπτά/KWh) και ρεύμα (15 -16 λεπτά ανά κιλοβατώρα). Οι τιμές που αναφέρονται είναι αυτές που προκύπτουν μετά τις εκπτώσεις και τις επιδοτήσεις.

Σε κάθε περίπτωση πάντως, με δεδομένες και τις καιρικές συνθήκες η ζήτηση για καύσιμα θέρμανσης μέχρι στιγμής μπορεί να ήταν αναιμική, αλλά αυτό σταδιακά θα αρχίσει να αλλάζει όσο μπαίνουμε στο… κυρίως πιάτο του χειμώνα και η θερμοκρασία βουτά προς τα κάτω.

Αναφορικά με το ρεύμα, το μέγεθος του προβλήματος της ενεργειακής κρίσης αποτυπώνεται στον σταθερά υψηλό ρυθμό διακανονισμών στους οποίους προχωρούν κάθε μήνα χιλιάδες νοικοκυριά και επιχειρήσεις.

Διακανονισμοί ποσών αυξημένων κατά 100% για οικιακούς πελάτες και αλυσίδες καταστημάτων και βιομηχανιών, «φωνάζουν» πως το ενεργειακό τσουνάμι χτυπά με σφοδρότητα αν και ακόμα δεν παρασέρνει ορμητικά πολίτες και επιχειρείν, καθώς οι διευκολύνσεις που παρέχουν οι πάροχοι ενέργειας συγκρατούν το πρόβλημα.

Παράλληλα, οι ανησυχίες της αγοράς για άνθιση του «ενεργειακού τουρισμού», με μαζικές μετακινήσεις καταναλωτών σε νέους παρόχους χωρίς εξόφληση των χρεών στους προηγούμενους, φαίνεται να διασκεδάζονται. Καταγράφεται πλέον μια γενική απροθυμία των πελατών να αλλάξουν προμηθευτή.

Το μοντέλο που ισχύει στην αγορά από τον περασμένο Αύγουστο, το οποίο δίνει τη δυνατότητα στους καταναλωτές για… πηγαινέλα μεταξύ των παρόχων χωρίς συνέπειες (ακόμα και αν έχουν χρέη στην προηγούμενη εταιρεία), προκαλεί μάλλον σύγχυση, μπέρδεμα και διστακτικότητα στους καταναλωτές, καθώς τίποτα δεν μπορεί να προεξοφλήσει πως ο φθηνός σήμερα πάροχος, δεν θα αλλάξει γραμμή πλεύσης τον επόμενο μήνα, σε μία περίοδο που τα δεδομένα αλλάζουν ταχύτατα.

Συγκρίνοντας τον πληθωρισμό του ρεύματος το φετινό Νοέμβριο με τον ίδιο μήνα πέρυσι, τα στοιχεία πιθανότατα θα δείχνουν ότι θα είναι από μηδενικός έως και αρνητικός.

Και αυτό καθώς τα 15-16 λεπτά με τα οποία χρεώνουν οι περισσότερες εταιρείες είναι χαμηλότερα από εκείνα που επέβαλαν στους λογαριασμούς ρεύματος τον περσινό Νοέμβριο, έναν από τους πιο εφιαλτικούς μήνες από την έναρξη της ενεργειακής κρίσης.

Στην ουσία, ο περσινός Νοέμβριος ήταν ο πρώτος μήνας των υπερβολικών χρεώσεων που οδήγησε τελικά τη κυβέρνηση να λάβει ύστερα από κάποιο διάστημα την απόφαση για το power pass, δηλαδή την επιστροφή μέρους των υπερβολικών χρεώσεων για τους λογαριασμούς της περιόδου Δεκεμβρίου 2021 - Ιουλίου 2022.

Από τον Νοέμβριο του 2021, οι καταναλωτές στην Ελλάδα είχαν νιώσει στο πετσί τους τις επιπτώσεις των τεράστιων αυξήσεων στους λογαριασμούς τους οι οποίοι «πετούσαν» με άνοδο της τάξης του 96% για τα νοικοκυριά -και πολλαπλάσιες για τις επιχειρήσεις- σε σχέση με το 2020.

Ένας επιπλέον λόγος για τον οποίο ο ενεργειακός πληθωρισμός τον φετινό Νοέμβριο αναμένεται από μηδενικός ως και αρνητικός έναντι του ίδιου μήνα πέρσι, είναι το φυσικό αέριο. Η τιμή του έχει υποχωρήσει σημαντικά και η ετήσια αύξηση απέχει πολύ από τα ιλιγγιώδη ποσοστά του 300 - 400% που παρατηρούνταν τους προηγούμενους μήνες.

Το Ταμείο Μετάβασης, το πλαφόν αλά Ελληνικά και οι… μαντεψιές

Πέντε μήνες μετά την κατάργηση της ρήτρας αναπροσαρμογής και την εκκίνηση εφαρμογής του νέου μοντέλου λειτουργίας της αγοράς με το οποίο ουσιαστικά οι πάροχοι καλούνται να… μαντέψουν τις τιμές του επόμενου μήνα (και προφανώς «μαντεύουν» ποντάροντας στις υψηλότερες τιμές), η ελληνική αγορά παραμένει στις φθηνότερες πανευρωπαϊκά όσον αφορά τις τιμές λιανικής (αυτές που πληρώνουν οι καταναλωτές), αλλά με ένα ακριβό τίμημα.

Τις χαμηλές τιμές επιδοτεί ένα διόλου ευκαταφρόνητο μαξιλάρι ασφαλείας 8,1 δισ. ευρώ από το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης και ενώ το ρίσκο για τους παρόχους παραμένει μεγάλο. Μέσω του μηχανισμού που έχει θεσπιστεί και είναι σε ισχύ από τον Ιούλιο, ορίζονται ανώτατα όρια αποζημίωσης (πλαφόν) για τις μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, βάσει του πραγματικού τους κόστους λειτουργίας.

Η διαφορά μεταξύ της χρηματιστηριακής τιμής και της αποζημίωσης που έχει οριστεί δεσμεύεται υπέρ του Ταμείου και χρησιμοποιείται για την επιδότηση των οικιακών και επαγγελματικών λογαριασμών ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου.

Την ίδια στιγμή, στα 373,55 εκατ. ευρώ έχει οριστεί το ποσό των υπερκερδών που θα καταβάλουν οι παραγωγοί ενέργειας στο Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης, ενώ ανάλογο μοντέλο θα καθιερωθεί και για τα υπερ-έσοδα των προμηθευτών ηλεκτρικού ρεύματος.

Επιπλέον μέχρι το τέλος του έτους θα φορολογηθούν και τα υπερ-έσοδα των διυλιστηρίων και της ΔΕΠΑ. Ο συντελεστής θα είναι 33% και θα επιβληθεί για τα κέρδη του 2022 που είναι πάνω από 20% σε σχέση με την τελευταία τετραετία (2018-2021).

Τα έσοδα θα κατευθυνθούν για τη στήριξη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων. Ανάλογη απόφαση για το 2023 θα ληφθεί ανάλογα με την πορεία της κρίσης.

Σύμφωνα με το ινστιτούτο Bruegel, (Σεπτέμβριος), η Ελλάδα ήταν δεύτερη στην ΕΕ όσον αφορά το ύψος των μέτρων στήριξης ως ποσοστό του ΑΕΠ, με ένα ποσό 6,8 δισ. ήτοι το 3,72% του ΑΕΠ. Τα 4,8 δισ. τα οποία αναφέρει ο προϋπολογισμός ισούνται με 2,3% του ΑΕΠ και τα 8,1 δισ. ευρώ με 3,9% του ΑΕΠ.

Παράλληλα κι ενώ οι τιμές χονδρικής εμφανίζουν πτωτικές τάσεις, και για τον Δεκέμβριο τα τιμολόγια που ανακοίνωσαν μεγάλοι προμηθευτές είναι σχετικά υψηλά, ενσωματώνοντας προφανώς τυχόν ρίσκα από απότομες μεταβολές των τιμών.

Τον αλμυρό λογαριασμό της διαρκούς αβεβαιότητας καταβάλλουν το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης και κατά ένα μικρότερο μέρος ο κρατικός προϋπολογισμός.

Καθίσταται σαφές πως οι τελικές τιμές του ρεύματος στην Ελλάδα, έστω και με βαρύ κόστος, παραμένουν από τις χαμηλότερες πανευρωπαϊκά. Οι τιμές ηλεκτρικού ρεύματος τον Οκτώβριο ήταν για ένα ακόμη μήνα κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Σύμφωνα με τον HEPI (ευρωπαϊκός δείκτης τιμών ενέργειας) μεταξύ 15 ευρωπαϊκών χωρών, η τιμή λιανικής στα κυμαινόμενα τιμολόγια ρεύματος ήταν η δεύτερη φθηνότερη μετά το Λουξεμβούργο.

Σύμφωνα με το ΥΠΕΝ, τα κυμαινόμενα τιμολόγια της Ισπανίας είναι κατά 39% ακριβότερα σε σχέση με την Ελλάδα και της Πορτογαλίας κατά 6%.

Πού προσανατολίζεται η κυβέρνηση για τον Ιανουάριο

Η επιδότηση Δεκεμβρίου για το ρεύμα διαμορφώνεται σε τρεις κλίμακες για τους οικιακούς καταναλωτές:

- Για κατανάλωση έως 500 κιλοβατώρες, η επιδότηση διαμορφώνεται στα 221 ευρώ ανά μεγαβατώρα. Η κατηγορία αυτή αφορά το 90% των νοικοκυριών στην Ελλάδα.

- Για κατανάλωση από 501 έως 1.000 κιλοβατώρες, η επιδότηση διαμορφώνεται στα 171 ευρώ ανά μεγαβατώρα.

- Για κατανάλωση πάνω από 1.001 κιλοβατώρες, η επιδότηση διαμορφώνεται στα 81 ευρώ ανά μεγαβατώρα. Η κατηγορία αυτή αφορά το 2% των νοικοκυριών στην Ελλάδα.

Να σημειωθεί ότι ισχύει και πάλι μπόνους μειωμένης κατανάλωσης. Έτσι εάν ένα νοικοκυριό μειώσει την κατανάλωση κατά 15% σε σχέση με το 2021 η επιδότηση αυξάνεται κατά 50 ευρώ ανά μεγαβατώρα.

Για τα νοικοκυριά που είναι ενταγμένα στο Κοινωνικό Οικιακό Τιμολόγιο, η επιδότηση διαμορφώνεται στα 269 ευρώ ανά μεγαβατώρα. Απορροφάται σχεδόν το 100% της αύξησης.

Το συνολικό κόστος της επιδότησης για τα νοικοκυριά ανέρχεται στα 282 εκατ. ευρώ.

Σε ανάλογο μοντέλο προσανατολίζεται η κυβέρνηση και για τον Ιανουάριο, με τις επιδοτήσεις να αποτελούν την αιχμή του δόρατος για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης και την συγκράτηση των λογαριασμών σε ανεκτά επίπεδα.

Το ύψος τους για τον ερχόμενο μήνα προφανώς είναι πολύ πρόωρο να επιχειρήσει να το προβλέψει κανείς αλλά αν οι τάσεις στις τιμές του αερίου εξακολουθήσουν να είναι πτωτικές, οι κυβερνητικές ενισχύσεις μπορεί να είναι ακόμα χαμηλότερες από αυτές του Δεκεμβρίου.

Εκτός τόπου και χρόνου η… γερμανική Κομισιόν

Ο λόγος για τον οποίο τρέχουν με ταχύτητες... φωτός οι τιμές του ρεύματος, είναι το φυσικό αέριο. Έτσι, όπως λειτουργεί το χρηματιστήριο ηλεκτρικής ενέργειας, αυτός που προσφέρει την υψηλότερη τιμή ηλεκτρικής ενέργειας (και συνήθως είναι αυτός που παράγει ρεύμα με φυσικό αέριο) είναι και αυτός που καθορίζει την τιμή με την οποία θα πληρωθούν όλοι οι παραγωγοί ενέργειας.

Άρα, αν βρεθεί τρόπος να μειωθεί το κόστος παραγωγής ρεύματος με φυσικό αέριο όπως η επιβολή πλαφόν, ουσιαστικά αντιμετωπίζεται το πρόβλημα.

Βέβαια, η τιμή του φυσικού αερίου, διαμορφώνεται στο χρηματιστήριο του Άμστερνταμ. Σε αυτή την τιμή όμως, η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει δυνατότητα παρέμβασης.

Μόνο αν ληφθεί απόφαση σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα μπορούσε να μπει όριο (πλαφόν) αλλά προς το παρόν και προς το μέλλον δεν φαίνεται ότι η Ευρώπη είναι διατεθειμένη να παρέμβει ουσιαστικά σε μία χρηματιστηριακή αγορά. Πολλές είναι οι χώρες που ανθίστανται με πρώτη φυσικά την Γερμανία που σπρώχνει το τενεκεδάκι παρακάτω.

Χωρίς παρέμβαση όμως στην τιμή του φυσικού αερίου, είναι δεδομένο ότι όλα τα μέτρα που εξαγγέλλονται θα αποτελούν σταγόνα στον ωκεανό.

Η μονίμως προκλητικά βραδυπορούσα γραφειοκρατία των Βρυξελλών αν και το ζήτημα της πανάκριβης ενέργειας αφορά άμεσα και τον Βορρά, κρύβει το πρόβλημα κάτω από το χαλί, χωρίς να προχωρά σε δραστική παρέμβαση σε μία χρηματιστηριακή αγορά - καζίνο που προκαλεί... εφιάλτες στους πολίτες αλλά τεράστια κέρδη σε μεγάλους ενεργειακούς ομίλους, κάτι που εξηγεί το γιατί η Γερμανία δεν κουνιέται… ρούπι από τη θέση της κατά του πλαφόν.

Στο πλαίσιο αυτό, αντιμέτωπη με την ασφυκτική πίεση πολλών κυβερνήσεων, που θεωρούν ότι η κωμική πρόταση για το πλαφόν στα 275 ευρώ/MWh κινείται σε λάθος κατεύθυνση, δεν είναι προς το συμφέρον των πολιτών και μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε αυξήσεις τιμών, βρίσκεται η Κομισιόν.

Η παράλογη… λογική πάντως πίσω από τη πρόταση της Κομισιόν για πλαφόν στο αέριο σε τέτοια επίπεδα δεν αποσκοπεί στην μείωση της τιμής του, αυτή επιτυγχάνεται μόνο με περιορισμό της κατανάλωσης.

Η λογική της είναι με ποιο τρόπο θα αποφευχθεί μια νέα ανισορροπία στην αγορά, όπως εκείνη του περασμένου καλοκαιριού, όταν οι τιμές είχαν φτάσει σε ιστορικά υψηλά και οι αποκλίσεις ανάμεσα στον ολλανδικό δείκτη TTF και τις τιμές του LNG είχαν εκτιναχθεί σε αστρονομικά επίπεδα.

Τα γερμανικά οικονομικά της Κομισιόν ουσιαστικά θέτουν ένα πολύ υψηλό πλαφόν που δεν είναι… πλαφόν, εκτός κάθε οικονομικής λογικής, για να μην εφαρμοστεί ποτέ στην πράξη.

Την ώρα που οι τιμές του αερίου αυτή τη στιγμή κυμαίνονται πέριξ των 130-150 ευρώ/MWh, η Κομισιόν προτείνει πλαφόν σχεδόν 125 ευρώ υψηλότερα…

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να μην τρομάξει προφανώς τους ενδιαφερόμενους δεν τολμά καν να προφέρει τη λέξη «πλαφόν», το οποίο ονομάζει «μηχανισμό διόρθωσης της αγοράς».

Ο μηχανισμός θα ενεργοποιείται αν η τιμή διακανονισμού των παραγώγων TTF του επόμενου μήνα υπερβαίνει τα 275 ευρώ για δύο εβδομάδες και οι τιμές του TTF είναι κατά 58 ευρώ υψηλότερες από την τιμή αναφοράς του Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου για 10 συνεχόμενες ημέρες διαπραγμάτευσης εντός των δύο εβδομάδων. Κοινώς ζήσε Μάη μου…

Η Αθήνα χαρακτηρίζει παράλογη την πρόταση και μαζί με ένα μπλοκ 15 χωρών, μεταξύ των οποίων Ιταλία, Ισπανία, Βέλγιο, Πολωνία, Γαλλία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Λετονία και Λιθουανία, ζητούν το ανώτατο όριο να ορισθεί μεταξύ 150-200 ευρώ, ως η μόνη πιθανή λύση να μειωθούν οι τιμές.

Η συνέχεια του ενεργειακού δράματος θα παιχτεί στις 13 Δεκεμβρίου στη συνεδρίαση των υπουργών Ενέργειας.