Με αφορμή τις εξελίξεις που συντελούνται στη Θεσσαλονίκη, η «ΜτΚ» ανοίγει τον φάκελο της ειδικότητας της πληροφορικής και μέσα από διακεκριμένους πανεπιστημιακούς καθηγητές, θέτει στο επίκεντρο τις εξελίξεις της ειδικότητας στη νέα εποχή που διαγράφεται, τις προοπτικές των αποφοίτων, ενώ επιχειρεί να απαντήσει στο γιατί η αγορά εργασίας θέτει το πρόβλημα της δυσκολίας ανεύρεσης εργαζομένων στην ειδικότητα και στρέφεται εκτός Ελλάδας.

«Tο ανθρώπινο δυναμικό της Θεσσαλονίκης» και «οι άνθρωποι της πόλης που έχουν εξαιρετικές επιστημονικές γνώσεις», αποτέλεσε, όπως δήλωσαν χαρακτηριστικά οι επικεφαλής της Pfizer, ο λόγος της δημιουργίας του παγκόσμιου Κέντρου Ψηφιακής Καινοτομίας και του παγκόσμιου Κέντρου Επιχειρησιακών Λειτουργιών και Υπηρεσιών της εταιρείας στη Θεσσαλονίκη. Η εμπλοκή των πανεπιστημίων της πόλης και οι συνεργασίες που αναπτύσσουν με την εταιρεία, πιστοποιεί με τον καλύτερο τρόπο, τις δηλώσεις του Διευθύνοντος Συμβούλου της Pfizer, Άλμπερτ Μπουρλά και του προέδρου της PfizerHellas Ζαχαρία Ραγκούση, που εστιάζουν ακριβώς στο ανθρώπινο δυναμικό και στην υψηλή κατάρτιση των εργαζομένων που σε μεγάλο ποσοστό είναι από τη Θεσσαλονίκη. Τα πανεπιστήμια, έχουν επίσης αναπτύξει συνεργασίες με το Διεθνές Κέντρο Ψηφιακού Μετασχηματισμού και Ψηφιακών δεξιοτήτων της CISCO, τη Deloitte και άλλες εταιρείες, που ζητούν προσωπικό καταρτισμένο γύρω από τις ειδικότητες της πληροφορικής και των νέων τεχνολογιών. Την ίδια ώρα, στην πόλη της Θεσσαλονίκης διοργανώνεται η πρώτη διεθνής έκθεση τεχνολογίας «Beyond 4.» στη ΔΕΘ, με κύρια πεδία τις τεχνολογικές εξελίξεις και τη μεταστροφή στις τεχνολογίες, αναδεικνύοντας μέσα από παρουσιάσεις και δράσεις, τα βήματα της πόλης σε μια νέα πραγματικότητα, που δημιουργείται από τις αλλαγές που έρχονται και δίνουν ώθηση σε ζητήματα που σχετίζονται γύρω από την ειδικότητα της πληροφορικής.

Οι εξελίξεις που συντελούνται στη Θεσσαλονίκη, υπαγορεύουν την ανάγκη καταγραφής των δεδομένων γύρω από το ζήτημα, των προοπτικών που έχουν γεννηθεί για τους φοιτητές και τους επαγγελματίες της πληροφορικής, με τις ανάγκες τις αγοράς να είναι ιδιαίτερα αυξημένες, δημιουργώντας ένα σημαντικό κενό που στην παρούσα φάση είναι αδύνατον να καλυφθεί.

Το «όχημα» και οι επαγγελματίες της Πληροφορικής

Η επαγγελματική δραστηριότητα των εμπλεκομένων με την πληροφορική τα τελευταία χρόνια «έχει εκτοξευθεί» όπως δηλώνει ο Κοσμήτορας της Σχολής Επιστημών Πληροφορίας και Πρόεδρος του Τμήματος Εφαρμοσμένης Πληροφορικής του Πανεπιστημίου «Μακεδονίας», Αλέξανδρος Χατζηγεωργίου, στη «ΜτΚ». Όπως εξηγεί, «πέρα από την τεχνολογική ανάπτυξη, οι υπηρεσίες του δημοσίου προχωρούν στη μηχανοργάνωση και τη μηχανογράφηση, το ίδιο και πολλές ιδιωτικές εταιρείες, ενώ όλες οι λειτουργίες μιας επιχείρησης πλέον υποστηρίζονται από συστήματα πληροφορικής. Το γεγονός ότι έχουμε πάρα πολλές startup, νεοφυείς επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται με κύριο όχημα την πληροφορική, σημαίνει ότι εντέλει για κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα χρειάζονται συστήματα λογισμικού τα οποία σε πολλές των περιπτώσεων είναι έτοιμα αρκεί να τα αγοράσεις, σε ακόμα περισσότερες περιπτώσεις τα συστήματα αυτά πρέπει να αναπτυχθούν εκ νέου, να λειτουργήσουν και να συντηρηθούν και εδώ χρειάζονται επαγγελματίες της πληροφορικής. Την περίοδο της πανδημίας, κατάλαβαν όλοι το ρόλο και τη σημασία της πληροφορικής για όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες». Ο κ. Χατζηγεωργίου μιλάει και για το υψηλό επίπεδο των ελληνικών σπουδών και εξηγεί γιατί μεγάλες εταιρείες αποφασίζουν να επενδύσουν στο ανθρώπινο δυναμικό της πόλης. «Είναι πολλοί ο λόγοι για τους οποίους οι εταιρείες αποφασίζουν να δημιουργήσουν έδρα και στη Θεσσαλονίκη και έχοντας μιλήσει μαζί τους, θα σας έλεγα ότι σε ένα μεγάλο βαθμό λαμβάνουν υπόψη και την προσφορά αποφοίτων πληροφορικής αντίστοιχων ειδικοτήτων που μπορούν να βρουν σε μια περιοχή. Το επίπεδο των σπουδών προπτυχιακών προγραμμάτων πληροφορικής στην Ελλάδα είναι πάρα πολύ υψηλό, είναι εφάμιλλο αν όχι και καλύτερο του εξωτερικού. Στη χώρα μας, ενσκήπτουμε στα πανεπιστήμια, όχι μόνο σε θεωρητικές γνώσεις, αλλά σε μεγάλο βαθμό και σε δεξιότητες που καθιστούν τους αποφοίτους κατά ένα βαθμό πιο έτοιμους για την αγορά εργασίας».

Ο Κοσμήτορας της Σχολής και Πρόεδρος του Τμήματος Επιστήμης και Τεχνολογίας του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος, Χρήστος Τζώρτζης, αποτυπώνει τη «ραγδαία εξέλιξη της επιστήμης της πληροφορικής» όπως λέει, μέσα από τον πολλαπλασιασμό των προγραμμάτων σπουδών στο ΔΙΠΑΕ. «Στη σχολή μας πριν από οκτώ χρόνια παρείχαμε μόνο ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα στις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών, στη συνέχεια το διευρύναμε και πλέον προσφέρουμε έξι επιτυχημένα αγγλόφωνα μεταπτυχιακά προγράμματα, στην επιστήμη δεδομένων, την κυβερνοασφάλεια κ.α. Μέσα σε μια οκταετία διαφοροποιήσαμε το πορτφόλιο των προγραμμάτων μας και ακόμα και τώρα είμαστε σε διαβούλευση με άλλες σχολές, πανεπιστήμια και ερευνητικούς φορείς να δημιουργήσουμε μεταπτυχιακά σε νέους κλάδους στους οποίους υπεισέρχεται η πληροφορική».

36 πανεπιστημιακά τμήματα πληροφορικής

«Η αγορά εργασίας της πληροφορικής αλλάζει συνεχώς γιατί δημιουργούνται καινούργιες ανάγκες, κυρίως στην εποχή της ψηφιοποίησης της βιομηχανίας, όπου παρουσιάζονται καινούργιες εργασίες, νέα αντικείμενα και έξυπνες συσκευές», όπως δηλώνει ο Ελευθέριος Αγγελής, πρόεδρος του τμήματος Πληροφορικής του ΑΠΘ. Όπως λέει, τα πανεπιστημιακά τμήματα, με αντικείμενο την πληροφορική και τη μηχανική υπολογιστών είναι 36 σε όλη τη χώρα, αυτά τα τμήματα δημιουργούν μεγάλο αριθμό αποφοίτων με γνώσεις πληροφορικής και βέβαια υπάρχουν και διαβαθμίσεις στην ποιότητα. Το θέμα είναι ότι πολλοί απόφοιτοι φεύγουν στο εξωτερικό για να αναζητήσουν καλύτερες συνθήκες εργασίας, δεν είναι εύκολο να μείνουν στη χώρα μας λόγω των συνθηκών και των προοπτικών».

Ο Ιωάννης Βλαχάβας, καθηγητής στο τμήμα Πληροφορικής του ΑΠΘ ο οποίος συμπεριλαμβάνεται στην κατάταξη με τους κορυφαίους επιστήμονες του 2021 στην Επιστήμη των Υπολογιστών και της Ηλεκτρονικής (Computer Science and Electronics), μιλάει στη «ΜτΚ» για την πληροφορική και την απορρόφηση των αποφοίτων. «Η πληροφορική έχει μπει σε κάθε τομέα των δραστηριοτήτων του ανθρώπου, υπάρχει ζήτηση, θα τείνει αυξανόμενη, αλλά θα πρέπει οι απόφοιτοι να έχουν συγκεκριμένες ικανότητες για να μπορέσουν να απορροφηθούν στην αγορά εργασίας. Δεν σημαίνει ότι όποιος έχει ένα πτυχίο πληροφορικής αμέσως βρίσκει δουλειά.Το ξέρω γιατί υπάρχει το παράδοξο από τη μια οι εταιρείες να ζητούν αποφοίτους πληροφορικής και από την άλλη να υπάρχουν άνεργοι απόφοιτοι της πληροφορικής. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι υπάρχουν περίπου 40 τμήματα στην Ελλάδα που είτε άμεσα, είτε έστω λίγο παράπλευρα, προσφέρουν γνώσεις και πτυχία πληροφορικής. Δηλαδή, περίπου 8,5 χιλιάδες υποψήφιοι εισάγονται σε τριτοβάθμιες σχολές και αν υπολογίσουμε ότι οι απόφοιτοι είναι περίπου 7 χιλιάδες, τότε είναι ένα σημαντικό νούμερο για την ελληνική αγορά που δεν δικαιολογεί την έλλειψη. Το θέμα σχετίζεται με πολλούς παράγοντες».

Περιζήτητοι απόφοιτοι

Ο Κωνσταντίνος Φούσκας, αναπληρωτής καθηγητής στο τμήμα Εφαρμοσμένης Πληροφορικής του Πανεπιστημίου «Μακεδονίας», εξηγεί τους λόγους που η σημερινή εποχή καθιστά περιζήτητους τους απόφοιτους των ειδικοτήτων της πληροφορικής, εστιάζοντας στις δυνατότητες, αλλά και τα προβλήματα που προκύπτουν. «Είναι προφανές ότι έχει αλλάξει όλος ο κόσμος και η καθημερινότητά μας έχει στραφεί προς τη χρήση των τεχνολογιών σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας. Όλο το κομμάτι που γνωρίζαμε και υπήρχε σε έναν μη ψηφιακό κόσμο, έχει περάσει σχεδόν αποκλειστικά σε έναν ψηφιακό κόσμο. Οι επιχειρήσεις οι οποίες πάντα επένδυαν στην καινοτομία και χρησιμοποιούσαν το state of the art», αλλά και οι επιχειρήσεις που έχουν μείνει πίσω αντιλαμβάνονται την ανάγκη να εξελίξουν αυτό το κομμάτι. Για να γίνει αυτό σίγουρα περνάει μέσα από το κομμάτι της πληροφορικής, γιατί υπάρχει μια πολύ μεγάλη δυναμική στο να αξιοποιηθεί σε οποιαδήποτε επιχειρηματική λειτουργία. Αυτό δίνει τη μεγάλη δυνατότητα στους αποφοίτους της πληροφορικής να είναι περιζήτητοι, γιατί ακριβώς είναι αυτοί που θα χρησιμοποιήσουν τις νέες τεχνολογίες, τα φρέσκα μυαλά, που θα φέρουν όχι μόνο σε μεγάλα κέντρα καινοτομίας, όπως έχουμε στη Θεσσαλονίκη, αλλά και σε μικρότερες επιχειρήσεις την τεχνολογία της πληροφορικής. Το πρόβλημα είναι ότι πολλές φορές δεν μπορούν να συνδυάσουν πράγματα που σχετίζονται με το κομμάτι της επιχειρηματικής λειτουργίας, με το κομμάτι της αξιοποίησης της τεχνολογίας. Η τεχνολογία από μόνη της δεν είναι πανάκεια, αλλά αποτελεί ένα εργαλείο το οποίο αξιοποιώντας το με το σωστό τρόπο, εμπλέκοντας σωστά τους ανθρώπους, λαμβάνοντας υπόψη τι πραγματικά υπάρχει σε επίπεδο διαδικασιών και γνώσης μπορούν να οδηγήσει σε επιτυχία οποιαδήποτε επιχείρηση και οργανισμό».

Τα αίτια πίσω από την αδυναμία της αγοράς να καλύψει τη ζήτηση

Στοιχεία των αποφοίτων του ΑΠΘ

Η απορρόφηση και η εργασιακή αποκατάσταση

Ο Πρόεδρος του τμήματος της Πληροφορικής του ΑΠΘ, δίνει στη «ΜτΚ» αναλυτικά στοιχεία των εισαχθέντων και αποφοίτων από τη σχολή του Αριστοτελείου, ενώ αναφέρεται και στις πρωτοβουλίες που πρέπει να αναλάβει η πολιτεία, στην κατεύθυνση της ενίσχυσης των καλών σχολών.

«Σύμφωνα με τα στοιχεία που συλλέγουμε από τους απόφοιτούς μας, με τους οποίους έχουμε επαφή μέσα από ένα ερωτηματολόγιο που συμπληρώνουν, οι πρωτοετείς το 2020 ήταν 228, συνήθως έχουμε 150, αλλά με τις ειδικές κατηγορίες και τις μετεγγραφές φτάνουν πάνω από 200. Οι απόφοιτοι είναι περίπου στους 100 κάθε χρόνο, από τα προπτυχιακά μας προγράμματα και εκεί περίπου κυμαίνονται και οι απόφοιτοι από τα μεταπτυχιακά μας προγράμματα. Αυτό που έχουμε δει είναι το ποσοστό που βρίσκει δουλειά σε διάστημα 18 μηνών από την αποφοίτησή του, συμπεριλαμβανομένου και αυτών που εργάζονται ήδη κατά τη διάρκεια των σπουδών τους, να φτάνει στο 90%. Από αυτούς που εργάζονται, με βάση στοιχεία του 2018, το 43% εργαζόταν και κατά τη διάρκεια των σπουδών του και περίπου το 80% βρήκε δουλειά σε 6 μήνες μετά το πτυχίο. Το 80% απαντά ότι η δουλειά του είναι σχετική με τις σπουδές και σε ποσοστό 77% υπάρχει ικανοποίηση από την εργασία του. Οι υπόλοιποι απαντούν πως δεν τους άρεσε η δουλειά τους ή ήταν ουδέτεροι. Όντως οι δικοί μας απόφοιτοι απασχολούνται στην αγορά εργασίας ή επιλέγουν να συνεχίσουν τις σπουδές τους κάνοντας μεταπτυχιακό. Η πολιτεία πρέπει να φροντίσει να ενισχύσει τα πραγματικά καλά τμήματα της πληροφορικής, γιατί υπάρχει μεγάλη ζήτηση και κάποια τμήματα κάνουν εξαιρετική δουλειά. Το δικό μας πρόγραμμα σπουδών πιστοποιήθηκε και ήμασταν άριστοι, οπότε τα τμήματα που παρουσιάζουν άριστες επιδόσεις και το πρόγραμμα τους είναι πιστοποιημένο πρέπει να υποστηρίζονται
περισσότερο από την πολιτεία».

Ζητούν προσωπικό, αλλά δεν βρίσκουν

Οι εξαίρετοι πανεπιστημιακοί καθηγητές, δίνουν τη δική τους απάντηση στο βασικό προβληματισμό που προκύπτει και αφορά στην αδυναμία της αγοράς εργασίας να βρει το προσωπικό που χρειάζεται στις ειδικότητες της Πληροφορικής, γεγονός που την ωθεί να στραφεί στην αγορά του εξωτερικού. Όπως λέει ο κ. Αγγελής, «δεν είναι θέμα των πανεπιστημίων, αλλά της αγοράς εργασίας, το τι προσφέρει. Πολλοί απόφοιτοι φεύγουν στο εξωτερικό για να αναζητήσουν καλύτερες συνθήκες εργασίας και την ίδια ώρα οι εταιρείες παραπονιούνται ότι δεν υπάρχει προσωπικό. Αυτό οφείλεται στο ότι δεν έχει γίνει στην ελληνική αγορά μια ξεκάθαρη αποτύπωση του εργασιακού περιβάλλοντος της συγκεκριμένης ειδικότητας. Πρέπει να δούμε τι προσφέρουν, στην εξέλιξη της εργασίας, μισθολογικά και στις συνθήκες που εργάζονται οι τελειόφοιτοι του αντικειμένου».

Για τον κ. Βλαχάβα, τρείς είναι ο παράγοντες που καθιστούν δύσκολη την κάλυψη του κενού που δημιουργείται στην αγορά εργασίας. «Πρώτον, τα προγράμματα σπουδών των τμημάτων Πληροφορικής, καθώς δεν προσφέρουν όλα στο βαθμό που θα έπρεπε τις απαραίτητες γνώσεις ώστε οι απόφοιτοι να ικανοποιούν τις απαιτήσεις της αγοράς. Είναι πολύ σημαντικό ότι δεν έχουν ανανεωθεί τα προγράμματα σπουδών που απαιτούνται. Δεύτερον, ορισμένα τμήματα και κυρίως στα αστικά κέντρα, συγκεντρώνουν πολύ μεγάλο αριθμό φοιτητών. Τα αμφιθέατρα είναι γεμάτα και η εκπαίδευση στα εργαστήρια είναι αδύνατον να γίνουν με τόσο κόσμο. Τρίτον, οι απόφοιτοι δεν είναι στο σύνολό τους υψηλού επιπέδου. Οι εταιρείες δεν κοιτάνε μόνο το πτυχίο, αλλά τις γνώσεις που έχεις πέρα από αυτό και πως τις εξελίσσεις συνεχώς».

Ο κ. Τζώρτζης χαρακτηρίζει «δύσκολο και λεπτό το ερώτημα, στο οποίο υπάρχει μια αντιφατικότητα. Το συντριπτικό ποσοστό των απόφοιτών μας εργάζονται, από την άλλη πλευρά υπάρχει μια αντιδιαστολή που λέει ότι οι απόφοιτοι με τα εφόδια που έχουν δεν βρίσκουν απαραίτητα την ανταπόκριση, όχι μόνο σε επίπεδο οικονομικών απολαβών, που σε κάποιες περιπτώσεις είναι σχετικά χαμηλές, αλλά και στις παρεχόμενες προοπτικές επαγγελματικής εξέλιξης. Θα πρέπει να αναρωτηθεί και ο εργοδότης αν δίνει αυτές τις προοπτικές στους απόφοιτους, σε μια παγκοσμιοποιημένη αγορά εργασίας».

Για τον κ. Χατζηγεωργίου, η πραγματικότητα των εταιριών που δυσκολεύονται στην εξεύρεση εργαζομένων, σχετίζεται με δυο παράγοντες, την εξειδίκευση και τις αυξημένες ανάγκες που έχουν. Όπως λέει, «υπάρχουν δυο διαστάσεις εδώ, η μία είναι ότι πράγματι ο αριθμός των αναγκών τους είναι πολύ μεγάλος άρα, χρειάζονται πολλούς αποφοίτους και το δεύτερο ζήτημα σχετίζεται με τις εταιρείες, οι οποίες πολύ συχνά όταν ζητάνε στελέχη πληροφορικής προδιαγράφουν αυστηρά τις τεχνολογίες που θέλουν να γνωρίζουν οι ενδιαφερόμενοι. Οι εταιρείες πολύ συχνά ακριβώς γιατί καλύπτουν δικές τους ανάγκες και αναπτύσσουν εξειδικευμένα συστήματα χρειάζονται ανθρώπους με συγκεκριμένο προφίλ και νομίζω ότι σε αυτό εστιάζει ο προβληματισμός τους ,ότι δεν μπορούν πάντοτε να βρουν ανθρώπους με το συγκεκριμένο προφίλ».

«Δεν είναι εύκολο να δημιουργήσουν τόσους αποφοίτους που να καλύψουν όλη αυτή τη ζήτηση επαρκώς, δεδομένου ότι δεν είναι όλοι οι απόφοιτοί μας στο ίδιο γνωσιακό επίπεδο. Νομίζω ότι το έλλειμμα αυτό υπάρχει και στις δυο κατηγορίες, απόφοιτοι που ήδη έχουν απορροφηθεί σε επιχειρήσεις και απόφοιτοι που πρέπει να αποκτήσουν εμπειρία στην αγορά για να καταφέρουν να είναι ικανοί να υποστηρίξουν μόνοι τους έναν τέτοιο μετασχηματισμό. Σίγουρα το γεγονός ότι η ζήτηση αυξάνεται και μεγάλα κέντρα έρχονται στη Θεσσαλονίκη και ζητούν ένα τόσο μεγάλο πλήθος αποφοίτων, που είναι πιθανότατα μεγαλύτερο από το σύνολο των αποφοίτων που βγάζει σε μια χρονιά ένα τμήμα, αναμφισβήτητα δημιουργεί ένα σημαντικό θέμα προσφοράς και ζήτησης. Θεωρώ ότι απασχολούνται απόφοιτοι στον τομέα της πληροφορικής, ακόμα και σε εργασίες όπου οι γνώσεις τους είναι μεγαλύτερες για τις οποίες χρησιμοποιούνται. Οπότε ίσως χρειαζόμαστε μια μετατόπιση, δηλαδή περισσότεροι άνθρωποι σε μια εισαγωγική εκπαιδευτική διαδικασία η οποία θα τους βοηθήσει να πάνε ένα βήμα παραπέρα και να αναλάβουν δεξιότητες που σχετίζονται με το κομμάτι της πληροφορικής», δηλώνει από την πλευρά του ο κ. Φούσκας.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 17 Οκτωβρίου 2021