Στο έλεος του κορονοϊού είναι η πορεία θεμελιωδών μεγεθών του προϋπολογισμού ο οποίος θα αναθεωρηθεί σημαντικά σε σχέση με ό,τι προέβλεπε το προσχέδιο του Οκτωβρίου. Δαπάνες και πρωτογενές έλλειμμα παίρνουν την ανηφόρα με το ΑΕΠ, μετά και το νέο lockdown, να προβλέπεται να υποστεί δραματική υποχώρηση, που δεν αποκλείεται να ξεπεράσει το 10%, συνεπώς σε απόλυτα νούμερα από 183 δισ. ευρώ το 2019 να… προσγειωθεί στα 168 δισ. ευρώ.

Τα σενάρια για συνεχές άνοιγμα - κλείσιμο της οικονομίας ανάλογα με τα επιδημιολογικά δεδομένα, σίγουρα δεν προσφέρουν σταθερότητα στην οικονομική ζωή, εντείνοντας την ανασφάλεια στην αγορά. Βέβαια, τα νέα για το εμβόλιο της Pfizer, που επιτρέπουν να διαφανεί ένα φως στο βάθος του τούνελ, δίνουν ελπίδες αν και ο δρόμος για την ανάκαμψη θα είναι μακρύς και δύσβατος.

Το πρωτοφανές σκηνικό που διαμορφώνεται με τα πάντα να τίθενται υπό συνεχή αναθεώρηση και τα δεδομένα να αλλάζουν συνεχώς, δεν επιτρέπει τη χάραξη ενός μακροπρόθεσμου σχεδιασμού από το οικονομικό επιτελείο καθώς ο COVID-19 και η απρόβλεπτη εξέλιξή του μπορεί να ακυρώσει τα σχέδια επί χάρτου. 

Η δημοσιονομική ευελιξία που επικρατεί σε όλη την Ευρώπη πάντως, οι κεϋνσιανού τύπου παρεμβάσεις για να κρατηθούν ζωντανές οι οικονομίες και το φθηνό χρήμα που μπορεί να δανειστεί η χώρα, απόρροια των χαμηλών επιτοκίων, επιτρέπουν στην κυβέρνηση, προς ώρας τουλάχιστον, να καταφεύγει σε πολιτικές που αυξάνουν δαπάνες και έλλειμμα χωρίς τον «μπαμπούλα» των ασφυκτικών δημοσιονομικών περιορισμών που απαιτούσαν υπέρογκα πρωτογενή πλεονάσματα. Τα επίπεδα, συνεπώς, που θα φτάσουν έλλειμμα και χρέος τώρα, δεν απασχολούν κανέναν, αν και μπορεί να τα βρούμε μπροστά μας αργότερα.

Τα μεγέθη του προϋπολογισμού θα αναθεωρηθούν επί τα χείρω σχέση με το προσχέδιο που κατατέθηκε στις αρχές Οκτωβρίου στη Βουλή, με την επιδείνωση που θα καταγράφεται να είναι ιδιαίτερα αισθητή.

Μετά τη νέα καραντίνα γράφουν και σβήνουν στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους σε ένα περιβάλλον πρωτοφανούς ρευστότητας που θυμίζει κινούμενη άμμο. Τα μεγέθη του προϋπολογισμού δεν θα έχουν διαμορφωθεί πριν από τις 18-19 του μηνός με την τελική κατάθεση του προϋπολογισμού να αναμένεται στις 21 Νοεμβρίου.

Το lockdown είναι βέβαιο, ότι θα επιφέρει τελικά αυτό που απευχόταν το οικονομικό επιτελείο, δηλαδή διψήφιο ποσοστό ύφεσης για το 2020. Ενδεικτικά, ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας έχει πει πολλές φορές ότι το κόστος στην ανάπτυξη από ένα γενικό lockdown διάρκειας ενός μήνα είναι 2,5%-3% του ΑΕΠ (περίπου 5,1 δισ. ευρώ). Συνεπώς, η πρόβλεψη για τη φετινή ύφεση θα κινείται περίπου στα επίπεδα του 10%, από 8,3% που προέβλεπε το προσχέδιο. 

Το δημοσιονομικό αποτέλεσμα επηρεάζεται όχι μόνο από την αύξηση των δαπανών και τη μείωση των εσόδων του προϋπολογισμού, αλλά και από την ένταση της ύφεσης. 

Ακόμη και χωρίς γενικό lockdown, στο υπουργείο Οικονομικών εκτιμούσαν μία επιδείνωση της ύφεσης κατά μία μονάδα, σε σύγκριση με την εκτίμηση του προσχεδίου του προϋπολογισμού για ύφεση φέτος 8,2%. Επομένως, τοποθετούσαν την πρόβλεψη για την ύφεση στο 9,2% περίπου. H Koμισιόν στις προβλέψεις της, πριν τη νέα καραντίνα, έκανε λόγο για ύφεση 9%. Τώρα, πάμε για 10%+ και όποιος αντέξει… Για το 2021, οι εκτιμήσεις θέλουν την οικονομία να «τρέχει» με ρυθμούς ανάπτυξης 5%.

Δεν είναι διόλου απίθανο το έλλειμμα του φετινού προϋπολογισμού να κυμανθεί κοντά στα επίπεδα του 10% του ΑΕΠ, μαζί με τους τόκους που είναι περίπου στο 3% του ΑΕΠ. Το προσχέδιο προϋπολογισμού προέβλεπε 8,6%. Το πρωτογενές έλλειμμα εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει το 7% του ΑΕΠ, έναντι πρόβλεψης του προϋπολογισμού για 6,2% του ΑΕΠ. Αν και με τα συνεχή μέτρα στήριξης, τα οποία ενδεχομένως επεκταθούν και το 2021, που ανακοινώνονται, ουδείς μπορεί να είναι σίγουρος.

H αβεβαιότητα είναι ακόμη μεγαλύτερη για την επόμενη χρονιά, καθώς ο αρχικός στόχος της κυβέρνησης για σχεδόν μηδενικό πρωτογενές έλλειμμα θεωρείται πλέον ανεδαφικός. Το προσχέδιο του προϋπολογισμού προέβλεπε πρωτογενές έλλειμμα 1% του ΑΕΠ, αλλά τα νέα δεδομένα φέρνουν το τοποθετούν στο 3% του ΑΕΠ. Το απαισιόδοξο αυτό σενάριο βασίζεται στην εκτίμηση για συνέχιση της πανδημίας, μέτριας έντασης, κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2021.

Στην περίπτωση αυτή, του δυσμενούς σεναρίου, η ανάπτυξη για τον επόμενο χρόνο είχε εκτιμηθεί στο 4,5%-5%, έναντι της υπερβολικά αισιόδοξης εκτίμησης του βασικού σεναρίου για ανάπτυξη 7,5% τον επόμενο χρόνο. Αυτή τη στιγμή το 4,5%-5% για το 2021 θεωρείται πιο πιθανό και ίσως και αισιόδοξο, σύμφωνα με τους οικονομικούς αναλυτές.

Η άλλη μεγάλη δημοσιονομική ανησυχία που εντείνει η καραντίνα είναι το δημόσιο χρέος που, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, φέτος θα διαμορφωθεί γύρω στο 207%.

Ομιχλώδες είναι το τοπίο αναφορικά και με τις εισπράξεις από τα ευρωπαϊκά ταμεία, κυρίως το Ταμείο Ανάκαμψης, που είχαν υπολογιστεί στα 5,5 δισ. ευρώ στο προσχέδιο προϋπολογισμού. Οι καθυστερήσεις στις διαπραγματεύσεις φέρνουν το ποσό κοντά στα 3 δισ. ευρώ, αναφέρουν πηγές με τις πρώτες εκταμιεύσεις να μετατίθενται για το τέλος του πρώτου εξαμήνου του 2021.

Με βάση τα τωρινά δεδομένα, πλήρως ανοιχτή οικονομία δεν μπορεί να υπάρξει πριν, τουλάχιστον, από την άνοιξη του 2021.