Την προσεχή Κυριακή 9 Ιουνίου θα είναι η δέκατη φορά που θα κληθούν οι έλληνες ψηφοφόροι να εκλέξουν ευρωβουλευτές. Οι πρώτες ευρωεκλογές είχαν γίνει στις 18 Οκτωβρίου 1981 για την εκλογή των 24 ελλήνων ευρωβουλευτών προκειμένου να συμπληρωθεί το ευρωκοινοβούλιο καθώς στην υπόλοιπη Ευρώπη οι ευρωεκλογές είχαν γίνει το 1979. Η συμμετοχή σε εκείνες τις ευρωεκλογές είχε σημειώσει το δεύτερο υψηλότερο ρεκόρ 78,48%, καθώς είχαν γίνει την ίδια μέρα με τις εθνικές εκλογές όπου η συμμετοχή ήταν στο 78,61%.

Τώρα, σαράντα τρία χρόνια μετά, πολιτικοί αναλυτές, δημοσκόποι και κομματικά επιτελεία προεξοφλούν ότι θα σημειωθεί ρεκόρ αποχής, όχι μόνο όσον αφορά τις εννέα προηγούμενες ευρωεκλογές, αλλά σε σύγκριση και με τις είκοσι μία εθνικές εκλογές που έγιναν μετά τη μεταπολίτευση.

Οι περισσότεροι προεξοφλούν ότι στις κάλπες δεν θα προσέλθουν ούτε οι μισοί απ’ όσους είναι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους, παρά τους περίπου 200.000 οι οποίοι θα ψηφίσουν έως αύριο με επιστολική ψήφο. Υπάρχουν μάλιστα ορισμένοι αναλυτές οι οποίοι θεωρούν ότι η συμμετοχή ίσως να είναι ακόμη και κάτω από το 40%.

Οι πέντε λόγοι

Οι λόγοι για τους οποίους η συμμετοχή αναμένεται να είναι εξαιρετικά χαμηλή είναι κυρίως πέντε:

1. Οι εκλογές της προσεχούς Κυριακής είναι οι πέμπτες στη σειρά τον τελευταίο χρόνο και αυτό έχει δημιουργήσει κάποια κόπωση στο εκλογικό σώμα. Είχαν προηγηθεί οι δύο εθνικές εκλογές τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2023 καθώς και οι δημοτικές και περιφερειακές εκλογές του περασμένου Οκτωβρίου όπου σε αρκετές περιπτώσεις οι ψηφοφόροι προσήλθαν δύο φορές στις κάλπες.

2. Οι ευρωεκλογές γίνονται σε ακριβώς έναν χρόνο από τις εθνικές εκλογές, ενώ απέχουν θεωρητικά τουλάχιστον, τρία χρόνια από τις επόμενες. Το διάστημα τους ενός μόλις χρόνου θεωρείται πολύ μικρό ώστε να δημιουργήσει προϋποθέσεις αλλαγής του πολιτικού σκηνικού, κάτι που θα κινητοποιούσε μεγαλύτερο αριθμό ψηφοφόρων. Το κλίμα αυτό αποτυπώθηκε και στην ιδιαίτερα υποτονική προεκλογική περίοδο. Κάτι ανάλογο είχε γίνει και το 2004. Στις ευρωεκλογές του Ιουνίου 2004 το ποσοστό συμμετοχής έπεσε στο 63,22% από το 76,5% που είχε σημειωθεί τρεις μήνες νωρίτερα στις εθνικές εκλογές του Μαρτίου.

3. Το διακύβευμα των εκλογών είναι κατά συνέπεια περιορισμένο. Το ενδιαφέρον εστιάζεται στη μάχη για τη δεύτερη και τρίτη θέση ανάμεσα σε ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής, στο ποσοστό που θα λάβει η Νέα Δημοκρατία σε σχέση με το 40,56% του περασμένου Ιουνίου καθώς και στον αριθμό των κομμάτων που θα καταφέρουν να εκπροσωπηθούν στο ευρωκοινοβούλιο. Το σκηνικό αυτό προσιδιάζει με εκείνο του περσινού Ιουνίου όπου και τότε το διακύβευμα ήταν πολύ μικρό καθώς είχε προηγηθεί η αναμέτρηση του Μαΐου. Είναι ενδεικτικό ότι μέσα σε έναν μήνα η συμμετοχή από το 61,76% τον Μάιο, υποχώρησε στο 53,74%.

4. Και υπάρχουν βέβαια και οι παραλίες οι οποίες, εάν μετά μία βδομάδα επικρατούν ανάλογες καιρικές συνθήκες είναι πολύ δύσκολο να πείσεις τους ψηφοφόρους να προτιμήσουν την κάλπη αντί της ξαπλώστρας. Χώρια βεβαίως οι δεκάδες χιλιάδες οι οποίοι εργάζονται στον κλάδο του τουρισμού, μακριά από την εκλογική τους περιφέρεια.

5. Τέλος, στις ευρωεκλογές σημειώνονται πάντοτε χαμηλότερα ποσοστά συμμετοχής σε σχέση με τις εθνικές εκλογές.

Τα limit up

Τα υψηλότερα ποσοστά συμμετοχής σημειώθηκαν στις πρώτες πέντε ευρωεκλογές. Το ρεκόρ κατέχουν οι ευρωεκλογές του Ιουνίου 1989 όταν η συμμετοχή ανήλθε στο αξεπέραστο 80,03% γεγονός που εξηγείται καθώς την ίδια μέρα έγιναν και οι εθνικές εκλογές, και μάλιστα σε κλίμα πολύ υψηλής πόλωσης. Είναι χαρακτηριστικό ότι λίγους μήνες μετά, τον Νοέμβριο του ίδιου έτους στις εθνικές εκλογές σημειώθηκε το υψηλότερο ποσοστό συμμετοχής που ανήλθε στο 80,69%.

Το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό συμμετοχής σε ευρωεκλογές είχε σημειωθεί το 1981 (78,48%) και ακολούθησε το 1984 (77,17%), το 1994 (71,24%) και το 1999 που ήταν η τελευταία φορά που το ποσοστό συμμετοχής ήταν πάνω από 70% (70,25%).

Τα limit down

Από ’κει κι έπειτα ξεκίνησε ο κατήφορος. Το 2004 η συμμετοχή στις ευρωεκλογές έπεσε στο 63,22%, ενώ πέντε χρόνια μετά σημειώθηκε το χαμηλότερο ποσοστό συμμετοχής σε εκλογές στην Ελλάδα, φτάνοντας στο 52,63%. Οι λόγοι ήταν κυρίως δύο. Πρώτον, ότι βρισκόμασταν στη μέση της κοινοβουλευτικής περιόδου, καθώς οι προηγούμενες εκλογές είχαν γίνει δύο χρόνια νωρίτερα, ασχέτως, βεβαίως εάν η διαφαινόμενη χρεοκοπία οδήγησε εσπευσμένα σε πρόωρες εκλογές λίγους μήνες μετά, τον Οκτώβριο του 2009. Δεύτερον, οι ευρωεκλογές είχαν συμπέσει με το τριήμερο του Αγίου Πνεύματος και πολλοί ψηφοφόροι προτίμησαν τις παραλίες.

Στις επόμενες δύο ευρωεκλογές υπήρξε μία μικρή ανάσχεση της πτώσης στη συμμετοχή στις κάλπες. Το 2014 το ποσοστό συμμετοχής ανέκαμψε στο 59,33% και το 2019 υποχώρησε λιγάκι στο 58,69%. Ο βασικός λόγος αυτής της μικρής ανάκαμψης σε σχέση με το limit down του 2009 είναι ότι και στις δύο περιπτώσεις οι ευρωεκλογές έγιναν ταυτόχρονα με τις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές που παραδοσιακά κινητοποιούν πολλοί περισσότερους ψηφοφόρους.

Στις άλλες χώρες

Περισσότερο αποκαρδιωτική είναι η εικόνα στην υπόλοιπη Ευρώπη όσον αφορά τη συμμετοχή στις ευρωεκλογές. Είναι χαρακτηριστικό ότι το υψηλότερο ποσοστό συμμετοχής, κατά μέσο όρο, σημειώθηκε στις ευρωεκλογές του 1979 όταν έφτασε στο 62%. Από τότε καταγράφεται διαρκής μείωση έως και το 2014 όταν κατέγραψε το χαμηλότερο ποσοστό, φτάνοντας στο 42,6%. Ενθαρρυντικό στοιχείο είναι ότι στις εκλογές του 2019 υπήρξε ανάσχεση αυτής της πορείας καθώς η συμμετοχή ανέβηκε στο 50,7%. Το πλέον ενθαρρυντικό είναι ότι η αντιστροφή αυτής της τάσης οφείλεται κυρίως στην αυξημένη συμμετοχή στις εκλογές, των νέων σε ηλικία ψηφοφόρων.

Πάντως, οι συγκρίσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και την υπόλοιπη Ευρώπη δεν είναι ευθέως ανάλογες καθώς στη χώρα μας ο αριθμός των εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους δεν αποτυπώνει τον πραγματικό αριθμό των ψηφοφόρων αφού υπάρχει ακόμη σε αυτούς απροσδιόριστος αριθμός ατόμων που έχουν εγκαταλείψει τα εγκόσμια, γεγονός που αυξάνει πλασματικά το ποσοστό της αποχής.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 02.06.2024