Μετά την ηλεκτρονική υποβολή των δηλώσεων για αγοραπωλησίες ακινήτων, καθώς και γονικών παροχών και δωρεών, η ΑΑΔΕ προχωρά στην ενεργοποίηση μέσα στην επόμενη εβδομάδα της ηλεκτρονικής εφαρμογής για τις δηλώσεις φόρου κληρονομιάς που θα βάλει τέλος στην ταλαιπωρία των φορολογουμένων με το «χαρτοβασίλειο» και το πηγαινέλα στις εφορίες για τη διεκπεραίωση των υποθέσεών τους.

Με το νέο σύστημα οι δηλώσεις για όσους κληρονομούν ακίνητα ή κινητά περιουσιακά στοιχεία, όπως χρηματικά ποσά και αυτοκίνητα, θα υποβάλλονται ηλεκτρονικά μέσω της πλατφόρμας myProperty από το γραφείο του συμβολαιογράφου χωρίς να είναι απαραίτητη πια η επίσκεψη του φορολογουμένου στις ΔΟΥ.

Να σημειωθεί ότι για τις κληρονομιές δεν ισχύει το αφορολόγητο όριο των 800.000 ευρώ που ισχύει για γονικές παροχές και δωρεές προς τους συγγενείς της πρώτης κατηγορίας, ενώ πολλοί φορολογούμενοι που κληρονομούν ακίνητα θα κληθούν να πληρώσουν υψηλότερο φόρο λόγω των νέων αντικειμενικών αξιών.

Σημειώνεται πως η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων συμμετέχει στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0 έχοντας εμπλοκή σε οκτώ μεταρρυθμίσεις και 18 επενδύσεις στον Άξονα 4.1 «Φορολογικά εργαλεία πιο φιλικά για την ανάπτυξη και βελτίωση της φορολογικής διοίκησης» του Πυλώνα 4 «Ιδιωτικές επενδύσεις και μετασχηματισμός της οικονομίας».

Οι μεταρρυθμίσεις αυτές είναι οι εξής:

• Ψηφιακός Μετασχηματισμός της Φορολογικής και Τελωνειακής Διοίκησης.
• Επιτάχυνση των επιστροφών ΦΠΑ.
• Ψηφιακός Μετασχηματισμός των Φορολογικών Ελέγχων.
• Ηλεκτρονικές ταμειακές μηχανές & σημεία πώλησης (POS).
• Περαιτέρω αύξηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών.
• Κωδικοποίηση και Απλούστευση της Φορολογικής Νομοθεσίας.
• Νέο πλαίσιο για την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου προϊόντων που υπόκεινται σε ειδικούς φόρους κατανάλωσης.
• Εισαγωγή υπερ-αποσβέσεων δαπανών για πράσινη οικονομία, ενέργεια και ψηφιοποίηση.

Για την ενημέρωση των φορολογούμενων σχετικά με το ισχύον νομοθετικό καθεστώς για τις κληρονομιές, δωρεές και γονικές παροχές η ΑΑΔΕ έχει εκδώσει αναλυτικό οδηγό με την μορφή ερωτήσεων και απαντήσεων. Αναλυτικά:

1. Σε ποια περιουσιακά στοιχεία επιβάλλεται φόρος κληρονομιάς;

Ο φόρος κληρονομιάς επιβάλλεται σε κάθε περιουσία που βρίσκεται στην Ελλάδα και ανήκει σε ημεδαπούς ή σε αλλοδαπούς, καθώς και στην κινητή περιουσία που βρίσκεται στο εξωτερικό και ανήκει σε Έλληνα ή σε αλλοδαπό υπήκοο που είχε την κατοικία του στην Ελλάδα

2. Ποιος είναι υπόχρεος για την υποβολή της δήλωσης φόρου κληρονομιάς;

Ο κληρονόμος ή ο κληροδόχος ή ο νόμιμος αντιπρόσωπός του

3. Ποια είναι η προθεσμία υποβολής της δήλωσης φόρου κληρονομιάς;

Η δήλωση φόρου κληρονομιάς υποβάλλεται μέσα σε 9 μήνες από τον θάνατο, αν ο κληρονομούμενος πέθανε στην Ελλάδα ή μέσα σε ένα χρόνο, αν ο κληρονομούμενος πέθανε στο εξωτερικό ή οι κληρονόμοι ή οι κληροδόχοι διέμεναν κατά τον χρόνο θανάτου στο εξωτερικό. Η προθεσμία αρχίζει κατά κανόνα από : - το θάνατο του κληρονομουμένου, - τη δημοσίευση της διαθήκης ή - τη δημοσίευση στον τύπο της δικαστικής απόφασης που κηρύσσει την αφάνεια ή - το θάνατο του υπόχρεου σε δήλωση, αν αυτός δεν υπέβαλε δήλωση ή - τη λήξη της αναβολής όταν υπάρχει μετάθεση του χρόνου γένεσης φορολογικής υποχρέωσης (λόγω επιδικίας, συνένωσης της επικαρπίας με την ψιλή κυριότητα, αναγκαστικής απαλλοτρίωσης, είσπραξης πνευματικών δικαιωμάτων, κ.λπ

4. Μπορεί να παραταθεί η προθεσμία υποβολής της δήλωσης φόρου κληρονομιάς;

Δεν μπορεί να παραταθεί πλέον, παρά μόνο για λόγους ανωτέρας βίας.

5. Ποια δικαιολογητικά απαιτούνται κατά την υποβολή δηλώσεων φόρου κληρονομιάς;

α) Ληξιαρχική πράξη θανάτου, β) αντίγραφο διαθήκης, γ) κληρονομητήριο ή πιστοποιητικό της αρμόδιας δημοτικής ή κοινοτικής αρχής περί του είδους και του βαθμού συγγενείας προς τον κληρονομούμενο, δ) πιστοποιητικό του Γραμματέα του Ειρηνοδικείου περί μη δημοσιεύσεως νεότερης διαθήκης ή περί μη δημοσιεύσεως διαθήκης στην περίπτωση της εξ αδιαθέτου διαδοχής, ε) δημόσιο έγγραφο από το οποίο να προκύπτει η ηλικία του επικαρπωτή, όταν για τον προσδιορισμό της αξίας λαμβάνεται υπόψη η ηλικία αυτού, στ) έγγραφο νομιμοποιήσεως, σε περίπτωση πληρεξουσίου, ζ) τα έγγραφα που αποδεικνύουν τη μετάθεση του χρόνου γένεσης της φορολογικής υποχρέωσης, η) αποδεικτικά χρεών της κληρονομιάς. θ) λοιπά κατά περίπτωση δικαιολογητικά

6. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις απαλλαγής της πρώτης κατοικίας από το φόρο κληρονομιών;

α) Ο κληρονόμος να είναι σύζυγος ή το πρόσωπο με το οποίο ο κληρονομούμενος είχε συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, ή τέκνο του κληρονομουμένου. β) Ο κληρονόμος να είναι Έλληνας ή πολίτης κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) και των χωρών του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (Ε.Ο.Χ.). γ) Ο κληρονόμος, ο/η σύζυγος και τα ανήλικα τέκνα τους να μην έχουν δικαίωμα πλήρους κυριότητας ή επικαρπίας ή οίκησης σε άλλη κατοικία ή ιδανικό μερίδιο κατοικίας που πληροί τις στεγαστικές ανάγκες της οικογένειας ή δικαίωμα πλήρους κυριότητας επί οικοπέδου οικοδομήσιμου ή επί ιδανικού μεριδίου οικοπέδου, στα οποία αντιστοιχεί εμβαδόν κτίσματος που πληροί τις στεγαστικές τους ανάγκες και βρίσκονται σε δήμο ή κοινότητα με πληθυσμό άνω των 3.000 κατοίκων. Οι στεγαστικές ανάγκες θεωρείται ότι καλύπτονται αν το συνολικό εμβαδόν των ανωτέρω ακινήτων (συνυπολογιζομένων και των λοιπών αντίστοιχων κληρονομιαίων ακινήτων) είναι 70 τ.μ. προσαυξανόμενα κατά 20 τ.μ. για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα και κατά 25 τ.μ. για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα τέκνα του δικαιούχου. δ) Το ακίνητο να αποκτάται κατά πλήρη κυριότητα. ε) Η απαλλαγή από τον φόρο για την απόκτηση πρώτης κατοικίας παρέχεται για μία φορά. Δεν απαλλάσσεται ο κληρονόμος που ο ίδιος ή ο σύζυγος ή τα ανήλικα τέκνα αυτού έχουν ήδη τύχει απαλλαγής από τον φόρο μεταβίβασης ή γονικής παροχής ή κληρονομιάς. στ) Η κατοικία ή το οικόπεδο να παραμείνει στην κυριότητα του κληρονόμου για μία τουλάχιστον πενταετία. ζ) Το αίτημα για την απαλλαγή να υποβάλλεται με την εμπρόθεσμη δήλωση

7. Ποια είναι τα αφορολόγητα ποσά για την απόκτηση πρώτης κατοικίας με κληρονομιά ή γονική παροχή;

Η απαλλαγή παρέχεται για αξία κατοικίας μέχρι 200.000 ευρώ για κάθε ανήλικο ή άγαμο και μέχρι 250.000 ευρώ για έγγαμο, η οποία προσαυξάνεται κατά 25.000 ευρώ για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα και κατά 30.000€ για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα ανήλικα τέκνα, των οποίων την επιμέλεια έχει ο δικαιούχος. Στο ποσό της απαλλαγής περιλαμβάνεται και η αξία μιας θέσης στάθμευσης αυτοκινήτου και ενός αποθηκευτικού χώρου, για επιφάνεια εκάστου έως 20 τ.μ., εφόσον βρίσκονται στο ίδιο ακίνητο και αποκτώνται ταυτόχρονα. Επίσης, χορηγείται απαλλαγή για οικόπεδο αξίας μέχρι 50.000 ευρώ για κάθε ανήλικο ή άγαμο και μέχρι 100.000 ευρώ για κάθε έγγαμο, προσαυξανόμενη κατά 10.000 ευρώ για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα και κατά 15.000 ευρώ για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα τέκνα. Τα παραπάνω ποσά ισχύουν για την απόκτηση πρώτης κατοικίας με κληρονομιά και με γονική παροχή. Ειδικά, η προσαύξηση για τα ανήλικα τέκνα, όσον αφορά στον φόρο κληρονομιάς ισχύει, εφόσον στον κληρονόμο περιέρχεται μία μόνο κατοικία ή ένα μόνο οικόπεδο εξ ολοκλήρου και κατά πλήρη κυριότητα και όχι ποσοστό εξ αδιαιρέτου

8. Φορολογείται η κατάθεση σε κοινό τραπεζικό λογαριασμό;

Απαλλάσσεται από τον φόρο κληρονομιάς (και όχι από τον φόρο δωρεάς ή γονικής παροχής) η χρηματική κατάθεση σε τράπεζα σε ευρώ ή σε ξένο νόμισμα στο όνομα δύο ή περισσοτέρων δικαιούχων από κοινού, καθώς και οι κοινοί λογαριασμοί λοιπών χρηματοπιστωτικών προϊόντων της ημεδαπής ή της αλλοδαπής, ανεξάρτητα από την κατοικία των συνδικαιούχων, μετά τον θάνατο οποιουδήποτε εξ αυτών, για όλους τους επιζώντες συνδικαιούχους, στους οποίους περιέρχεται αυτοδίκαια, και μέχρι τον τελευταίο από αυτούς. Η απαλλαγή αυτή δεν ισχύει για χρηματικές καταθέσεις και λογαριασμούς που τηρούνται σε μη συνεργάσιμα στον φορολογικό τομέα κράτη

9. Προβλέπονται απαλλαγές γεωργικών ή κτηνοτροφικών εκτάσεων από τον φόρο κληρονομιών, δωρεών-γονικών παροχών;

Από 23-4-2010 καταργήθηκαν οι γεωργικές απαλλαγές

10. Σε πόσες δόσεις καταβάλλεται ο φόρος κληρονομιών, δωρεών και γονικών παροχών;

α) Ο φόρος που προκύπτει βάσει αρχικής ή εμπρόθεσμης τροποποιητικής δήλωσης, καταβάλλεται σε 12 ίσες διμηνιαίες δόσεις, όχι μικρότερες των 500 ευρώ πλην της τελευταίας. Aν ο κληρονόμος/δωρεοδόχος/ τέκνο είναι ανήλικος, ο αριθμός των δόσεων διπλασιάζεται, με την προϋπόθεση ότι κάθε δόση δεν θα είναι μικρότερη των 500 €, πλην της τελευταίας. β) Μετά την υποβολή εκπρόθεσμης τροποποιητικής δήλωσης ή μετά τον έλεγχο, ο φόρος καταβάλλεται εντός 30 ημερών από την κοινοποίηση της πράξης διορθωτικού προσδιορισμού. γ) Σε περίπτωση έκδοσης οριστικής απόφασης διοικητικού δικαστηρίου, ο φόρος καταβάλλεται σε δύο ίσες μηνιαίες δόσεις. δ) Στην περίπτωση δωρεάς-γονικής παροχής χρηματικών ποσών και κινητών, ο φόρος καταβάλλεται εντός 3 ημερών από την υποβολή της δήλωσης ή από την έκδοση της πράξης διοικητικού προσδιορισμού του φόρου αντίστοιχα

11. Ποιος είναι ο χρόνος φορολογίας στις κληρονομιές;

Κατά κανόνα, χρόνος φορολογίας είναι ο χρόνος θανάτου. Ο χρόνος φορολογίας μετατίθεται σε μεταγενέστερο του θανάτου χρονικό σημείο αυτοδίκαια (στις περιπτώσεις που ορίζει ο νόμος π.χ. αναβλητική αίρεση, επιδικία για το κληρονομικό δικαίωμα, διαχωρισμό επικαρπίας και ψιλής κυριότητας, κ.λπ.) Στις περιπτώσεις αυτές, υποβάλλεται αρχική δήλωση με τα δικαιολογητικά της αναβολής φορολογίας και, μετά τη γένεση της φορολογικής υποχρέωσης, υποβάλλεται νέα δήλωση

12. Πότε παραγράφεται το δικαίωμα του Δημοσίου για επιβολή φόρου κληρονομιάς, δωρεάς ή γονικής παροχής;

Για υποθέσεις στις οποίες η φορολογική υποχρέωση γεννήθηκε πριν την 1-1-2015, το δικαίωμα του Δημοσίου για έλεγχο της υπόθεσης παραγράφεται μετά την πάροδο 10 ετών, σε περίπτωση υποβολής δήλωσης, ή 15 ετών, αν δεν υποβλήθηκε δήλωση. Για υποθέσεις στις οποίες η φορολογική υποχρέωση γεννήθηκε από την 1-1-2015, το δικαίωμα του Δημοσίου παραγράφεται κατά κανόνα εντός 5 ετών, από το τέλος του έτους στο οποίο λήγει η προθεσμία υποβολής της δήλωσης. Ανεξάρτητα από τα παραπάνω το δικαίωμα του Δημοσίου είναι παραγραμμένο για όλες τις υποθέσεις για τις οποίες η φορολογική υποχρέωση γεννήθηκε μέχρι την 31.12.2003

13. Πώς υπολογίζεται ο φόρος κληρονομιάς, δωρεάς - γονικής παροχής;

Οι φορολογούμενοι, ανάλογα με τη συγγενική τους σχέση με τον κληρονομούμενο ή τον δωρητή, κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες, για καθεμιά από τις οποίες ισχύουν διαφορετικές φορολογικές κλίμακες με διαφορετικά αφορολόγητα ποσά και συντελεστές. Στην Α κατηγορία εντάσσονται: α) Ο/η σύζυγος ή το πρόσωπο με το οποίο ο κληρονομούμενος ή ο δωρητής έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, β) τα τέκνα, γ) οι εγγονοί και δ) οι γονείς του κληρονομουμένου ή του δωρητή. Στη Β΄ κατηγορία εντάσσονται: α) οι κατιόντες εξ αίματος τρίτου και επόμενων βαθμών (δισέγγονοι, κ.λπ.), β) οι ανιόντες εξ αίματος δεύτερου και επόμενων βαθμών (παππούδες, προπαππούδες, κ.λπ.), γ) τα εκούσια ή δικαστικά αναγνωρισθέντα τέκνα έναντι των ανιόντων του πατέρα που τα αναγνώρισε, δ) οι κατιόντες του αναγνωρισθέντος έναντι του αναγνωρίσαντος και των ανιόντων αυτού, ε) οι αδελφοί (αμφιθαλείς ή ετεροθαλείς), στ) οι συγγενείς εξ αίματος τρίτου βαθμού εκ πλαγίου (ανεψιοί του κληρονομουμένου ή του δωρητή), ζ) οι πατριοί και οι μητριές, η) τα τέκνα από προηγούμενο γάμο του συζύγου, θ) τα τέκνα εξ αγχιστείας (γαμπροί - νύφες) και ι) οι ανιόντες εξ αγχιστείας (πεθεροί - πεθερές) του κληρονομουμένου ή του δωρητή. Στη Γ΄ κατηγορία υπάγεται οποιοσδήποτε άλλος εξ αίματος ή εξ αγχιστείας συγγενής ή εξωτικός του κληρονομουμένου ή του δωρητή

14. Υπάρχει απαλλασσόμενο ποσόν όταν κληρονόμος είναι σύζυγος ή πρόσωπο με το οποίο ο κληρονομούμενος είχε συνάψει σύμφωνο συμβίωσης ή ανήλικο τέκνο του;

Μετά την 26-1-2010, όταν κληρονόμος είναι σύζυγος ή ανήλικο τέκνο του κληρονομουμένου, απαλλάσσεται από τον φόρο κληρονομιάς αξία κληρονομιαίας περιουσίας μέχρι 400.000 ευρώ για κάθε κληρονόμο (με αντίστοιχο περιορισμό των κλιμακίων υπολογισμού του φόρου της Α΄ κατηγορίας). Η απαλλαγή ισχύει και στην περίπτωση που ο κληρονόμος είναι πρόσωπο με το οποίο ο κληρονομούμενος είχε συνάψει σύμφωνο συμβίωσης. Για τη χορήγηση της απαλλαγής αυτής στο/στη σύζυγο του κληρονομουμένου ή στο πρόσωπο με το οποίο είχε συνάψει σύμφωνο συμβίωσης ισχύει η προϋπόθεση της πενταετούς συμβίωσης η οποία λύθηκε με τον θάνατό του

15. Ποιες είναι οι ισχύουσες φορολογικές κλίμακες στις δωρεές/ γονικές παροχές;

Οι κλίμακες με τις οποίες υπολογίζεται ο φόρος δωρεάς-γονικής παροχής, για δικαιούχους πρόσωπα της Β΄ και Γ΄ Κατηγορίας, είναι οι ίδιες με αυτές που ισχύουν για τη φορολόγηση των κληρονομιών. Για δικαιούχους πρόσωπα της Α΄ κατηγορίας ισχύει νέα φορολογική κλίμακα, για τις δωρεές ή τις γονικές παροχές που πραγματοποιούνται προς αυτούς από 1-10-2021, με αφορολόγητο όριο 800.000 ευρώ και επιβολή φόρου με αυτοτελή συντελεστή 10% για την υπερβάλλουσα αξία μετά την αφαίρεση του αφορολόγητου ποσού, εφόσον δηλαδή η φορολογητέα αξία του περιουσιακού στοιχείου που δωρίζεται ή το οποίο αφορά η γονική παροχή υπερβαίνει τις 800.000 ευρώ. Για δωρεές και γονικές παροχές που πραγματοποιήθηκαν πριν την 1/10/2021 εφαρμόζεται η προηγούμενη κλίμακα της Α΄ Κατηγορίας, με αφορολόγητο 150.000 ευρώ δηλαδή η ισχύουσα για τις κληρονομιές

16. Σε ποια περιουσιακά στοιχεία εφαρμόζεται η νέα κλίμακα της Α΄ Κατηγορίας στις δωρεές και γονικές παροχές;

Εφαρμόζεται στις δωρεές και γονικές παροχές οποιασδήποτε φύσεως περιουσίας (κινητής και ακίνητης), με δωρεοδόχους τα πρόσωπα της Α΄ κατηγορίας (σύζυγο, μέρος συμφώνου συμβίωσης, τέκνα, εγγόνια και γονείς) και στις χρηματικές γονικές παροχές ή χρηματικές δωρεές προς τα ανωτέρω πρόσωπα, εφόσον αυτές διενεργούνται (αποδεδειγμένα) με μεταφορά χρημάτων μέσω χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων

17. Πώς φορολογείται η δωρεά ή γονική παροχή χρηματικών ποσών;

Η δωρεά ή γονική παροχή χρηματικών ποσών, (πλην αυτών που μεταφέρονται μέσω χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, για τα οποία ισχύει αφορολόγητο 800.000 ευρώ), φορολογείται αυτοτελώς με συντελεστή 10% για δωρεοδόχους που υπάγονται στην Α΄ κατηγορία, 20% για δωρεοδόχους που υπάγονται στη Β΄ κατηγορία και 40% για δωρεοδόχους που υπάγονται στη Γ΄ κατηγορία

18. Τι ισχύει ως προς το συνυπολογισμό στην Α΄ Κατηγορία;

Σε δωρεές και γονικές παροχές, οι οποίες συνιστώνται από 1/10/2021 δεν συνυπολογίζονται οι δωρεές και γονικές παροχές που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι την ημερομηνία αυτή, ενώ από 1/10/2021 και μετά διενεργείται κανονικά συνυπολογισμός (δωρεών/γονικών παροχών). Επίσης, οι δωρεές και γονικές παροχές που συνιστώνται από 1/10/2021 δεν συνυπολογίζονται στην αιτία θανάτου κτήση περιουσίας μεταξύ των αυτών προσώπων