Ο σπόρος για τα βαφτίσια της οινοποιίας «Κυρ-Γιάννη», του πρώην δημάρχου Θεσσαλονίκης, Γιάννη Μπουτάρη, έπεσε σε δύο εντελώς διαφορετικούς χώρους και χρόνους: ο ένας ήταν το κεντρικό καφενείο της Νάουσας, η «Ομόνοια», δεκαετίες πριν, και ο άλλος το αεροπλάνο με το οποίο επέστρεφαν πριν χρόνια από ένα ταξίδι στις ΗΠΑ ο ίδιος και ο γιος του Μιχάλης.

Όπως περιέγραψε ο Γιάννης Μπουτάρης, γράφει το ΑΠΕ-ΜΠΕ, κατά τη διάρκεια σημερινής ομιλίας του στο 4ο Family Business Congress στη Θεσσαλονίκη, μια περίοδο, το «οικογενειακό κουμάντο» στην ιδρυθείσα το 1879 οινοποιητική επιχείρηση, που άφησε πίσω ο παππούς του, Ιωάννης, το έκανε ο θείος του, ο Κωστάκης Νιτσιώτας.

Όταν ο θείος Κωστάκης και ο Γιάννης Μπουτάρης πήγαιναν μετά τις δουλειές του οινοποιείου στην «Ομόνοια», όπου ο πρώτος απολάμβανε το ούζο του και ο δεύτερος τη βανίλια του, οι άνθρωποι καλωσόριζαν τον «κυρ-Κωστάκη». Όταν χρόνια μετά, με τον θείο να έχει φύγει από τη ζωή, ο Γιάννης Μπουτάρης μπήκε ξανά για πρώτη φορά στο ίδιο εκείνο καφενείο, οι ντόπιοι φώναξαν «Καλώς τον κυρ-Γιάννη!». «Ετσι μου έμεινε το "κυρ-Γιάννης!"» είπε ο οινοποιός.

Χρόνια αργότερα, στα μέσα της δεκαετίας του '90, όταν ο Γιάννης Μπουτάρης, ο «wine maker» (οινοποιός), όπως ήταν το παρατσούκλι του και ο αδερφός του, Κωνσταντίνος, ο «money maker» (αυτός που έβγαζε τα χρήματα), αποφάσισαν να χωρίσουν τους δρόμους τους (μεταξύ άλλων είχαν διαφωνήσει για την αγορά της ζυθοποιίας Henninger και την εισαγωγή στο χρηματιστήριο με την επωνυμία Μπουτάρης), ώστε ο καθένας να εφαρμόσει το δικό του μοντέλο, στη δική του οινοποιητική επιχείρηση, ο Γιάννης θεώρησε αθέμιτο ανταγωνισμό να χρησιμοποιεί στις δικές του ετικέτες το όνομα «Μπουτάρης» (αφού αποχώρησε από την «Μπουτάρης Ι. & Υιος»). Έτσι έψαχνε ένα άλλο.

Εκείνη την εποχή, ο γιος του Μιχάλης σπούδαζε στο Χάρβαρντ (και αργότερα στο UC, Davies) και, επιστρέφοντας οι δυο τους από τις ΗΠΑ, συζητούσαν στο αεροπλάνο την ονοματοδοσία της νέας επιχείρησης, «Μου λέει λοιπόν ο Μιχάλης, "εσένα όλοι κυρ-Γιάννη σε φωνάζουν, ονόμασέ την έτσι!". Κι έτσι έγινε» διηγήθηκε ο Γιάννης Μπουτάρης.

«Τρία κοκόρια δεν χωράνε κάτω από το ίδιο καπέλο»

Γενικά, η ιστορία της διαδοχής στην οινοποιία που κληροδότησε ο παππούς Ιωάννης δεν ήταν ακύμαντη, αλλά ο σπόρος που φύτεψε εκείνος ο παππούς και προπάππους όχι απλά επιβίωσε, αλλά πέρασε και στην τέταρτη γενιά. Ο Γιάννης Μπουτάρης θυμήθηκε τη στιγμή που, εν έτει 2002, ήρθε η ώρα να περάσει τη σκυτάλη στα παιδιά του, τον Στέλλιο και τον Μιχάλη.

«Μου λέει μια μέρα ο Μιχάλης "θα ξηλώσουμε ένα μέρος του αμπελώνα και θα βάλουμε ξένες ποικιλίες". Με έπιασε απελπισία όταν το άκουσα, αλλά τελικά αποδείχτηκε ότι είχε δίκαιο. Το 2002, η γυναίκα μου ακόμα ζούσε και της λέω "μαλώνω με τον Στέλλιο, μαλώνω με τον Μιχάλη, τι να κάνω;". Και μου απαντά: "Τρία κοκόρια δεν χωράνε κάτω από το ίδιο καπέλο. Εσένα, έτσι και αλλιώς σε ενδιαφέρουν πλέον πιο πολύ τα συλλογικά (...) Είχα την ψώρα της συλλογικής δουλειάς, όχι της πολιτικής (...) Το 2002 λοιπόν, έδωσα στα παιδιά μου τα κλειδιά, τους είπα "κόψτε μου ένα χαρτζιλίκι" και τους τα έδωσα, με αγωνία ψυχής βέβαια, για το πώς θα βγει αυτό και τι θα γίνει» είπε.

«Η οικογένεια αποφάσισε. Και δεν είχα άλλη επιλογή από το να γίνω οινοποιός»

'Αλλωστε και στη δική του πορεία στην επιχείρηση, η αγωνία ήταν παρούσα, αφού αφενός, έκανε επιχειρηματικές κινήσεις που η υπόλοιπη οικογένεια δεν ενέκρινε και αφετέρου …δεν είχε άλλη επιλογή από το να γίνει οινοποιός, αφού ήταν η οικογένεια που αποφάσιζε την επαγγελματική μοίρα των μελών της. Όπως λέει, τη δεκαετία του '60, η οικογενειακή απόφαση ήταν: «ο Γιάννης θα κάνει κρασιά και ο Κωνσταντίνος (ο άλλος γιος) εμπόριο. Δεν είχα άλλη επιλογή».

Αν και αργότερα σπούδασε πάνω στο κρασί, είχε μπει στη δουλειά πολύ νωρίτερα, ήδη από το Γυμνάσιο, καθώς ο θείος Κωστάκης τον έπαιρνε μαζί του στο αμπέλι. Οταν δε, παντρεύτηκε στην πολύ νεαρή ηλικία των 22 ετών, αποφάσισε ότι, ων οικογενειάρχης ο ίδιος, έπρεπε να έχει λόγο και στην επιχείρηση.

«Γρήγορα κατάλαβα ότι δεν έχει καλό κρασί χωρίς καλό αμπέλι. Τότε είχαμε τρία-τέσσερα αμπέλια στη Νάουσα, λίγα στρέμματα το καθένα, η κατάρα της ελληνικής γεωργίας, ο μικρός κλήρος» σημείωσε. Επιπλέον, του πατέρα του, δεν του άρεσαν τα κρασιά, αλλά το ούζο. Ένα ποτό που στον ίδιο τον Γιάννη Μπουτάρη δεν άρεσε καθόλου, καθώς μια περίοδο τον έβαζαν να πίνει κάθε πρωί λίγο ούζο, γεγονός που τον έκανε να σιχαθεί τον γλυκάνισο. Επιπλέον, λόγω του έντονου αρώματος του γλυκάνισου, το ούζο επηρεάζει το κρασί όταν συνυπάρχουν στον ίδιο χώρο.

«Πού πας να μπλέξεις με τις λάσπες;»

Άρα, ο Γιάννης έπρεπε να …σπάσει πολλά αβγά. Αφενός, να πάρει την απόφαση ότι η οινοποιία θα παράγει μόνο κρασιά -δύσκολη απόφαση, σε μια περίοδο που ο μεγαλύτερος τζίρος της προερχόταν από το ούζο. Δεύτερον, να πάρει την απόφαση -γύρω στο 1970- ότι θα πουλήσει τα μικρά αμπέλια για να δημιουργήσει έναν μεγαλύτερο αμπελώνα.

«Δεν ρώτησα κανέναν. Κόντεψαν να με σκοτώσουν! Πίστευαν ότι θα τίναζα την επιχείρηση στον αέρα!» θυμάται, καθώς διηγείται πώς άρχισε να αγοράζει κομμάτι-κομμάτι τη γη στο Γιαννακοχώρι, από ένα τεράστιο τσιφλίκι. Θυμάται τον πατέρα του να τον ρωτάει πού πάει να μπλέξει με τις …λάσπες, καθώς ο ίδιος φορούσε συνέχεια κοστούμι και λουστρίνια και δεν συμπαθούσε την ύπαιθρο. Εκεί, στο Γιαννακοχώρι, έγινε όμως τελικά ο αμπελώνας του κυρ-Γιάννη, που σήμερα αριθμεί 600 στρέμματα.

Οικογενειακό... Σύνταγμα με τρεις προϋποθέσεις για να μπουν στη διοίκηση τα μέλη της οικογένειας

O Γιάννης Μπουτάρης έχει τρία παιδιά. Τον Στέλιο (σ.σ. που ανέλαβε τη διοίκηση της επιχείρησης το 2004 και το 2009 πρόσθεσε στον αμπελώνα άλλα 100 στρέμματα, κάνοντάς τον έναν από τους μεγαλύτερους στην Ελλάδα), τη Φανή και τον Μιχάλη. Ο πρώτος έχει τρία παιδιά, η δεύτερη δύο και ο τρίτος ένα. Πώς θα γίνει η διαδοχή στην επιχείρηση; Οπως είπε, επειδή η πέμπτη γενιά έχει το όνομα, δεν σημαίνει ότι θα μπει και στη διοίκηση της επιχείρησης. Κάποια από τα εγγόνια του δεν ενδιαφέρονται κιόλας, όπως δεν ενδιαφερόταν και η κόρη του, η Φανή, «που προτιμά την Coca-Cola από το κρασί», όπως είπε.

Για την ομαλή διαδοχή, η οικογένεια κατήρτισε με τη βοήθεια εξωτερικού συνεργάτη ένα «Family Constitution» (οικογενειακό Σύνταγμα). Βάσει αυτού, ο επόμενος επικεφαλής της εταιρείας θα επιλεγεί από εξωτερικούς συνεργάτες. Επιπλέον, αν κάποιο από τα εγγόνια θέλει να μπει στη δουλειά, πρέπει να κάνει τρία βήματα: πρώτον, να σπουδάσει κάτι συναφές με το επάγγελμα. Δεύτερον, να δουλέψει τουλάχιστον τρία χρόνια σε άλλη εταιρεία, π.χ, στο εξωτερικό και, τρίτον, να κάνει μεταπτυχιακές σπουδές, αφότου πρώτα έχει εργαστεί.

Προς το παρόν πάντως και ενώ έπαιρνε όλα τα εγγόνια μαζί του βόλτες στο κτήμα και την επιχείρηση, ενεργό ενδιαφέρον δείχνει μόνο ο συνονόματος εγγονός του, ο Γιάννης, αυτός που «στις βόλτες στο κτήμα, σκάλιζε με τα δάχτυλα τα φύλλα από το αμπέλι».

«Να σέβεσαι το ίδιο χαμάλη και Πρόεδρο της Δημοκρατίας»

Και ποια είναι η βασική συμβουλή του Γιάννη Μπουτάρη προς την επόμενη γενιά; «Το μυστικό είναι να αγαπάς αυτό που κάνεις και να είσαι αξιοπρεπής. Να σέβεσαι τον απέναντί σου και την εργασία, όχι όμως με τον τρόπο που σέβονται την εργασία οι προτεστάντες Γερμανοί. Να φέρεσαι στον χαμάλη που κουβαλάει σακιά με τον ίδιο σεβασμό που φέρεσαι σε Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Πρώτα από όλα ζούμε για να είμαστε άνθρωποι, όχι για να βγάζουμε λεφτά».