Το 1963 ο «πατέρας της ειδικής αγωγής», Samuel Kirk, αναφέρει για πρώτη φορά σε ομιλία του τον όρο «μαθησιακή δυσκολία». Από εκείνη τη στιγμή θα αρχίσει να εξαπλώνεται στον κόσμο η ορολογία και να σταματήσουν να θεωρούν οι εκπαιδευτικοί και γονείς τεμπέληδες ή προβληματικά τα παιδιά που εμφανίζουν δυσκολίες και ανάρμοστη συμπεριφορά στις σχολικές αίθουσες.

Στην Ελλάδα οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες, ειδικά η δυσλεξία και η αντιμετώπισή της, θα γίνουν ευρύτερα γνωστές στις αρχές του ’90, όταν επέστρεψε στην Ελλάδα ο εφευρέτης και καθηγητής Μαθησιακών Δυσκολιών Γεώργιος Παυλίδης. 

Σε ηλικία 23 ετών έγινε καθηγητής στο Μάντσεστερ της Αγγλίας, εξακολούθησε να διδάσκει για 44 έτη ως καθηγητής Ψυχολογίας και Μαθησιακών Δυσκολιών, Εκπαίδευσης και Ιατρικής σε πανεπιστήμια της Αγγλίας, των ΗΠΑ και στο ΠΑΜΑΚ στη Θεσσαλονίκη. Το 1983 γίνεται παγκοσμίως γνωστός καθώς παρουσιάζει ολοκληρωμένα την εφεύρεσή του για το μοναδικό βιολογικό τεστ διάγνωσης δυσλεξίας, διάσπασης προσοχής και της παρορμητικότητας που γίνεται μέσω της οφθαλμοκίνησης.

«Οι γονείς σοκάρονται όταν καταλαβαίνουν ότι τα παιδιά τους έχουν μαθησιακό πρόβλημα. Στην αρχή κάποιοι δεν θέλουν να το αποδεχθούν. Η αποδοχή όμως και η αλλαγή στάσης των γονέων είναι το σημαντικότερο, έπειτα όλα είναι εύκολα» σημειώνει ο επιστημονικός διευθυντής των 36 «Dyslexia Centers - Pavlidis Method», Γεώργιος Παυλίδης.

Οι μαθησιακές δυσκολίες χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, τις γενικές και τις ειδικές. «Οι γενικές συνήθως οφείλονται σε αρνητικές περιβαλλοντικές αιτίες και το παιδί αντιμετωπίζει πρόβλημα σε όλα τα μαθήματα, γραπτά και προφορικά. Στις ειδικές μαθησιακές δυσκολίες ανήκει η δυσλεξία, η δυσορθογραφία και η δυσαριθμησία. Σε αυτήν την κατηγορία η αιτία είναι πάντα βιολογική, καθώς τα παιδιά γεννιούνται με αυτές τις δυσκολίες και στη συντριπτική πλειονότητα οφείλεται σε κληρονομικότητα» εξηγεί ο καθηγητής. Επίσης υπάρχουν τα παιδιά με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), διαταραχή που συνδυάζεται συνήθως με τη δυσλεξία.

Οι μύθοι για τους δυσλεκτικούς

«Τα χρόνια που δεν ήξεραν τι είναι δυσλεξία, έλεγαν για έναν μαθητή ότι είναι τεμπέλης, αδιάφορος και βλάκας. Δεν είναι τίποτα από αυτό αλήθεια για τους δυσλεκτικούς. Τεμπέλης είναι αυτός που τεμπελιάζει σε όλα, ακόμα και για να παίξει» αναφέρει ο Γιώργος Παυλίδης, με έμφαση στην ευφυΐα που μπορεί να έχουν οι δυσλεκτικοί, δίνοντας ως παράδειγμα τον Λεονάρντο ντα Βίντσι, τον Στιβ Τζομπς και τον Μπιλ Γκέιτς. «Οι δυσλεκτικοί έχουν διαφορετικό εγκέφαλο προς την κατασκευή αλλά και ως προς τη λειτουργία. Ο δυσλεκτικός σκέφτεται με εικόνες, για αυτό έχει πολύ πιο γρήγορη σκέψη από έναν κανονικό άνθρωπο. Συνδυάζοντας τις γνώσεις, οι δυσλεκτικοί έχουν οκτώ φορές περισσότερες πιθανότητες να είναι εφευρετικοί».

Το πρόβλημα της διάγνωσης

Το 20% των παιδιών σε όλο τον κόσμο έχουν μαθησιακές δυσκολίες, αλλά πολλά παιδιά δεν το αντιμετωπίζουν ποτέ, καθώς δεν έχει γίνει η σωστή διάγνωση. Σε όλο τον κόσμο οι διαγνώσεις συνεχίζονται να γίνονται με τη μέθοδο της «εις άτοπον απαγωγή». Αρχικά απορρίπτουν μέσα από τεστ ευφυΐας την περίπτωση της νοητικής στέρησης. Στη συνέχεια ερευνάται αν υπάρχουν περιβαλλοντικές αιτίες που οδηγούν σε γενικές μαθησιακές δυσκολίες και αφού αποκλειστούν όλα τα παραπάνω, εξετάζεται αν ένα παιδί πάσχει από δυσλεξία, ανάλογα με την ταχύτητα της ανάγνωσης που έχει.

«Κάποιοι, επειδή δεν είναι σίγουροι για να βγάλουν διάγνωση της δυσλεξίας, λένε απλά ότι ένα παιδί έχει μαθησιακές δυσκολίες, ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις που γίνονται λάθος διαγνώσεις» αναφέρει ο καθηγητής, μιλώντας για περιπτώσεις που παιδιά διαγνώστηκαν λάθος με νοητική στέρηση. 

«Θυμάμαι ένα παιδί συγκεκριμένα, που διαγνώστηκε με βαριά νοητική στέρηση, επειδή δεν απάντησε λόγω άγχους σε κάποια ερωτήματα του τεστ ευφυΐας. Έπειτα έκανα το δικό μου τεστ στο παιδί και τελικά απλά είχε δυσλεξία με διάσπαση προσοχής». Σύμφωνα με τον καθηγητή, πολλά παιδιά ίσως σήμερα να βρίσκονται σε λάθος σχολεία από λάθος διάγνωση, επειδή απέτυχαν σε τεστ ευφυΐας. «Έγκλημα από λάθος διάγνωση να πάει ένα παιδί σε ειδικό σχολείο, ενώ μπορεί να έχει μαθησιακές δυσκολίες» δηλώνει ο κ. Παυλίδης, σημειώνοντας ότι «η διάγνωση με τα τεστ ευφυΐας είναι υποκειμενική, ανάλογα με την κρίση αυτού κάνει τη διάγνωση».

Test Pavlidis

Η κίνηση του ματιού απασχολούσε από μικρό τον καθηγητή, μέχρι που έμαθε περισσότερα για την οφθαλμοκίνηση και έφτασε στην εφεύρεση του Test Pavlidis, που με υψηλή ακρίβεια προγιγνώσκει ή διαγιγνώσκει. Το κάθε παιδί που κάνει το τεστ παρακολουθεί σιωπηλά με το βλέμμα του ένα φωτεινό ερεθισμό στην οθόνη Η/Υ, ενώ αυτομάτως καταγράφονται ηλεκτρονικά και αναλύονται οι οφθαλμοκινήσεις του με ακρίβεια ενός χιλιοστού του δευτερολέπτου. 

Ανάλογα το αποτέλεσμα, που βγαίνει από την κίνηση του ματιού, ο καθηγητής σχεδιάζει εξατομικευμένη αντιμετώπιση στο πρόβλημα του παιδιού με βάση τις δυνατότητες και τις αδυναμίες του. Χαρακτηριστικό της σπουδαιότητάς του τεστ είναι ότι το Χάρβαρντ και άλλα διεθνή πανεπιστήμια έχουν τα μηχανήματα του Γιώργου Παυλίδη για το ομώνυμο τεστ, ενώ κάθε χρόνο έρχονται στην Ελλάδα άνθρωποι από 38 χώρες, για να συναντήσουν τον καθηγητή και να κάνουν το τεστ.

Οι προτάσεις του Γ. Παυλίδη

Στις αρχές του ’80’ ήρθε ο πρώτος νόμος για δικαίωμα προφορικών εξετάσεων στα σχολεία για όσους έχουν δυσλεξία. Από το 2011 επιτρέπουν επίσης στα ελληνικά πανεπιστήμια οι εξετάσεις να γίνονται προφορικά για όσους αντιμετωπίζουν ειδικές μαθησιακές δυσκολίες. Ωστόσο, υπάρχει μια φημολογία πως πολλοί γονείς δηλώνουν ότι τα παιδιά τους έχουν δυσλεξία, για να δώσουν προφορικά πανελλήνιες εξετάσεις, «λαδώνοντας» τους εξεταστές. 

Ο Γεώργιος Παυλίδης, για να υπάρχει τέλος στη φημολογία, έχει μια πρόταση ώστε να επωφεληθούν οι δυσλεκτικοί. «Αυτό που προτείνω εγώ είναι η προφορική εξέταση να καταγράφεται από κάμερα, να αποθηκεύεται ως ανώνυμο αρχείο και να μεταφέρεται για εξέταση σε διαφορετικά κέντρα, όπως και τα γραπτά. Σε αυτήν την περίπτωση δεν θα ξέρει κανείς από ποιον θα εξεταστεί το παιδί του» αναφέρει.

Επίσης προτείνει να υπάρχουν πειραματικά ειδικά σχολεία για την πρακτική των φοιτητών ειδικής αγωγής, ώστε να εφαρμόζουν νέες πρακτικές και μεθόδους για την αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 24 Φεβρουαρίου 2019