Η ταινία «Γεννημένος νικητής» προβάλλει ως θετική προοπτική για το μέλλον έναν 16χρονο έφηβο. Όταν μιλάμε για νέους, πρωτογενώς σκέφτομαι όλα τα προβλήματά τους: Ανεργία, κατάθλιψη, έλλειψη εκπλήρωσης οραμάτων και σχεδίων, το συνεχιζόμενο χάσμα των γενεών, η χρήση των ναρκωτικών ουσιών, καθώς και έλλειψη κάλυψης από κάθε ιδεολογικό σύστημα. Όντας από τη φύση τους αντικομφορμιστές, τα θέλουν όλα εδώ και τώρα (κλασικό σλόγκαν του γαλλικού Μάη, που υπήρξε, βέβαια, το μεγάλο όραμα της ανεκπλήρωτης επανάστασής τους). Το σινεμά ανέκαθεν λάτρευε τους νέους, ανέκαθεν τους αξιοποίησε ως θετικούς ήρωες και, μάλιστα, κατάφερε να μας προσφέρει κάποιες συγκλονιστικές ταινίες που αναδεικνύουν προβλήματα και ανάγκες, καθώς και επαναστατικές και κοινωνικές διεκδικήσεις. 

Η νεανική ηλικία είναι μια περιστασιακή χρονική περίοδος ώσπου οι νέοι να αγγίξουν την ωριμότητα και να γίνουν οι ηγέτες της επόμενης γενιάς. Η ιδεολογική και ηθική κοινωνική εξήγηση είναι απλή: Εφόσον η νέα γενιά διαθέτει ηθικά και ιδεολογικά στηρίγματα, είναι φανερό και λογικό, όταν φτάσει σε ανώτερες κυβερνητικές και κοινωνικές θέσεις, να διασώσει κομμάτια των οραμάτων της. Σε αυτό το σημείο θα δώσω μια λίστα από τις 17 πιο εμβληματικές ταινίες διαφόρων χώρων σχετικά με τη νεολαία. Θα απαλείψω τις δραματικές (Γεια σας, παιδιά του Μαρκ Ντονσκόι, Αντίο, παιδιά του Λουί Μαλ, Τα παιδικά χρόνια του Ιβάν του Αντρέι Ταρκόφσκι, Σαλάμ Μπομπάι της Μίρα Νάιρ). Αυτή η λίστα θα περιέχει φιλμ υπερήφανα, σκληρά, δυναμικά, γεμάτα επαναστατικότητα, πάθος, βία και, λογικά πολλές φορές, ανωριμότητα).

ΜΕΓΑΛΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ

Προτάσσω τις μαρτυρίες της Ευρώπης με πασίγνωστες ταινίες:

1. Διαγωγή μηδέν. Η κορυφαία προπολεμική δημιουργία του αναρχικού ποιητή του σινεμά Ζαν Βιγκό. Σε ένα οικοτροφείο, τα παιδιά ξεσηκώνονται σπάζοντας τα δεσμά της σχολικής καταπίεσης.
2. Εάν. Χρυσός Φοίνικας στο Φεστιβάλ Καννών στην πολύκροτη, τολμηρότατη ταινία του Βρετανού Λίντσεϊ Άντερσον με τον Μάλκολμ Μακντάουελ. Σε ένα συντηρητικό βρετανικό κολέγιο, οι νέοι επαναστατούν και σκοτώνουν με πολυβολισμό τους καθηγητές τους αλλά και σύμβολα της εξουσίας. Η ταινία λογοκρίθηκε στην Ελλάδα λόγω της τολμηρότητας του θέματος.
3. Ζαμπρίσκι Πόιντ του Μικελάντζελο Αντονιόνι. Ο μέγας Ιταλός δημιουργός γυρίζει την ταινία στην Κοιλάδα του Θανάτου στις ΗΠΑ, με ένα εκπληκτικά διφορούμενο τέλος. Εάν και εφόσον η επανάσταση δε μπορεί να γίνει στην πραγματικότητα, ας γίνει τουλάχιστον δυνητικά. Έτσι, στο τέλος η κοπέλα, μέσω του βλέμματος της, ανατινάζει όλα τα σύμβολα του καταναλωτισμού και της ευμάρειας.
4. Τα 400 χτυπήματα. Η βραβευμένη ασπρόμαυρη πρώτη ταινία του Φρανσουά Τρυφό ασχολείται με τη δυναμική σύγκρουση ενός μικρού αγοριού με όλα τα θεσμικά συστήματα εξουσίας (οικογένεια, σχολείο).
5. Να πεθαίνεις στα 30. Χρυσή Κάμερα στο Φεστιβάλ των Καννών για το διεισδυτικό ντοκιμαντέρ του Ρομάν Γκουτίλ, που αφηγείται τη σύντομη ζωή και το θάνατο του Μισέλ Ρεκανατί που απογοητεύτηκε μετά το τέλος του γαλλικού Μάη.

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ

Οι Έλληνες σκηνοθέτες δεν παρελειψαν σε ταινίες τους να καταγράψουν τη δυναμική της ελληνικής νεολαίας. Σημειώνω:

1. Την αισθαντική και πολύ τρυφερή ταινία του Σταύρου Τσιώλη Ο μικρός δραπέτης, με τα παιδιά να το σκάζουν από ένα ορφανοτροφείο.
2. Τέλος εποχής του Αντώνη Κόκκινου. Η ταινία καθορίζει το οριστικό πέρασμα του σταυροδρομιού από τα όνειρα της νιότης στο συμβιβασμό της ωριμότητας.
3. Οι απόντες. Ο Νίκος Γραμματικός δίνει χαρακτηριστικό τίτλο στην ταινία του. Μια ομάδα φίλων, με οράματα και επαναστατική διάθεση, καταλήγει στο συμβιβασμό.

ΠΑΣΙΓΝΩΣΤΑ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΑ ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑΤΑ

Κορυφαίοι Αμερικανοί σκηνοθέτες μας προσφέρουν άκρως εμβληματικά φιλμ για τη νεολαία, που μαλιστά οι τίτλοι τους έμειναν ιστορικοί και σήμερα χρησιμοποιούνται στην καθομιλουμένη:

1. Επαναστάτης χωρίς αιτία. Ο Νίκολας Ρέι βάζει δίπλα δίπλα τους Τζέιμς Ντιν και Νάταλι Γουντ σε μια αρχετυπική ταινία που ασκεί εντονότατη ιδεολογική κριτική. Ο βασικός ήρωας δε γνωρίζει τους πραγματικούς λόγους για τους οποίους πρέπει να επαναστατήσει (το οικονομικό σύστηαμ και τα στερεότυπά του) και εκτονώνεται με λάθος τρόπο.
2. Η ζούγκλα του μαυροπίνακα. Ο Ρίτσαρντ Μπρουκς, με κορυφαίους σταρ (Σίντνεϊ Πουατιέ, Γκλεν Φορντ), σε ένα ασπρόμαυρο φιλμ που ο τίτλος του αναπαράγεται συνεχώς εξωκινηματογραφικά. Συγκρούσεις στα σχολεία, η επαναστατικότητα και αμφισβητική μαγεία του ροκ, ενώ ακούγεται το μυθικό τραγούδι “Roll around the clock”.
3. Ξένοιαστος καβαλάρης. Λατρεύτηκε από τη νεολαία αυτό το πολυβραβευμένο αντικομφορμιστικό φιλμ, που ακριβώς φανερώνει τα αδιέξοδα των νέων που προσπαθούν να ξεφύγουν από τα προβλήματά τους.

ΣΠΟΥΔΑΙΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ

Σπουδαίες παρεμβάσεις έχουν γίνει και με τις ακόλουθες πολύ γνωστές ταινίες:

1. Φράουλες και αίμα. Το βραβευμένο στις Κάννες αριστουργηματικό φιλμ του Στιούαρτ Χάγκμαν, που βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα σχετικά με την εξέγερση των νέων στα αμερικανικά πανεπιστήμια την περίοδο του Βιετνάμ. Οι σκηνές του τέλους με την εισβολή της αστυνομίας στο πανεπιστήμιο είναι συγκλονιστικές.
2. Επαναστάτες χωρίς αύριο. Ο Φράνσις Φορντ Κόπολα συγκεντρώνει την αφρόκρεμα των νέων (τότε) Αμερικανών σταρ, σε μια πολύ σκληρή ταινία με νεανικές συμμορίες.
3. Και πάλι ο Κόπολα στον Αταίριαστο, ένα ασπρόμαυρο, αρτίστικο φιλμ με τον Μίκι Ρουρκ.
4. Σαν Φρανσίσκο, ώρα μηδέν. Η κορυφαία ταινία του Ρίτσαρντ Σαράφιαν, με ενδεικτικό πραγματικό τίτλο Σημείο εξαφάνισης. Ο Μπάρι Νιούμαν στο ρόλο ενός νέου άντρα, που εξαιτίας ενός στοιχήματος τον κυνηγάει όλη η αστυνομία, γίνεται το απόλυτο σύμβολο σύγκρουσης, όχι μόνο των νέων αλλά και κάθε καταπιεσμένου Αμερικανού, ενάντια στο σύστημα.
5. Ο ατίθασος. Μια ασπρόμαυρη ταινία του Λάζλο Μπένεντεκτ, που έκανε μεγάλη εντύπωση σε όλο τον κόσμο στις αρχές της δεκαετίας του '50 και ήταν από τις πρώτες που αναφέρθηκαν στην επανάσταση της νεολαίας. Ο Μάρλον Μπράντο είναι εξαιρετικός στο ρόλο του αρχηγού της συμμορίας μοτοσυκλετιστών που τρομοκρατούν μια μικρή αμερικανική πόλη, κομίζοντας παράλληλα τον αέρα του απειλητικού νέου.
6. Ο κύκλος των χαμένων ποιητών. Μια αμερικανική ταινία που γύρισε ο μέγας Αυστραλός δημιουργός Πίτερ Γουέιρ. Λατρεύτηκε στην Ελλάδα, έκανε πάνω από μισό εκατομμύριο εισιτήρια, ενώ ο τίτλος του αξιοποιήθηκε σε δεκάδες παιδαγωγικά και άλλα άρθρα. Σε ένα κολέγιο, ένας καθηγητής (Ρόμπιν Γουίλιαμς) διαθέτει εξαιρετική παιδαγωγική δύναμη και αναπτύσσει σχέσεις βαθύτατης φιλίας με τους μαθητές του. Όταν αργότερα τον διώξουν, εκείνοι θα σταθούν αξιοπρεπώς πλάι του, ανεβαίνουν πάνω στα θρανία, προσφέροντας έτσι τη δυναμική της ανταπόδοσης.

ΣΥΜΒΙΒΑΖΟΝΤΑΙ Ή ΟΧΙ;

Ισχύει, άραγε, η γνωστή άποψη ότι οι περισσότεροι από τους επαναστατημένους νέους συμβιβάζονται όταν περάσουν στις παραγωγικές διαδικασίες και αναλάβουν θέσεις ευθύνης; Αν όντως αλλοτριώνονται, αυτό παραμένει μια σταθερή άποψη. Στην Ελλάδα έχουν γίνει πολλές συζητήσεις για τις “επιταγές” που εισέπραξαν και τη συμπεριφορά που επέδειξαν πολλοί επώνυμοι από τη γενιά του Πολυτεχνείου. Αυτό το θέμα έθιξε εξάλλου και ο Περικλής Χούρσογλου στη βραβευμένη με Χρυσό Αλέξανδρο ταινία του Λευτέρης Δημακόπουλος. Εμείς το μόνο που έχουμε να ευχηθούμε στου νέους είναι να τους αφιερώσουμε το γνωστό τραγούδι του Μπομπ Ντίλαν Forever Young.