Ο σκηνοθέτης Λευτέρης Φυλακτός (φωτ.) μιλά στη «ΜτΚ» για το ντοκιμαντέρ του «Σχεδία», που ξεδιπλώνει τις ιστορίες των πωλητών του γνωστού περιοδικού, το οποίο έχει στόχο την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, και την υποστήριξη ευπαθών κοινωνικά ομάδων.

Δεν επαιτούν, δεν ζητούν ελεημοσύνη, δεν εκβιάζουν το συναίσθημα. Πάντα αξιοπρεπείς, πάντα με καθαρό βλέμμα, πάντα εκεί. Στέκουν περήφανα με το βουβό θάρρος των ανθρώπων που ξέρουν ότι αυτό που κάνουν είναι το έντιμο, το σωστό, το ανθρώπινο, το ξεχωριστό. 

Μπορείς να τους δεις στο μετρό της Αθήνας ή σε γωνιές του κέντρου της Θεσσαλονίκης να προτάσσουν το έντυπο προς τους εν δυνάμει αναγνώστες του, χωρίς πολλά λόγια και συναισθηματικές εξάρσεις. Κι αν για κάποιους οι πραγματικά ηρωικοί χαρακτήρες της εποχής μας είναι οι αντιήρωες, τότε αυτοί σίγουρα θα μπορούσαν να διεκδικούν έναν τέτοιο χαρακτηρισμό… Είναι οι πωλητές της «Σχεδίας», του περιοδικού που έγινε με το πέρασμα των χρόνων ένα όχημα, για να βοηθηθούν χιλιάδες άστεγοι συνάνθρωποί μας.

Είναι οι ήρωες του ντοκιμαντέρ του Λευτέρη Φυλακτού με τίτλο «Σχεδία», το οποίο προβάλλεται στο πλαίσιο του 21ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Η ταινία παρουσιάστηκε αρχικά στην εβδομαδιαία σειρά δημιουργικών ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ1 υπό τον γενικό τίτλο «Close Up». Σκηνοθέτης της δημόσιας τηλεόρασης ο δημιουργός της, είχε το πρώτο ερέθισμα για το φιλμ όταν έπεσε στα χέρια του ένα τεύχος του περιοδικού. 

«Έφτασα στην τελευταία σελίδα όπου οι πωλητές λένε την ιστορία της ζωής τους. Όταν στη συνέχεια άρχισα να διαβάζω τις ιστορίες, συνειδητοποίησα ότι οποιοσδήποτε θα μπορούσε να βρεθεί στην κατάσταση που είναι αυτοί οι άνθρωποι. Ακόμη κι εγώ -το λέω με σχετική ντροπή- είχα μια εικόνα ότι αυτοί που είναι στους δρόμους είναι εκεί επειδή και λίγο τους αξίζει ή επειδή είναι και κάπως παραβατικοί. Δεν είναι όμως αυτή η αλήθεια. Επειδή είμαι και από τη Θεσσαλονίκη κι έχω αδέλφια στην πόλη που είναι τέσσερα- πέντε χρόνια άνεργοι, ζουν με ελάχιστα χρήματα, αλλά για λόγους οικογενειακούς δεν βρέθηκαν στο δρόμο και ως εκ τούτου σε απόγνωση, συνειδητοποίησα ότι με δύο στραβές παραπάνω που θα μπορούσαν να είχαν συμβεί, ακόμη και οι δικοί μου άνθρωποι θα μπορούσαν είναι σε πολύ δυσκολότερη κατάσταση», λέει στη «ΜτΚ» ο σκηνοθέτης.

Πεντάλεπτα βίντεο με προσωπικές αφηγήσεις

Έτσι, συγκινημένος από το θέμα, μπήκε στη διαδικασία να ασχοληθεί με τους χαρακτήρες αυτούς μέσα από ένα συγκεκριμένο πρότζεκτ. Πήρε τις ιστορίες τους και τους έβαλε να τις διαβάζουν οι ίδιοι, παραχωρώντας τους την κάμερά του, αφήνοντάς τους παράλληλα την απόλυτη ελευθερία να τραβήξουν μ’ αυτήν τα δικά τους πλάνα. Έτσι, με τη λιγότερο δυνατή παρέμβαση από την πλευρά του, έφτιαξε πεντάλεπτα βίντεο με προσωπικές αφηγήσεις. 

Με αφορμή όλο αυτό ξεκίνησε μια δική του ιδιαίτερη σχέση με τη «Σχεδία», ενώ αμέσως μετά και μέσα από την εμπειρία που αποκόμισε αποφάσισε να προχωρήσει στη δημιουργία της ταινίας, που είναι διάρκειας 47 λεπτών. Δεν αντιμετώπισε ιδιαίτερες δυσκολίες στο να προσεγγίσει τους χαρακτήρες του, όπως τονίζει. «Οι άνθρωποι της μη κερδοσκοπικής εταιρείας που στήνει το περιοδικό ήταν πολύ εύκολοι κι ευπρόσιτοι. Από την πρώτη στιγμή που τους περιέγραψα την ιδέα μου, δέχτηκαν πρόθυμα να με βοηθήσουν. Από την άλλη, με τους πωλητές είναι λίγο διαφορετικά τα πράγματα, αφού είναι πιο ευαίσθητοι κι έτσι γίνεται πιο λεπτό το θέμα της προσέγγισής τους. Πάντως, οι άνθρωποι που ενέταξα εγώ στα βίντεο είχαν ήδη αποφασίσει να δημοσιοποιήσουν την ιστορία τους και να ανοιχτούν, οπότε ήταν σχετικά εύκολο το έργο μου», παραδέχεται ο Λευτέρης Φυλακτός.

Λέξη κλειδί η ευαισθησία

Καθώς οι ιστορίες ξεδιπλώνονται, η ταινία συγκινεί, αναδεικνύοντας εντέλει πόσο καθοριστικά τραγικό ρόλο μπορεί συχνά να παίξει το τυχαίο στη ζωή μας. «Υπάρχει μέσα στο ντοκιμαντέρ η περίπτωση ενός ανθρώπου, του Μιχάλη Σαμώνη, που μέσα σε μια νύχτα γύρισε ανάποδα όλη του η ζωή. Του έκλεψαν το φορτηγό, σταμάτησε να δουλεύει και βρέθηκε στο δρόμο. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι ήθελαν να μιλήσουν. Είχαν παράπονο που στιγματίζονται, ενώ οι ίδιοι νιώθουν ότι δεν ανήκουν και δεν χωράνε πουθενά, γιατί βρέθηκαν σ’ αυτή τη θέση. Κάποια στιγμή αναλαμβάνουν και κομμάτι της ευθύνης γι’ αυτό που τους συνέβη, πράγμα που είναι ένα μεγάλο βάρος, το οποίο δεν είναι πάντα δίκαιο, είναι κάτι ρευστό», λέει ο δημιουργός.

Στην αντίπερα όχθη μπορεί επίσης να βρεθεί ως αντιστάθμισμα το πόση βοήθεια μπορεί να βρει κανείς από εκεί που δεν το περιμένει. Η «Σχεδία» πάντως παρέχει σημαντική συνεισφορά σε ανθρώπους που το έχουν πραγματικά ανάγκη, όπως υπογραμμίζει ο Λευτέρης Φυλακτός με βάση τα αριθμητικά στοιχεία που έχουν κατά καιρούς δοθεί στη δημοσιότητα. «Με τα χρήματα που βγαίνουν από το περιοδικό υπήρξαν άνθρωποι που κατάφεραν να νοικιάσουν σπίτι, που μπόρεσαν να πληρώσουν λογαριασμούς, που μένοντας παράλληλα σε δημοτικά υπνωτήρια έβγαλαν κάποια από τα ημερήσια έξοδά τους, κατάφεραν να βγουν μια βόλτα, να αγοράσουν τσιγάρα… Επίσης υπήρξαν άνθρωποι που μέσω του περιοδικού έκαναν γνωριμίες και μπήκαν ξανά στην αγορά εργασίας. Όλη αυτή η λειτουργία του περιοδικού είναι εξαιρετικά σημαντική», τονίζει ο σκηνοθέτης.

Τελικά, ίσως η «Σχεδία» να είναι ένα καλό πρότυπο εκδοτικής προσπάθειας σε μια περίοδο που όλοι υποστηρίζουν πως η έντυπη δημοσιογραφία και το χαρτί βρίσκονται στη δύση τους. «Όταν υπάρχει οργάνωση και σοβαρότητα, μπορούν όλα να γίνουν;», τον ρωτάω για το τέλος. «Ίσως εκτός από αυτές τις δύο απολύτως απαραίτητες προϋποθέσεις η λέξη κλειδί να είναι η ευαισθησία», λέει ο Λευτέρης Φυλακτός. «Αυτό χαρακτηρίζει όλους τους ανθρώπους του περιοδικού κι όσους ενσωματώνονται σε αυτό», καταλήγει.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Παρασκευή 8 Μαρτίου στις 3 μ.μ.

Αίθουσα «Τζον Κασσαβέτης»

Λιμάνι Θεσσαλονίκης

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 3 Μαρτίου 2019