Το καλοκαίρι αποχωρεί θριαμβευτικά! Εκδρομές, ταξίδια, διακοπές, διήμερα και «αυθημερόν» βρίσκονται στην ετήσια αποδρομή τους, παρά τις απόπειρες παραπλάνησης της επίμονης υψηλής θερμοκρασίας.

Οργανωμένα ή με αποφάσεις της τελευταίας στιγμής, βρεθήκαμε οι περισσότεροι, για άλλη μία φορά, σε ελληνικά τοπία εξαιρετικής ομορφιάς. Σε νησιά, σε παραλίες της χερσαίας Ελλάδας, σε βουνά και υψίπεδα, σε χωριά καταγωγής, σε άγνωστα μέρη. 

Όπου και να ταξιδέψεις το καλοκαίρι, αισθάνεσαι την ευλογία να ζεις στη χώρα που έχει ή που θα μπορούσε να τα έχει όλα. Και ήλιο και θάλασσα μοναδική, και γεύσεις και αρχαιολογικούς χώρους και (ευτυχώς) τα τελευταία χρόνια γεγονότα πολιτισμού αξιώσεων. 

Ενδιαφέρον θα είχε να επαναλάβουμε τις εξορμήσεις μας το χειμώνα στα ίδια μέρη που επιλέξαμε για τις καλοκαιρινές μας «διακοπές». Και να συγκρίνουμε τις εικόνες και τις εμπειρίες μας. 

Να μετρήσουμε τους κατοίκους και να παρακολουθήσουμε τη ζωή -την πραγματική ζωή- στα μικρονήσια των λίγων εκατοντάδων ή και δεκάδων δημοτών, να φωτογραφήσουμε τις σφραγισμένες πόρτες στα ορεινά χωριά (πολλά από αυτά αξιοσημείωτης τοπικής αρχιτεκτονικής), να αισθανθούμε την απόγνωση των ελάχιστων παιδιών στα ολιγοτάξια σχολεία. Και να συνειδητοποιήσουμε ότι υπάρχουν δύο Ελλάδες. Αυτή των στριμωγμένων πόλεων και η άλλη της μοναχικής χώρας της επόμενης θερινής απαντοχής.

Πριν από μία εικοσαετία, όταν ο κόσμος του «τρίτου κύματος» της τεχνολογίας ανέτελλε, θεωρητικοί και οραματιστές μας έδειχναν τους δρόμους που θα μπορούσαν να ακολουθήσουν χώρες, που δεν είχαν πρωταγωνιστήσει στη βιομηχανική εποχή, προκειμένου να υπερβούν τις υστερήσεις τους και να πρωτοπορήσουν ως καινούργια υποδείγματα περιφερειακής ανάπτυξης. 

Από τον Άλβιν Τόφλερ μέχρι τον Μιχάλη Δερτούζο, όλοι οι μεγάλοι προφήτες της συγκλονιστικής τεχνολογικά εποχής μας, προέβαλλαν τις εθνικές και τοπικές δυνατότητες μιας άλλης ανάπτυξης σε τόπους μακρινούς και δύσβατους, για τους οποίους θεωρούσαμε νομοτέλεια την ερημοποίηση και την παρακμή. Άλλες χώρες το κατάλαβαν και άλλες όχι.

Η Ελλάδα δεν συγκαταλέγεται στις πρώτες. Παρά την εξέλιξη της τεχνολογίας, η ελληνική περιφέρεια συνεχίζει να ερημώνει. Η υπογεννητικότητα, σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση και την καινούργια μετανάστευση των νέων, επιδεινώνει την κατάσταση. Πιστεύω ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερο εθνικό θέμα από αυτό. 

Η ανάταξη της ελληνικής περιφέρειας είναι το κλειδί για πολλά από τα άλλα ζητήματα που απασχολούν τους παντογνώστες των πόλεων. Η αλλαγή των δεδομένων δεν αφορά μόνο τους τρεις επίμονους ηλικιωμένους που μένουν σε ένα χωριό των Τζουμέρκων ή την μία οικογένεια στην Κίναρο. Μας αφορά όλους.

Η ΜΟΝΟΚΕΝΤΡΗ ΕΛΛΑΔΑ

Παρακολουθώ τις συζητήσεις στις επιτροπές της Βουλής και από τις λεγόμενες «ακροάσεις φορέων» ξεχωρίζω ξανά και ξανά το θέμα της ουσιαστικής αποκέντρωσης και της ερήμωσης της ελληνικής υπαίθρου, ως το κλειδί για πολλά άλλα. 

Μιλώντας για την αυτοδιοίκηση, άκουσα τον πρόεδρο της Ένωσης Περιφερειών να επαναλαμβάνει την ανάγκη να γίνει κάτι, ώστε να μη γεμίζουν κάθε εβδομάδα τα αεροπλάνα προς Αθήνα, προκειμένου να διασφαλίσουν μία υπογραφή σε κάποια επιτροπή του τάδε υπουργείου. Déjà vu! Δεκαετίες τώρα το αίτημα παραμένει απαράλλακτο. 

Η τεχνολογία ανατρέπει τα πάντα εκτός από τον τρόπο λειτουργίας του ελληνικού αθηναϊκού κράτους. Τα ίδια τονίζουν με κάθε ευκαιρία παραγωγικοί φορείς από όλη τη χώρα.

ΕΡΗΜΩΣΗ ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ

Η ερήμωση της υπαίθρου έχει ιδιαίτερη σημασία και για την προστασία του φυσικού πλούτου και βέβαια των δασικών περιοχών. Κάποτε οι κάτοικοι περιφρουρούσαν και φρόντιζαν το δικό τους περιβάλλον, εκτιμώντας το ως πηγή ζωής και ευημερίας. Η γεωργία συναρτάται άμεσα με τα ζητήματα της κλιματικής αλλαγής. 

Η ερήμωση της υπαίθρου επηρεάζει και επηρεάζεται από την ερημοποίηση, δηλαδή την υποβάθμιση των εδαφών, που κοστίζει ή μπορεί να κοστίσει πολύ ακριβά σε όλους μας. 

Το πρόβλημα θα γιγαντωθεί τα επόμενα χρόνια καθώς η πλειονότητα σήμερα των αγροτών είναι ηλικιωμένοι και δεν καταγράφεται σημαντική αύξηση νέων παραγωγών. Το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης λειτουργεί με έναν τρόπο μοναδικό. Απρόσωπο, απόμακρο και σε πολλές περιπτώσεις ύποπτο. Χωρίς ανθρώπους αποδυναμώνεται, σε βάθος χρόνου, η ισχύς ακόμα και αυτών των εθνικών μας δικαιωμάτων. Χωρίς ορθά κατανεμημένο πληθυσμό, καμία ανάπτυξη δεν μπορεί να είναι δίκαιη.

ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΗΣ ΚΕΝΗΣ ΙΣΠΑΝΙΑΣ

Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ελληνικό. Πριν από λίγο καιρό στην Ισπανία δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές διαμαρτυρήθηκαν για την ερήμωση της υπαίθρου, την εγκατάλειψη, ακόμα και την πώληση χωριών, αναρτώντας πανό που έγραφαν «Η Ισπανία χρειάζεται αγροτική ζωή» και «Ισότητα για τα χωριά και τις πόλεις».

Το Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο της Ισπανίας ταξινομεί χιλιάδες δήμους με λιγότερους από 500 κατοίκους ως περιοχές «αυξημένου κινδύνου εξαφάνισης» και με λιγότερους από 100 ως «ανωτάτου κινδύνου εξαφάνισης».

Η διαδήλωση αποκλήθηκε η «Εξέγερση της κενής Ισπανίας». Συμμετείχαν υπουργοί και πρώην υπουργοί, τα κόμματα αναγκάστηκαν να συμπεριλάβουν στις προτεραιότητές τους πολιτικές για την ύπαιθρο. Εμείς;

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" την 1η Σεπτεμβρίου 2019