Στις 16 Ιουλίου ολόκληρη η χώρα ξενύχτησε παρακολουθώντας έντρομη τα έκτακτα δελτία ειδήσεων για την πτώση του ουκρανικού Antonov στο Παλαιοχώρι της Καβάλας. Το διαδίκτυο πλημμύρισε από πληροφορίες, σενάρια, συνωμοσίες αλλά και χάρτες που έδειχναν την κίνηση του αεροσκάφους από την ώρα που απογειώθηκε από τη Σερβία μέχρι τη συντριβή του στο Παγγαίο. 

Οι εικόνες προέκυψαν από δημοφιλές διαδικτυακό ιχνηλάτη πτήσεων, ο οποίος σύμφωνα με τον βρετανικό "Guardian", αυτό το καλοκαίρι έχει αναδειχτεί στο νέο... Netflix.

«Θέλετε να παρακολουθήσετε ζωντανά μια άκρως απόρρητη κυβερνητική πτήση; Ή μήπως τα ταξίδια ενός βαρόνου των ναρκωτικών σε πραγματικό χρόνο; Ξέρετε πόσο μολύνουν τον αέρα τα τζετ της Taylor Swift; Όλα μεταδίδονται ζωντανά από το νέο hit του καλοκαιριού, τους διαδικτυακούς ιχνηλάτες πτήσεων» γράφει η βρετανική εφημερίδα.

Την Τρίτη 2 Αυγούστου, σημειώθηκε νέο ρεκόρ στο Flightradar24, έναν από τους μεγαλύτερους ιστότοπους παρακολούθησης πτήσεων στον κόσμο, καθώς εκατομμύρια άνθρωποι παρακολούθησαν ζωντανά την επτάωρη πτήση της Νάνσι Πελόζι από την Κουάλα Λουμπούρ στην Ταϊπέι. Το ταξίδι, που καλυπτόταν από μυστικότητα μέχρι τις τελευταίες του στιγμές, τράβηξε τη διεθνή προσοχή αφού η Κίνα έκανε στρατιωτικές απειλές τις εβδομάδες πριν από την επίσκεψη και στη συνέχεια ξεκίνησε ασκήσεις με πραγματικά πυρά μόλις προσγειώθηκε. Πολλοί Ταϊβανέζοι ήταν κολλημένοι στους ιχνηλάτες πτήσης: ένας μου είπε ότι το παιδί του φίλου τους είχε ζητήσει να μείνει ξύπνιο μέχρι αργά για να παρακολουθήσει τη ζωντανή παρακολούθηση – «σαν την αντίστροφη μέτρηση για το νέο έτος», είχε παρατήρηση ο γονιός.

Ο Ίαν Πέτσενικ, επικεφαλής επικοινωνίας για το Flightradar24, είπε ότι ο ιστότοπος σημείωσε «άνευ προηγουμένου διαρκές ενδιαφέρον» για την πτήση της Πελόζι και στο αποκορύφωμά της, ένα ρεκόρ 708.000 ατόμων παρακολουθούσαν ταυτόχρονα το μικρό κόκκινο εικονίδιο που αντιπροσωπεύει το Boeing C-40C της Προέδρου της Βουλής των ΗΠΑ. Το μέγεθος της επισκεψιμότητας έκανε το Flightradar24 «ασταθές για ορισμένους χρήστες» και ο ιστότοπος αναγκάστηκε να περιορίσει την πρόσβαση σε ορισμένα σημεία. 

Συνολικά, 2,92 εκατομμύρια άνθρωποι συντονίστηκαν για να παρακολουθήσουν μέρος της πτήσης της, περίπου τριπλάσιοι άνθρωποι από ό,τι την ακολούθησαν στο CNN στο primetime. 

Το Flightradar24 γνώρισε και άλλες μεγάλες στιγμές τον τελευταίο καιρό: περίπου 550.000 θεατές παρακολουθούσαν την πτήση του ηγέτη της ρωσικής αντιπολίτευσης, Αλεξέι Ναβάλνι, καθώς επέστρεφε στη Μόσχα το 2021 για να αντιμετωπίσει τη φυλάκιση. Χιλιάδες ακόμη παρακολούθησαν το Global Hawk της αμερικανικής αεροπορίας που ταξίδευε στην Ουκρανία κατά τη διάρκεια της ρωσικής εισβολής πριν πετάξει πάνω από τη Μαύρη Θάλασσα. Οι θεατές χρησιμοποίησαν επίσης τον ιστότοπο για να παρακολουθήσουν τη χαοτική εκκένωση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν. Ο στόχος είναι απλός, όπως τον έθεσε στον "Guardian" ο Πέτσενικ: «Μπορείς να συμμετέχεις στην ιστορία σε πραγματικό χρόνο. Αν η εφημερίδα είναι το πρώτο προσχέδιο της ιστορίας, τότε αυτό είναι το προ-γράψιμο». Τα δεδομένα του Flight Tracker δεν έχουν ουσιαστικά καμία καθυστέρηση, παρέχοντας μια ακατέργαστη αίσθηση αμεσότητας. Ένα άλλο πλεονέκτημα, λέει ο Πέτσενικ, είναι η εμπειρία του να παρακολουθείς πτήσεις με άλλους και να τις συζητάς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. 

"Φανταστείτε να μπορούσατε να παρακολουθήσετε τον Νίξον να πηγαίνει στην Κίνα σε πραγματικό χρόνο", λέει για να εξηγήσει το μέγεθος της σημασίας το να βλέπεις την ιστορία να γράφεται live από... αέρος. 

Δεν είναι μόνο τα παγκόσμια ειδησεογραφικά γεγονότα που προκαλούν άνοδο στην επισκεψιμότητα του ιστότοπου. Καθώς πλησιάζει η ημέρα της λήξης προθεσμίας των μεταγραφών, γίνεται επίσης απαραίτητο εργαλείο για τους λάτρεις των σπορ. «Βλέπουμε το μεγαλύτερο ενδιαφέρον κατά τη διάρκεια της μεταγραφικής περιόδου του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου», είπε ο Πέτσενικ. «Οι ομάδες έχουν πολύ αφοσιωμένες βάσεις φιλάθλων. Θα καταλάβουν σε ποια πτήση είναι ο αγαπημένος τους παίκτης και θα ακολουθήσουν αυτή την πτήση». 

Πώς δουλεύει το σύστημα

Οι ιχνηλάτες πτήσεων βασίζονται σε μια νέα τεχνολογία επιτήρησης ανοικτών δεδομένων που ονομάζεται αυτόματη εξαρτώμενη μετάδοση επιτήρησης (ADS-B), η οποία επιτρέπει στα αεροπλάνα να μεταδίδουν τις τοποθεσίες τους και άλλες πληροφορίες σε οποιονδήποτε έχει δέκτη και... καλώδια. Οποιοσδήποτε μπορεί να ρυθμίσει έναν δέκτη ADS-B χρησιμοποιώντας φθηνά κιτ. Αυτό επέτρεψε στο Flightradar24 να μεταβεί από μερικούς δέκτες στη Σουηδία, όταν ο ιστότοπος ιδρύθηκε το 2007, σε ένα τεράστιο δίκτυο με περισσότερους από 30.000 δέκτες σε όλο τον κόσμο, πολλοί από τους οποίους διευθύνονται από εθελοντές. Οι δέκτες έχουν εμβέλεια μερικών εκατοντάδων μιλίων, αν και δυσκολεύονται με έδαφος όπως τα βουνά. Για να καλύψει τα κενά, το Flightradar24 διασταυρώνει τους επίγειους δέκτες του με δεδομένα από άλλες πηγές, συμπεριλαμβανομένων δορυφόρων και δεδομένων από την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Αεροπορίας (FAA) στις ΗΠΑ. Η εγγραφή στα κρατικά δεδομένα συνοδεύεται από ένα "αγκάθι": οι ιχνηλάτες πρέπει να συμφωνήσουν να συμμορφωθούν με τους κανόνες της FAA που επιτρέπουν στους ιδιοκτήτες αεροσκαφών να ζητούν την αφαίρεση των πληροφοριών τους από τους δημόσιους ιστότοπους. Αυτό σημαίνει ότι το Flightradar24 εμφανίζει ορισμένες πτήσεις ανώνυμα, αν και ο Πέτσενικ δεν μπορεί να προσδιορίσει ποιες. 

Εκεί έρχεται να δώσει λύση ένα δημοφιλές πρόγραμμα παρακολούθησης πτήσεων χωρίς λογοκρισία: ADS-B Exchange. Ο ιστότοπος ιδρύθηκε ως χόμπι το 2016 από τον Νταν Στρούφερτ, έναν επαγγελματία πληροφορικάριο που περιγράφει την πολιτική του ιστότοπου: «Δεν αποκλείουμε τίποτα». Αυτό είναι δυνατό εν μέρει επειδή ο ιστότοπος δεν είναι συνδρομητής στη ροή FAA. Αντίθετα, βασίζεται σε δεδομένα που διοχετεύονται από ένα δίκτυο περίπου 9.000 δεκτών ADS-B σε όλο τον κόσμο που διευθύνονται από λάτρεις της αεροπορίας και άλλους εθελοντές. 

Φόβος και τρόμος των απατεώνων αλλά και των ινφλουένσερ

Το δίκτυο του Στρούφερτ επιτρέπει στους χρήστες να παρατηρούν πτήσεις που ισχυροί άνθρωποι θέλουν να κρατηθούν μυστικές. Κάποτε, έλαβε μια επιστολή από έναν Ευρωπαίο δικηγόρο που ζήτησε από το ADS-B Exchange να σταματήσει να παρακολουθεί τις πτήσεις του πελάτη του. Αφού έψαξε τα δεδομένα πτήσης, ο Στρούφερτ έλυσε το μυστήριο. «Ο τύπος εργαζόταν για τον Καντάφι. Κατηγορήθηκε για εγκλήματα πολέμου και δολοφονίες ανθρώπων. Υποθέτω ότι κάποιος είχε χρησιμοποιήσει τα δεδομένα μας για να καταλάβει ότι μετέφερε χρυσό από τη Βενεζουέλα στη Λιβύη με το ιδιωτικό του τζετ και δεν ήταν πολύ χαρούμενος που αποκαλύφθηκε αυτό», αποκαλύπτει στο βρετανικό μέσο.

Η προσέγγιση του ADS-B Exchange στα ανοιχτά δεδομένα επέτρεψε επίσης στους πολίτες-δημοσιογράφους να αποκαλύψουν τις συνήθειες των πλουσίων και των διάσημων της Αμερικής. Φέτος, ένας 19χρονος προγραμματιστής ονόματι Τζακ Σουίνι Jack Sweeney δημιούργησε ένα bot που ανέβαζε στο Twitter τα μονοπάτια πτήσης του Έλον Μασκ. Ο Μασκ πρόσφερε στον Σουίνι 5.000 δολάρια για να αφαιρέσει το feed κάτω (ο έφηβος αρνήθηκε). 

Τα δεδομένα του ADS-B Exchange έδειξαν ότι η Kylie Jenner έκανε επαναλαμβανόμενα σύντομα ταξίδια, τα οποία διαρκούν λιγότερο από 20 λεπτά! Μάλιστα, αυτά τα δεδομένα έγιναν πρωτοσέλιδα αυτό το καλοκαίρι, όταν μια περιβαλλοντική ΜΚΟ τα χρησιμοποίησε για να υπολογίσει τις εκπομπές άνθρακα που παράγονται από σταρ όπως οι Drake, Kylie Jenner, Travis Scott και Taylor Swift –η οποία για να το... σώσει απάντησε πως το τζετ της «δανείζεται συχνά σε άλλα άτομα». 

Όμως ο Στούφερτ λέει ότι μερικές φορές αεροπλάνα υψηλού προφίλ μεταδίδουν σκόπιμα τα δεδομένα τους ADS-B. «Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία, μπορούσες να δεις τις ΗΠΑ να ενεργοποιούν στρατηγικά τους αναμεταδότες των αεροσκαφών τους στην περιοχή για να στείλουν ένα μήνυμα. Σε μια καυτή ζώνη όπως αυτή, ξέρετε ότι δεν την αφήνουν τυχαία».

«Δεν ερμηνεύουμε τα δεδομένα –το αφήνουμε στους δημοσιογράφους, τα μέσα ενημέρωσης, τους ερευνητές, οποιονδήποτε, να ερμηνεύσουν τι μπορεί να σημαίνει. Αλλά μπορούμε να μοιραστούμε όσα δεδομένα θέλουμε», καταλήγει ο Στούφερτ.

Πηγή: Guardian