Αυξήσεις στις τιμές προϊόντων διατροφής και καθαριστικών εμφανίζονται στην αγορά κατά τη διάρκεια του δεύτερου lockdown, σύμφωνα με τις ενώσεις καταναλωτών που ήδη δέχονται σχετικές καταγγελίες. Η καραντίνα, η αναστολή λειτουργίας των καταστημάτων λιανικού εμπορίου και η απαγόρευση κυκλοφορίας με τον κωδικό «2» στο 13033 (μετάβαση σε εν λειτουργία κατάστημα προμηθειών αγαθών πρώτης ανάγκης) να είναι για ορισμένους ο μόνος λόγος εξόδου από το σπίτι έφεραν ήδη ανατιμήσεις σε προϊόντα που βρίσκονται στα ράφια των σούπερ μάρκετ. 

Η πολιτεία και οι ελεγκτικοί μηχανισμοί έχουν βάλει στο μικροσκόπιο τις καταγγελίες που αφορούν τέτοιες περιπτώσεις αλλά και υποθέσεις εξαπάτησης καταναλωτών μέσω ηλεκτρονικών συναλλαγών και στέλνουν το μήνυμα μέσω της «ΜτΚ» πως θα είναι «αμείλικτοι» σε φαινόμενα αισχροκέρδειας και κερδοσκοπίας.

Πρόσφατα, ο υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Άδωνις Γεωργιάδης έκανε γνωστό πως μεγάλη αλυσίδα σούπερ μάρκετ, που φέρεται να ανέβασε τις τιμές την ημέρα ανακοίνωσης του δεύτερου lockdown ήδη ελέγχεται. Μάλιστα, ο υπουργός ξεκαθάρισε ότι έως και τις 28 Φεβρουαρίου 2021 τα καταστήματα δεν θα μπορούν να πωλούν συγκεκριμένα προϊόντα σε τιμές που διαμορφώνουν κέρδος μεγαλύτερο απ’ αυτό που τους πρόσφεραν τον περασμένο Σεπτέμβριο. 

«Θέλουμε οι επιχειρήσεις να έχουν κέρδος και όχι ζημιές. Το κέρδος όμως δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερο από αυτό που είχαν υπό φυσιολογικές συνθήκες. Κανείς δεν μπορεί να παίξει με την συμφορά του ελληνικού λαού. Η συντριπτική πλειοψηφία των σούπερ μάρκετ έχουν δείχνει συνέπεια. Μόνο μία αλυσίδα προχώρησε σε αυξήσεις. Πλέον όλοι πρέπει να ξέρουν ότι παρακολουθούμε το θέμα και έχουμε το εργαλείο επιβολής προστίμων» ανέφερε ο υπουργός.

Σύμφωνα με τις Ενώσεις Καταναλωτών, στα γραφεία τους φτάνουν καταγγελίες καταναλωτών για ανατιμήσεις σε είδη πρώτης ανάγκης όπως γαλακτοκομικά, μακαρόνια, λάδι, οπωροκηπευτικά, όσπρια, ρύζι, τυροκομικά, προϊόντα καθαρισμού, χαρτί κουζίνας, είδη υγιεινής όπως το χαρτί υγείας αλλά και κρεατικά και αλλαντικά, αυξήσεις που μπορεί να φτάσουν ακόμα και το 20%. 

«Έχουν ανέβει οι τιμές χωρίς να επωφελούνται το κέρδος οι παραγωγοί» λέει ο πρόεδρος του Κέντρου Προστασίας Καταναλωτών (ΚΕΠΚΑ) Νίκος Τσεμπερλίδης φέροντας ως παράδειγμα τις βρώσιμες ελιές της Χαλκιδικής για τις οποίες οι παραγωγοί φέτος έλαβαν κατά μέσο όρο ένα ευρώ το κιλό, ενώ πέρσι για την ίδια ποσότητα έλαβαν ενάμιση ευρώ. «Όταν ξεκίνησε το lockdown στις αρχές του μήνα και λίγο πριν όταν ακουγόταν ότι θα μπούμε ξανά σε καραντίνα, ξεκίνησαν και οι ανατιμήσεις» λέει ο κ. Τσεμπερλίδης και εξηγεί πως τον Οκτώβριο υπήρξε αύξηση στα προϊόντα διατροφής. 

«Αν συγκρίνουμε τον πληθωρισμό από τον περασμένο Οκτώβριο μέχρι τον φετινό Οκτώβριο θα δούμε πως υπάρχει μια μείωση -1,8, ενώ στα είδη διατροφής έχουμε αύξηση 1,8 σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ» τονίζει ο κ. Τσεμπερλίδης. Πρόσφατα μάλιστα, το ΚΕΠΚΑ έστειλε επιστολή στον Άδωνι Γεωργιάδη ζητώντας να μπει «πλαφόν» στις τιμές συγκεκριμένων προϊόντων των οποίων η ζήτηση και η κατανάλωση αναμένεται να αυξηθεί εξαιτίας του lockdown. Στην επιστολή του προς τον κ. Γεωργιάδη, που κοινοποιήθηκε και στον Γενικό Γραμματέα Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή, Παναγιώτη Σταμπουλίδη, το ΚΕΠΚΑ αναφέρει «όλοι θυμόμαστε την έκρηξη τιμών που πραγματοποιήθηκε καθώς και την έλλειψη στα είδη που χρησιμοποιούνταν για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορονοϊού (μάσκες, αντισηπτικά, οινόπνευμα, απολυμαντικά κ.λπ.). 

Επειδή ο χειμώνας πλησιάζει και η αύξηση της ζήτησης αυτών των ειδών θεωρείται σίγουρη (ήδη βιώνουμε αύξηση κρουσμάτων στη χώρα μας) σας ζητούμε να επιβάλλετε ανώτατη τιμή σε όσα είδη σχετίζονται με την αντιμετώπιση του κορονοϊού πριν η αγορά εκμεταλλευτεί επόμενη ζήτηση. Είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί η πρόσβαση όλων συμπεριλαμβανομένων των καταναλωτών με χαμηλά εισοδήματα στα είδη αυτά που μπορούν να προφυλάξουν την υγεία και τη ζωή των καταναλωτών» αναφέρεται μεταξύ άλλων στην επιστολή που εστάλη στα μεσα Σεπτεμβρίου.

Καταγγελίες καταναλωτών

Εκατοντάδες είναι οι καταγγελίες καταναλωτών που φτάνουν στα γραφεία του Ινστιτούτου Καταναλωτών (ΙΝΚΑ), σύμφωνα με όσα αναφέρει στη «ΜτΚ» ο πρόεδρος του, Γιώργος Λεχούριτης. «Με την έναρξη της καραντίνας ξαφνικά διαπιστώσαμε αύξηση των τιμών σχεδόν σε όλα τα προϊόντα. Για παράδειγμα θα σας αναφέρω ότι πριν από λίγο καιρό πορτοκάλια πωλούνταν προς 1,84 ευρώ το κιλό και τα μήλα μέχρι 2,20 ευρώ το κιλά. Τέτοιες τιμές δεν είχαμε ποτέ. Εμφανίστηκαν φαινόμενα αισχροκέρδειας για τα οποία το υπουργείο Ανάπτυξης σαν Πόντιος Πιλάτος δεν έκανε τίποτα. Μόλις λίγες ημέρες πριν ανακοίνωσε ότι την περίοδο της καραντίνας θα ισχύσουν οι τιμές του Σεπτεμβρίου» λέει ο κ. Λεχούριτης.

Σύμφωνα με τους εκπροσώπους των Ενώσεων των καταναλωτών τόσο στο πρώτο lockdown της άνοιξης όσο και σε αυτό το οποίο επιβλήθηκε πριν από λίγες ημέρες και θα διαρκέσει μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου η ζήτηση των ειδών διατροφής «χτύπησε κόκκινο». Αυτό, όπως εξηγούν έχει ως αποτέλεσμα τα σούπερ μάρκετ να αυξήσουν κατά πολύ το κέρδος και τον τζίρο τους. Ο κ. Λεχούριτης αναφέρεται επίσης στις χρεώσεις των τραπεζών για συναλλαγές, τις οποίες τις χαρακτηρίζει παράλογες. «Είναι αδιανόητο να βρισκόμαστε σε καραντίνα και να πρέπει να Κάνουμε ηλεκτρονικές συναλλαγές και να έχουμε χρεώσεις 0,50 ή 0,60 ευρώ για την πληρωμή λογαριασμών» τονίζει ο πρόεδρος του ΙΝΚΑ».

Από την πλευρά του, το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων αναφέρει πως η Πολιτεία θα είναι αμείλικτη σε κάθε φαινόμενο αισχροκέρδειας και κερδοσκοπίας. «Τέτοια φαινόμενα μας απασχόλησαν από την αρχή» σημειώνει στη «ΜτΚ» ο αναπληρωτής υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Νίκος Παπαθανάσης.

«Έως και τον Μάρτιο δεν υπήρχε διάταξη στο ελληνικό δίκαιο που να έδινε τη δυνατότητα σε κάποιον να ελέγξει την αύξηση των τιμών. Τότε φέραμε μία διάταξη για έλεγχο των τιμών προ και μετά και αν υπήρχε διαφοροποίηση στο ποσοστό κέρδους επιβάλλαμε πρόστιμα και κλείναμε καταστήματα. Αυτό λειτούργησε καλά, γιατί εντοπίσαμε θέματα αισχροκέρδειας στα προϊόντα αλλά και τα καύσιμα και γρήγορα η αγορά εξισορρόπησε» λέει ο κ. Παπαθανάσης.

«Με το νέο lockdown επαναφέραμε τη διάταξη. Οι ελεγκτικοί μας μηχανισμοί βρίσκονται έξω. Με τις καταγγελίες που μας γίνονται γνωστές, τις οποίες ομαδοποιούμε, οι ελεγκτικοί μας μηχανισμοί βγαίνουν έξω και κάνουν ελέγχους. Θα είμαστε συνεχώς στην αγορά. Φαινόμενα κερδοσκοπίας που μπορεί να εμφανίστηκαν με την έναρξη του lockdown θα εκλείψουν» τονίζει ο κ. Παπαθανάσης. 

«Θα είμαστε ξανά αμείλικτοι σε τέτοιου είδους φαινόμενα, όπως κάναμε και τον Μάρτιο. Την στιγμή που οι συμπολίτες μας περνούν δύσκολα, το υπουργείο είναι κοντά δεν θα επιτρέψουμε να συμβούν τέτοια φαινόμενα» σημειώνει ο αναπληρωτής υπουργός. Υπενθυμίζει δε, πως τα πρόστιμα μπορεί να φτάσουν τα εκατομμύρια ευρώ, ενώ ο πέλεκυς είναι βαρύς για όσους παρανομούν.

Εργαλεία ελέγχου της αγοράς

Στα εργαλεία που έχουν στα χέρια τους οι καταναλωτές και με τα οποία μπορούν να συγκρίνουν τιμές προϊόντων και υπηρεσιών και να προχωρήσουν σε καταγγελία φαινομένων κερδοσκοπίας και αισχροκέρδειας αναφέρεται ο Γενικός Γραμματέας Εμπορίου και Ανάπτυξης, Παναγιώτης Σταμπουλίδης.

 Αρχικά, μιλά για το «e-Καταναλωτής» την ηλεκτρονική πλατφόρμα μέσω της οποίας οι καταναλωτές μπορούν να δουν αφενός την τιμή κάθε προϊόντος ανά σούπερ μάρκετ και αφετέρου να φτιάξουν ολόκληρη λίστα με τα ψώνια που θέλουν να κάνουν, με την εφαρμογή να υποδεικνύει στη συνέχεια σε ποια αλυσίδα ο λογαριασμός θα είναι μικρότερος. Μάλιστα διαθέτει και διαδικτυακό χάρτη ώστε να εντοπίζει τα πλησιέστερα στον καταναλωτή καταστήματα των αλυσίδων που ο ίδιος θα επιλέξει. 

Σημαντικό στοιχείο, επίσης, αποτελεί ότι μέσω της εφαρμογής ο καταναλωτής μπορεί να βλέπει τη διαχρονική εξέλιξη της μέσης τιμής των βασικών αγαθών όπως αυτή διαμορφώνεται. «Μέσα από αυτή την πλατφόρμα είδαμε μία αύξηση κάποιων προϊόντων» λέει ο κ. Σταμπουλίδης. «Παρακολουθούμε τρεις, τέσσερις κωδικούς και εάν διαπιστώσουμε φαινόμενα κερδοσκοπίας θα παρέμβουμε» λέει ο κ. Σταμπουλίδης. Και συμπληρώνει: «οι καταναλωτές βοηθούν μόνο όταν καταγγέλλουν. Εάν δεν καταγγείλουν, δεν μπορούμε να βοηθήσουμε» λέει ο κ. Σταμπουλίδης.

Έκτος από την παραπάνω εφαρμογή, οι καταναλωτές μπορούν να χρησιμοποιούν και τον τηλεφωνικό αριθμό «1520» του υπουργείου προκειμένου να προχωρούν σε καταγγελίες.

Προσοχή στις πρόσφορες

Να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί με τις «προσφορές» καλούν τους καταναλωτές οι Ενώσεις. Κάνουν μάλιστα λόγο για «τερτίπι». Όπως υποστηρίζει ο κ. Λεχουρίτης έχει παρατηρηθεί η τιμή των προσφορών να είναι ακριβότερη από την μεμονωμένη τιμή. «Αν πάρεις μία σοκολάτα μπορεί να την αγοράσεις φθηνότερα από ότι το πακέτο προσφοράς των τριών» σημειώνει ο κ. Λεχουρίτης.

 Ο ίδιος μάλιστα, σχολιάζει ότι τα πακέτα προσφορών πολλές φορές μπορεί να παραπλανούν, καθώς τα προϊόντα μπορεί να έχουν διαφορετικές ημερομηνίες λήξης. «Οι μεγάλες αλυσίδες ελέγχουν το λιανικό εμπόριο στην πλειοψηφία τους. Λειτουργούν με πρόσφορες. Τι σημαίνει αυτό; Ότι αυξάνουν τις τιμές και στη συνέχεια πωλούν σε πρόσφορες, κάτι που σημαίνει ότι ένα προϊόν στη μονάδα πωλείται σε υψηλότερη τιμή από πριν. Οι καταναλωτές επιδιώκουν να επωφεληθούν προσφορών. Γυρνούν από σούπερ μάρκετ σε σούπερ μάρκετ» σημειώνει από την πλευρά του ο κ. Τσεμπερλίδης.

Ο πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, Παντελής Φιλιππίδης δηλώνει ικανοποιημένος για το «μπλόκο» της πολιτείας προς τα σουπερ μάρκετ να πωλούν διαρκή αγαθά όπως, είδη ένδυσης, υπόδησης, ηλεκτρονικά, έπιπλα κ.λπ. Σύμφωνα με την Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΦΕΚ B’ 4946/10-11-2020), απαγορεύεται κατά τη διάρκεια των περιοριστικών μέτρων στα καταστήματα και τις υπεραγορές τροφίμων (super markets) να πωλούν, με εξαίρεση το ηλεκτρονικό εμπόριο, τα εξής προϊόντα: ηλεκτρονικούς υπολογιστές, περιφερειακές μονάδες υπολογιστών και λογισμικού (ΚΑΔ 47.41), τηλεπικοινωνιακό εξοπλισμό (ΚΑΔ 47.42), εξοπλισμό ήχου και εικόνας (ΚΑΔ 47.43), κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα (ΚΑΔ 47.51), χαλιά, κιλίμια και επενδύσεις δαπέδου και τοίχου (ΚΑΔ 47.53), ηλεκτρικές οικιακές συσκευές (ΚΑΔ 47.54), έπιπλα, φωτιστικά και άλλα είδη οικιακής χρήσης - εξαιρούνται ανταλλακτικά (π.χ. λαμπτήρες), σάρωθρα για οικιακή καθαριότητα (ΚΑΔ 47.59.58.35), καθώς και σκούπες και βούρτσες για την οικιακή καθαριότητα (ΚΑΔ 47.59.58.37) (ΚΑΔ 47.59), βιβλία (ΚΑΔ 47.61), παιχνίδια (ΚΑΔ 47.65), ενδύματα, με εξαίρεση τα καλσόν (ΚΑΔ 47.71.71.43) (ΚΑΔ 47.71), υποδήματα και δερμάτινα είδη (ΚΑΔ 47.72).

«Μία βόλτα να κάνει κάποιος από τα σούπερ μάρκετ θα διαπιστώσει πως οι τιμές έχουν αυξηθεί» λέει ο κ. Φιλιππίδης. Η παραπάνω απαγόρευση οδηγεί πολλούς καταναλωτές στα e-shops και σε ηλεκτρονικές αγορές. «Αυτούς παγκοσμίως το lockdown τους έχει ευνοήσει. Όχι τόσο επειδή κερδίζουν χρήματα, αλλά γιατί καταστρέφονται οι γύρω τους. Ευνοεί τους μεγάλους παίκτες» τονίζει ο κ. Φιλιππίδης.

Απάτες με ένα... κλικ

Σύμφωνα με τον Συνήγορο του Καταναλωτή, Λευτέρη Ζαγορίτη, που μίλησε στη «ΜτΚ», την πρώτη περίοδο της πανδημίας υπήρξαν πολλές καταγγελίες για τις τιμές της μάσκας και του αντισηπτικού. «Όλα τα διαβιβάζουμε στην Γενική Γραμματεία Εμπορίου και Ανάπτυξης» τονίζει ο κ. Ζαγορίτης. Μιλώντας ειδικότερα, για τις ηλεκτρονικές αγορές καλεί τους πολίτες να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί.

Ο κ. Ζαγορίτης αναφέρει πως υπάρχουν καταστήματα που χρησιμοποιούν αθέμιτες εμπορικές πρακτικές. Έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο καταναλωτές να έχουν προκαταβάλει την αξία της παραγγελίας στα ηλεκτρονικά καταστήματα αλλά ούτε τα προϊόντα τους παραδίδονται ούτε επιστρέφονται τα χρηματικά ποσά που έχουν προεισπραχθεί. «Το 2018 οι αναφορές-υποθέσεις που αφορούσαν στο ηλεκτρονικό εμπόριο ανέρχονταν σε 814. 

Το 2019 έφθασαν τις 1.396 ενώ το πρώτο δεκάμηνο του 2020 εκτοξεύτηκαν σε 2.770» λέει ο κ. Ζαγορίτης. Είναι ενδεικτικό, πως το 2012 οι υποθέσεις που αφορούσαν τον Συνήγορο του Καταναλωτή για το ηλεκτρονικό εμπόριο ανέρχονταν σε 5,5% των συνολικών υποθέσεων και μέχρι τις 31/10/2020 το 25,8%. 

«Έχουμε μία κατακόρυφη αύξηση των προβλημάτων, ιδιαίτερα την περίοδο της πανδημίας» λέει ο Συνήγορος του Καταναλωτή. «Εντοπίσαμε περιπτώσεις ηλεκτρονικών καταστημάτων να ξεφυτρώνουν σαν τα μανιτάρια και όταν πλέον έπαιρναν χρήματα, έκλειναν τα sites, δεν λειτουργούσε και το mail τους και οι καταναλωτές έχαναν σημαντικά ποσά. Κάναμε συστάσεις, ειδοποιούσαμε την Γενική Γραμματεία και ενημερώσαμε και την Εισαγγελία για να εξεταστούν περιπτώσεις απάτης και υπεξαίρεσης» λέει ο κ. Ζαγορίτης και προτείνει τους καταναλωτές να μην προεξοφλούν ποσά για αγορά προϊόντων ηλεκτρονικά αλλά να χρησιμοποιούν την μέθοδο της αντικαταβολής.

Ο Συνήγορος του Καταναλωτή συστήνει στους καταναλωτές για την καλύτερη προστασία τους ιδιαίτερα αυτή τη δύσκολη περίοδο: να προτιμούν την πραγματοποίηση αγορών από αξιόπιστα και γνωστά ηλεκτρονικά καταστήματα, να ελέγχουν πάντοτε τις βασικές πληροφορίες που παρέχονται για το ηλεκτρονικό κατάστημα από τον ιστότοπό του, να εντοπίζουν στο διαδίκτυο τυχόν σχόλια, εμπειρίες ή συστάσεις άλλων καταναλωτών που έχουν ήδη συναλλαγεί με το κατάστημα, να ελέγχουν, οπωσδήποτε, πριν από την πληρωμή ότι ο ιστότοπος παρέχει ασφαλή σύνδεση για τη μετάδοση ευαίσθητων δεδομένων, όπως στοιχείων πιστωτικών καρτών.