Μια άγνωστη και συναρπαστική Θεσσαλονίκη, τη Θεσσαλονίκη του μοντέρνου αρχιτεκτονικού κινήματος, που δυστυχώς κινδυνεύει να χαθεί σε μεγάλο βαθμό με το σχέδιο της λεγόμενης «ανάπλασης» της ΔΕΘ, ανέδειξε το δίπτυχο εκδηλώσεων που πραγματοποίησε στις 10 και 11 Ιουνίου 2021 η Πρωτοβουλία «ΔΕΘ Μητροπολιτικό Πάρκο – Πανεπιστημιακοί για μια Βιώσιμη Θεσσαλονίκη».

Στη διάλεξή του στον χώρο του MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (πρώην Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης) την Παρασκευή 11/6 ο καθηγητής Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Βασίλης Κολώνας μίλησε με θέμα «Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης: Μια αρχιτεκτονική κληρονομιά σε κίνδυνο». Μέσα από ένα πλουσιότατο και δυσεύρετο υλικό (φωτογραφίες, κινηματογραφικές ταινίες, επίκαιρα, αρχιτεκτονικά σχέδια και μακέτες) παρουσίασε διαχρονικά την αρχιτεκτονική των περιπτέρων της Έκθεσης και κατέδειξε τον πρωτοποριακό ρόλο που είχε ο θεσμός για την ανάπτυξη της ελληνικής αρχιτεκτονικής. Πέραν των μεγάλων ποσών που δίνονταν αφειδώς για τον σχεδιασμό και τη δημιουργία των περιπτέρων, υπήρχε ισχυρή πολιτική βούληση να αναδειχθεί η Θεσσαλονίκη σε μια σύγχρονη, μοντέρνα δυτική μεγαλούπολη που ενσωματώνεται με αξιώσεις στον ελληνικό κορμό και αντιπαραβάλλεται με τη βαλκανική γειτονιά της, που ανήκε στο αντίπαλο ανατολικό μπλοκ. Έτσι, κυρίως κατά τη δεκαετία του ’60, τα μεγαλύτερα αρχιτεκτονικά γραφεία και οι σημαντικότεροι Έλληνες αρχιτέκτονες βρήκαν στην Έκθεση μια μοναδική ευκαιρία να υλοποιήσουν τις ιδέες τους και να πλουτίσουν τη Θεσσαλονίκη με μοναδικά δείγματα κυρίως του μοντέρνου κινήματος. Από όλον αυτό τον πλούτο έχουν διασωθεί λίγα μόνο κτίρια, που κατά κανόνα έχουν δεχθεί ακαλαίσθητες και καταστρεπτικές επεμβάσεις, τα οποία ωστόσο μπορούν με μικρό σχετικά κόστος να αποκατασταθούν και να ανακτήσουν τη χαμένη αίγλη τους.

Από την πλευρά του, την Πέμπτη 10/6, ο διπλωματούχος ξεναγός Ιωάννης Κιουρτσόγλου πραγματοποίησε την πρώτη από μια σειρά ξεναγήσεων στον χώρο της ΔΕΘ με γενικό τίτλο «ΔΕΘ ανάμεσα στο χτες και το αύριο: ο χώρος, η ιστορία του, τα μνημεία, το περιβάλλον». Ανέλυσε το ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον που παρουσιάζουν τα σωζόμενα κτίρια μοντέρνου ρυθμού, έδειξε τις αλλοιώσεις που έχουν υποστεί, ανέδειξε τη σχέση τους με τον χώρο στον οποίο βρίσκονται και τόνισε την ανάγκη να διατηρηθούν και να αποτελέσουν τα «εκθέματα» ενός αρχιτεκτονικού πάρκου-μουσείου. Παράλληλα εξήγησε ότι, ως δημόσια κτίρια σε έναν δημόσιο χώρο, είναι ιδανικά για να εξυπηρετήσουν πολλαπλές ανάγκες της πόλης, π.χ. ως εκθεσιακοί χώροι για μικρές κλαδικές εκθέσεις, ως χώροι γραφείων, ως κτίρια για επείγουσες ανάγκες –όπως ακριβώς αυτές τις μέρες που περίπτερα της ΔΕΘ χρησιμοποιούνται ως εμβολιαστικό κέντρο– ή ακόμη και ως χώροι συγκέντρωσης ή περίθαλψης πολιτών έπειτα από ένα καταστροφικό φαινόμενο, όπως ένας σεισμός.

Κοινό συμπέρασμα των δύο παραπάνω δράσεων ήταν ότι αυτό το αρχιτεκτονικό απόθεμα, μοναδικό στην Ελλάδα τόσο για την ποιότητά του όσο και για τη συγκέντρωσή του σε μια συγκεκριμένη περιοχή, κινδυνεύει άμεσα από τη λεγόμενη «ανάπλαση» της ΔΕΘ, σύμφωνα με την οποία το μεγαλύτερο μέρος του θα κατεδαφιστεί. Αντίθετα, η αντιπρόταση της Πρωτοβουλίας για δημιουργία μητροπολιτικού πάρκου στον χώρο της ΔΕΘ μπορεί να ενσωματώσει οργανικά αυτά τα κτίρια, να τα αναβαθμίσει και να τα αναδείξει με μικρό κόστος και με μεγάλο όφελος. Πάνω απ’ όλα, μπορεί να διατηρήσει τον μοναδικό χαρακτήρα της Έκθεσης, που εδώ και δεκαετίες έχει αγαπήσει η πόλη και έχει κυριολεκτικά ταυτιστεί μαζί της. Η συλλογική μνήμη της Θεσσαλονίκης, που σε ένα πολύ μεγάλο μέρος της περνά ακριβώς μέσα από την Έκθεση, μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει μόνο μέσα από τη διάσωση αυτών των αρχιτεκτονικών κοσμημάτων και την ένταξή τους σε ένα μητροπολιτικό πάρκο, που ως δημόσιο χώρο θα το χαίρονται όλοι οι πολίτες και επισκέπτες της πόλης.

Περισσότερες πληροφορίες για την Πρωτοβουλία «ΔΕΘ Μητροπολιτικό Πάρκο –Πανεπιστημιακοί για μια Βιώσιμη Θεσσαλονίκη» καθώς και για τις δράσεις της θα βρείτε στους παρακάτω συνδέσμους:

Κανάλι youtube: https://t.ly/5L4q

Σελίδα Facebook: https://t.ly/AYEb

Blog: https://t.ly/3rUc

Λογαριασμός Twitter: https://t.ly/wnhq