Στην κρίση του Συμβούλιου της Επικράτειας τίθεται σήμερα η υπόθεση της κατασκευής του σταθμού Βενιζέλου του μετρό. Σήμερα εξετάζονται οι τρεις αιτήσεις ακύρωσης της απόφασης της υπουργού Πολιτισμού Λ. Μενδώνη να αποσπαστούν οι αρχαιότητες που βρέθηκαν εκεί για να κατασκευαστεί ο σταθμός.

Οι τρεις αιτήσεις ακύρωσης κατατέθηκαν από την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού από κοινού με την Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία, η Κίνηση Πολιτών για την Προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, από κοινού με μεμονωμένους πολίτες, και ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων μαζί με την Πανελλήνια Ένωση Συντηρητών Αρχαιοτήτων, τον Ενιαίο Σύλλογο Υπαλλήλων Υπουργείου Πολιτισμού Αττικής, Στερεάς και Νήσων και τον Σύλλογο Εκτάκτων Αρχαιολόγων. Το βασικό επιχείρημά τους είναι ότι παραβιάζονται διατάξεις του Συντάγματος, της Σύμβασης της Γρανάδας, του Νόμου 3378/2005 καθώς και του Αρχαιολογικού Νόμου 3028/2002. Ειδικότερα, με βάση τον τελευταίο, «η μετακίνηση μνημείου λόγω τεχνικού έργου εξετάζεται μόνο όταν μετά από σχετικό επιστημονικό έλεγχο αποκλείεται κάθε δυνατότητα διατήρησής του στο περιβάλλον του». Σε αυτό το σημείο φαίνεται ότι θα εστιάσουν και οι δύο πλευρές: το αν υπάρχει λύση ή κάτι τέτοιο έχει αποκλειστεί.

«Υπάρχει ρεαλιστική λύση»

Η πλευρά της Κίνησης Πολιτών αλλά και των άλλων φορέων που κατέθεσαν την αίτηση ακύρωσης υποστηρίζει ότι λύση για την κατασκευή του σταθμού Βενιζέλου του μετρό με διατήρηση των αρχαιοτήτων κατά χώραν υπάρχει, είναι αυτή που δρομολογήθηκε από το 2017 και έφτασε σε επίπεδο οριστικής μελέτης ΟΜ2. Απολύτως εφικτή χαρακτήρισε τη λύση και το τμήμα Πολιτικών Μηχανικών με σχετικό ψήφισμά του που εξέδωσε τον Σεπτέμβριο του 2019. Σύμφωνα με πληροφορίες του makthes.gr οι προσφεύγοντες κατέθεσαν μεταξύ άλλων την τεχνική έκθεση του καθηγητής Γεωτεχνικής Μηχανικής του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών και πρώην συμβούλου της Αττικό Μετρό Χ. Αναγνωστόπουλου, η οποία καταλήγει ότι «η υποβληθείσα προς έγκριση οριστική μελέτη επιπέδου ΟΜ2 για την υλοποίηση του σταθμού Βενιζέλου του μετρό Θεσσαλονίκης με διατήρηση των αρχαιοτήτων κατά χώραν είναι ρεαλιστική και εφαρμόσιμη. Τα διάφορα ζητήματα και ενστάσεις που έχουν τεθεί από την Αττικό Μετρό πρέπει φυσικά να απαντηθούν και να γίνουν όλες οι απαραίτητες διορθώσεις και βελτιώσεις αλλά η ουσία της μεθόδου και το πλεονέκτημα της διατήρησης των αρχαιοτήτων κατά χώραν δεν αναμένεται να αλλοιωθεί». Επίσης η πλευρά της Κίνησης Πολιτών στην προσφυγή της επικαλέστηκε, μεταξύ άλλων και τις εκκλήσεις που απηύθυνε η διεθνής επιστημονική κοινότητα των βυζαντινολόγων και των ιστορικών να μην υποστεί ανεπανόρθωτο πλήγμα αυτός ο μοναδικής σπουδαιότητας αρχαιολογικός χώρος.

«Δεν υπάρχει εναλλακτική»

Η πλευρά του Υπουργείου Πολιτισμού ουσιαστικά ταυτίζεται με την Αττικό Μετρό, η οποία εξάλλου θα κάνει και παρέμβαση υπέρ της μη ακύρωσης της υπουργικής απόφασης. Αυτή η πλευρά υποστηρίζει σε αδρές γραμμές ότι η μελέτη δεν είναι εφαρμόσιμη, κι ότι οι παρατηρήσεις των μηχανικών της Αττικό Μετρό ισοδυναμούν με απόρριψή της. Δηλαδή ότι δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση, κι ότι η απόσπαση και επανατοποθέτηση εξασφαλίζει την ασφάλεια των εργαζομένων κατά την κατασκευή του σταθμού, αλλά και την ασφάλεια των αρχαιοτήτων, ενώ είναι πιο σύντομη και πιο οικονομική.

Παρέμβαση υπέρ της λύσης της απόσπασης και επανατοποθέτησης των αρχαιοτήτων έκανε ο Δήμος Θεσσαλονίκης, η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, η Περιφερειακή Ένωση Δήμων, φορείς όπως το ΤΕΕ/ΤΚΜ, τα επιμελητήρια (ΕΒΕΘ, ΕΕΘ, ΒΕΘ), ο Εμπορικός Σύλλογος κ.α.

Ο πρόεδρος της εταιρείας, Νίκος Ταχιάος, έχει δηλώσει ότι δεν υπάρχει εναλλακτικό σχέδιο κι ότι αν το ΣτΕ δεχτεί τις προσφυγές η Αττικό Μετρό δεν θα συνεχίσει να αναζητά τεχνική λύση για in situ παραμονή των αρχαιοτήτων γιατί θεωρεί το εγχείρημα αναζήτησης τεχνικής λύσης αλυσιτελές. «Το πιθανότερο είναι ότι θα χρειαστεί να εγκαταλείψουμε τον σταθμό, προς μεγάλη απογοήτευσης της πόλης και του έργου. Ο αρχαιολογικός χώρος θα σφραγιστεί, γιατί εμείς δεν κάνουμε αρχαιολογικά έργα» λέει. Σύμφωνα με τον ίδιο, αν παραληφθεί ο σταθμός της Βενιζέλου θα επιβαρυνθεί δυσανάλογα ο σταθμός της Αγίας Σοφίας, που δεν έχει σχεδιαστεί για τόσο μεγάλους φόρτους, ειδικά όταν στη βασική γραμμή προστεθούν και οι επεκτάσεις. Η άλλη πλευρά θεωρεί ότι τα περί μη ύπαρξης plan B είναι επικοινωνιακά τεχνάσματα.

Το χρονοδιάγραμμα

Στο μεταξύ ο αρχιτέκτονας Δ. Κορρές εκπονεί ήδη τη μελέτη για την απόσπαση, για να μην περάσει άπρακτος ο χρόνος της αναμονής μέχρι την έκδοση της απόφασης, έστω κι αν τελικά το ΣτΕ δεχτεί τελικά τις προσφυγές και τα αρχαία παραμείνουν στη θέση τους.

Ο ίδιος δηλώνει έτοιμος να αρχίσει τις εργασίες την αμέσως επόμενη μέρα, εφόσον το ΣτΕ απορρίψει τις προσφυγές. Υπολογίζει ότι θα χρειαστεί περί τους έξι μήνες μέχρι να ολοκληρώσει την απόσπαση. Ταυτόχρονα θα πρέπει να αρχίσουν και οι αρχαιολογικές ανασκαφές στα υποκείμενα στρώματα, που αποτελεί τον μεγαλύτερο παράγοντα αβεβαιότητας. Η Αττικό Μετρό υπολογίζει ότι είναι εφικτό να ολοκληρωθούν οι νέες ανασκαφές σε επιφάνεια 1.300 τ.μ. σε 3-4 μήνες, ενώ οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι θα χρειαστεί τουλάχιστον ενάμισης χρόνος. Αφού ολοκληρωθούν οι ανασκαφές θα πρέπει να αποφασίσει το ΚΑΣ εάν τα νέα ευρήματα θα αποσπασθούν ή θα καταστραφούν ανάλογα με την αξία τους. Κι αφού απομακρυνθούν και αυτά τα αρχαία, και ολοκληρωθούν οι μελέτες ΟΜ2 για την κατασκευή του σταθμού με την απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαίων, ο χώρος πρέπει να σκαφτεί μέχρι τα 40 μέτρα βάθος, όπου βρίσκονται οι σήραγγες, για να κατασκευαστεί η αποβάθρα του σταθμού. Στη συνέχεια θα πρέπει να κατασκευαστεί η πλάκα πάνω στην οποία θα επανατοποθετηθούν τα αρχαία και μόνο μετά την επιστροφή τους να λειτουργήσει ο σταθμός.

Το χρονοδιάγραμμα είναι τόσο «σφιχτό», που καθιστά τον στόχο να λειτουργεί η βασική γραμμή του μετρό τον Απρίλιο του 2023, δηλαδή σε λιγότερο από τριάντα μήνες από σήμερα, σχεδόν άπιαστο- ή «φιλόδοξο» όπως τον χαρακτήρισε ο πρωθυπουργός