Σήμερα Τρίτη 21 Μαρτίου που γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα της Ποίησης ιντριγκάρει άμεσα για μια σκέψη που απευθύνεται προς όλους, αν δηλαδή στην εποχή μας γίνεται ακόμα ποιητικό σινεμά.

Στο παρελθόν αποκαλούσαμε δίκαια ως ποιητές της εικόνας τους Ταρκόφσκι, Παζολίνι, Παρατζάνοφ, τους δικούς μας Τάκη Κανελλόπουλο και Σταύρο Τορνέ, αλλά και τον Τέρενς Μάλικ, που ευτυχώς ζει και σκηνοθετεί.

Ποια φιλμ, απ’ αυτά που είδαμε σχετικά πρόσφατα, θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ποιητικά και ποιο είναι το μέτρο σύγκρισης;

Τι χαρακτηριστικά πρέπει να διαθέτει μια κινηματογραφική δημιουργία για να παραλάβει αυτόν τον χαρακτήρα;

Σίγουρα μια διαφορετική γραφή, παράκαμψη της κλασικής αφήγησης και υπερβάσεις σε όλα τα επίπεδα.

Το βιβλίο ατύχησε

Από ένα ιδιαίτερο και αγαπημένο βιβλίο είδαμε το «Εκεί που τραγουδάνε οι καραβίδες». Ναι στο κείμενο, όχι στη σκηνοθεσία. Η τελευταία απομόνωσε και κατέγραψε ωραία τοπία, αλλά με γραφικό τρόπο, καθαρά καρτποσταλικό.

Όλη η δυστοπία του χώρου, των βάλτων και της πυκνής φυτείας δεν βρήκε το ισοδύναμο στην συναισθηματική κατάσταση και «ανυδρία» της νεαρής ηρωίδας που επιχειρεί να δραπετεύσει από τα κάθε λογής φαντάσματα. Ο Μάλικ θα ήταν ο ενδεδειγμένος για την καταγραφή αυτής της ισοδυναμίας και αντιστοίχησης. Η «Η Φάλαινα», που αγαπήθηκε πολύ, με ρεκόρ εισιτηρίων στη χώρα μας, βρήκε μια ευτυχή γραφή. Το δράμα του παχύσαρκου λογοτέχνη είναι μια αλληγορία με καθαρά ποιητικό υπερβατικό φινάλε.

Ελληνική ευστοχία

Ο Γιώργος Γούσης, με τα τόσο αγαπημένα στους σινεφίλ «Μαγνητικά πεδία», έδωσε το στίγμα της σωστής ελληνικής παρουσίας στην συμμετοχή στο ποιητικό σινεμά του σήμερα. Σιωπές, οδοιπορικά, εσωτερικές λάμψεις, μαγνητισμοί, συμπαντικές χημείες, έστειλαν το φιλμ στην επιτυχία. Κερδισμένο το στοίχημα από την διακεκριμένη δημιουργό Ίλντικο Ενιέντι από την Ουγγαρία στην «Ιστορία της γυναίκας μου». Με αυτό το σεναριακό υλικό, άλλος σκηνοθέτης θα γύριζε μια καλή τοιχογραφία εποχής.

Εκείνη όμως, γεφυρώνοντας αποστάσεις, διαχειρίστηκε τον χρόνο, ως μια άλλη παράμετρο φορέα του συναισθήματος, καταγράφοντας έτσι με υπερβατικές συνθέσεις τον έρωτα ως φορέα αιώνιας ζωής.

Κορυφαίος Μεξικάνος

Η Μία Χάνσεν Λοβ στο «Νησί του Μπέργκμαν» ξεπέρασε μια συμβατική ιστορία δύσκολων σχέσεων για να ενώσει τους χώρους με την μνήμη, τον έρωτα με την συνέχεια, την «μετάβαση» με το συναίσθημα, την έρευνα με την ωριμότητα, την αγάπη με το σινεμά και την δημιουργία. Οπωσδήποτε να κάνω στάση στο «Ψευδές χρονικό ενός σωρού αλήθειες», μια ποιητική αυτοβιογραφία.

Προσωπικά δεν αμφέβαλα ποτέ για την ποιότητα του Μεξικανού Αλεχάντρο Γκονζάλες Ιναρίτου. Τεράστια κλάση, μεγάλες οι ανατροπές του στο κλασικό αφηγηματικό σινεμά. Η ποιητική του αντίληψη καταγράφεται μέσα από μια σειρά υπερβατικών λήψεων, ελλείψεων, αναφορών, που κρύβουν βαθειά και ευρύτερους συμβολισμούς. Μ’ αρέσει πολύ ο τρόπος που «σβήνει» μια σειρά από ναρκισσιστικά ίχνη. Είναι τώρα στην ακμή τα καριέρας του και έχει πολλά να μας προσφέρει ακόμα.

Ένα υποδειγματικό κορίτσι

Κατά τα άλλα, ποίηση στο σινεμά μπορεί και δικαιούται να είναι ο τρόπος που ο σκηνοθέτης μεταποιεί την πραγματικότητα, είτε ακόμα και το ντοκιμαντέρ. Η υποψήφια για Όσκαρ διεθνούς ταινίας «Το ήσυχο κορίτσι» με γοήτευσε για τον μινιμαλισμό που μετατρέπεται σε ποιητική ματιά. Όλοι μιλάμε και αναφερόμαστε στην αγάπη αλλά αδυνατούμε να την ορίσουμε, να την αποδώσουμε. Εδώ, πίσω από ένα από φιλμ, που θα μπορούσε να ήταν και ντοκιμαντέρ, καταγράφονται τα ίχνη της βιωματικής αγάπης. Προσωπικά έχω στοιχεία και επιχειρήματα να κατατάξω στο σινεμά της ποίησης και τον «Κορσέ».

Η αγαπημένη Σίσι

Θα μπορούσαν να υπάρξουν ενστάσεις κατά πόσο η σκηνοθεσία είναι απλά νεωτερική και όχι ποιητική.

Τι είναι όμως ποίηση παρά ο τρόπος του να δημιουργείς με γρήγορες εικόνες μια σειρά υπαινιγμών και παρατηρήσεων.

Στην ιστορία λοιπόν της περίφημης πονεμένης βασίλισσας της Αυστροουγγαρίας Ελισάβετ (της γνωστής ως Σίσι) στα 40 της χρόνια, η υπερβατική ποίηση των ευρημάτων δίνει μια απόλυτη διαχρονική διάσταση στην περίπτωσή της. Την συνδέει άμεσα με το σινεμά, την συναισθηματική δυστοπία και τις φαντασιωτικές μεταβάσεις των επιθυμιών της. Και πολλά άλλα φιλμ είχαν ανάλογες τεχνικές και τα συμπεράσματα είναι μάλλον ευτυχή. Αναφέρω βασικά το «Vortex» του Γκασπάρ Νοέ. Ο κόσμος χειροτέρεψε κατά πολύ, αλλά η ποίηση θα είναι πάντα εδώ ως έκφραση και ελπίδα.

* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 19.03.2023