Η πανεπιστημιακή ερευνητική κοινότητα, αλλά και οι πρωτοβουλίες των νεοφυών επιχειρήσεων επέδειξαν εγρήγορση και προσέφεραν λύσεις στην κοινωνία και τον άνθρωπο στο πρόβλημα της πανδημίας.

Εργαστήριο Νανοτεχνολογίας

Στο εργαστήριο Νανοτεχνολογίας του ΑΠΘ, οι ερευνητές εργάζονται πυρετωδώς σε νέες μελέτες, εστιάζοντας την προσοχή τους στην πανδημία και στις παραμέτρους γύρω από τις νέες συνθήκες που δημιουργεί στη ζωή των πολιτών. Ομάδα ερευνητών παρακολουθεί καθημερινά τις παγκόσμιες μεταβολές αναφορικά με τον COVID-19 και με βάση τις θεωρίες και τα μοντέλα εξέλιξης των φαινομένων, καταγράφει την πορεία της πανδημίας στη χώρα μας, προχωρώντας σε αξιόπιστα συμπεράσματα για την εξέλιξη και τις επιπτώσεις της νόσου. Όπως εξηγεί ο Στέργιος Λογοθετίδης, καθηγητής Φυσικής του ΑΠΘ και διευθυντής του Εργαστηρίου Νανοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου, η ομάδα του εργαστηρίου και οι συνεργάτες του εργαστηρίου, αποτελούμενη από 50 περίπου ερευνητές, τροποποίησαν τις προτεραιότητές τους και παράλληλα με τη δράση τους, ανέπτυξαν μελέτες και πειράματα γύρω από τον κορονοϊό. «Το εργαστήριο Νανοτεχνολογίας με το οικοσύστημα που έχει δημιουργήσει, δηλαδή τους φορείς και τους συνεργάτες του, έχει ρίξει το βάρος στην ενίσχυση της δράσης κατά του κορονοϊού, εστιάζοντας στα στοιχεία που μπορούν να παραχθούν και να βοηθήσουν στη μάχη της πανδημίας, μέσα από καινούρια συστήματα και προϊόντα προστασίας. Για να το πετύχουμε αυτό προχωρήσαμε στην αναδιάταξη των ιδεών και των δημιουργιών μας, τα οποία έχουν συντελεστεί τα τελευταία 10 χρόνια στο εργαστήριο Νανοτεχνολογίας, με στόχο τη δημιουργία νέων προϊόντων. Από τις δράσεις των ερευνητών του εργαστηρίου, μεγάλο μέρος των εργασιών το στρέψαμε σ’ αυτόν τον τομέα. Για να παραχθούν σε σύντομο διάστημα προϊόντα από ιδέες, απαιτούνται εμπειρία, μηχανήματα, προσπάθεια και υπόβαθρο, δηλαδή πρότερη γνώση, αλλά και ταχύτητα. Όλα αυτά τα διαθέτουμε και η προσπάθεια που κάνουμε είναι μεγάλη και συνεχής. Δεν σταματάει τα Σάββατα και τις Κυριακές, ακόμα και το Πάσχα. Οι έρευνες στο εργαστήριο είναι πυρετώδεις και για να παραχθούν από ιδέες προϊόντα σε σύντομο χρονικό διάστημα, απαιτούνται πολλές ώρες ενασχόλησης και ιδίως συνεργασία με παραγωγικούς φορείς».

Ο κ. Λογοθετίδης και η ομάδα του χαρτογραφούν την εξέλιξη της νόσου στη χώρα μας, με την ερευνητική δραστηριότητα να οδηγείται με αξιοπιστία και πιστότητα σε ασφαλή συμπεράσματα για την πορεία της νόσου, εστιάζοντας για παράδειγμα, τις τελευταίες εβδομάδες στις προβλέψεις μετά την άρση των μέτρων, λαμβάνοντας υπόψη τα καθημερινά δεδομένα. «Από την πρώτη μέρα της εμφάνισης της πανδημίας στη χώρα μας ασχολούμαστε με προβλέψεις, θεωρίες και μοντέλα, ώστε να παράγουμε αξιόπιστα συμπεράσματα για την εξέλιξη της πανδημίας. Οι θεωρίες και αυτά τα μοντέλα προβλέπουν την εξέλιξη ενός φυσικού η βιολογικού φαινομένου, αλλά βεβαίως η εξέλιξη, η ένταση και η ταχύτητα του μπορούν να επηρεαστούν από τα μέτρα που μπορεί να πάρει μια χώρα, αλλά και μια περιφέρεια. Τα αποτελέσματα αυτών των προβλέψεων αποτελούν ένα σημαντικό εργαλείο για την επόμενη ημέρα, δηλαδή φωτίζει τη διαδρομή, πως πρέπει να προχωρήσουμε. Το φαινόμενο δεν θα σταματήσει απότομα, θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τον ιό για αρκετό διάστημα ακόμη, το ίδιο και εμείς, θα συνεχίσουμε την ερευνητική καταγραφή και τις προβλέψεις που αποτελούν ένα σημαντικό εργαλείο. Σύμφωνα με τα μέχρι τώρα δεδομένα ο αριθμός των νέων κρουσμάτων παρουσιάζει έντονα σημάδια μείωσης και αυτό θα συνεχιστεί και τον Μάιο στην Ευρώπη, και στη χώρα μας, πάντα όμως σε σχέση και με τον περιορισμό και τα μέτρα, και την ταχύτητα που αυτά θα αίρονται. Η παρατήρηση αυτή στηρίζεται στην ανάλυση των συνολικών περιπτώσεων για κάθε χώρα με τα μοντέλα ανάλυσης. Παράλληλα, από ότι είναι γνωστό τόσο για την Ελλάδα όσο και για κάθε άλλη χώρα μας δείχνουν πως δεν έχει δημιουργηθεί ανοσία στον πληθυσμό και αυτό είναι ένα σημαντικό στοιχείο για την επόμενη περίοδο».

Εργαστήριο Μεταλλογνωσίας του ΑΠΘ

Το Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ έχει αποδείξει ότι αναπτύσσει καινοτόμα ερευνητική δραστηριότητα με διεθνή απήχηση στην ερευνητική κοινότητα, αλλά και χρήσιμες λύσεις για την κοινωνία και τον άνθρωπο. Τα τελευταία χρόνια όπως εξηγεί στη «ΜτΚ» ο Νικόλαος Μιχαηλίδης, καθηγητής του Τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών του ΑΠΘ και Διευθυντής του Εργαστηρίου Μεταλλογνωσίας του Τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών, «η τεχνολογία της 3D εκτύπωσης έχει επιτρέψει τη γρήγορη προσαρμογή ερευνητικών και παραγωγικών μονάδων στις ανάγκες των εκάστοτε εφαρμογών. Στην περίπτωση της μάχης για την πανδημία, η τεχνολογία αυτή αποδείχθηκε παγκοσμίως ότι διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην παραγωγή μέσων ατομικής προστασίας όπως μάσκες και προμετωπίδες για ιατρούς και νοσηλευτές καθώς και αναπνευστικών βαλβίδων για νοσηλευόμενους. Διάφορα εργαστήρια του Τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών έδειξαν εγρήγορση με εθελοντική προσφορά στον τομέα αυτό, αξιοποιώντας τις ήδη αναπτυγμένες δομές 3D εκτυπωτών με ποικίλες δυνατότητες εκτύπωσης. Το Εργαστήριο Μεταλλογνωσίας, εκδήλωσε άμεσα τη διαθεσιμότητά του να συνδράμει στη συλλογική προσπάθεια και μεταξύ άλλων δραστηριοτήτων αναπτύσσει νέα προηγμένα υλικά και τεχνολογίες 3D εκτύπωσης διαθέτοντας μια σειρά από 3D εκτυπωτές.

Μέρος της Ερευνητικής ομάδας του Εργαστηρίου Μεταλλογνωσίας του ΑΠΘ από το πρόσφατο 7ο Πανελλήνιο Συνέδριο Μεταλλικών Υλικών.

Η ερευνητική του ομάδα αποτελείται από 25 ερευνητές (μεταδιδάκτορες, υποψήφιους διδάκτορες, μεταπτυχιακούς και προπτυχιακούς φοιτητές) και ενεργοποιείται μέσω της ομάδας Έρευνας & Ανάπτυξης Προηγμένων Υλικών και στο Κέντρο Διεπιστημονικής Έρευνας και Καινοτομίας (ΚΕΔΕΚ) του ΑΠΘ. Στο ΚΕΔΕΚ έχει αναπτύξει σε συνεργασία με Έλληνες ερευνητές και εγκαταστήσει 3D εκτυπωτή μεγάλου όγκου εκτύπωσης και υλικών υψηλής μηχανικής αντοχής. Η εν λόγω έρευνα συμπληρώνεται από την πολυετή δραστηριότητά του Εργαστηρίου Μεταλλογνωσίας στην ανάπτυξη νανοσωματιδίων με ισχυρή αντιμικροβιακή και αντιική δράση, όπως αποδεικνύεται από ιδίες μελέτες και τη διεθνή βιβλιογραφία, έρευνα που οδήγησε στη δημιουργία της εταιρίας PLiN Nanotechnology ΑΕ τεχνοβλαστού του ΑΠΘ. Τα υλικά αυτά βρίσκουν εφαρμογή στην ιατρική, στην ενέργεια, στην ηλεκτρονική ακόμη και σε καθημερινές εφαρμογές και προϊόντα ατομικής προστασίας και περιποίησης ανθρώπων και κατοικίδιων ζώων. Η χρήση νανοϋλικών μπορεί να αποτελέσει μια ανταγωνιστική λύση για αντισηπτική προστασία σε αναλογία με γνωστά καταναλωτικά προϊόντα».

Τα σχέδια του Εργαστηρίου Μεταλλογνωσίας δεν σταματούν εδώ και ήδη εργάζονται πάνω στην εξέλιξη και αξιοποίηση υλικών που θα συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Σύμφωνα με τον κ. Μιχαηλίδη στόχος είναι η «περαιτέρω εξέλιξη και αξιοποίηση των υλικών και τεχνικών για την ανάπτυξη προϊόντων που σχετίζονται με βιομηχανικές εφαρμογές και τον άνθρωπο. Στα υλικά που έχουμε ήδη αναπτύξει περιλαμβάνονται νέα υβριδικά και σύνθετα υλικά με δυνατότητα ενσωμάτωσης νανοϋλικών που προσδίδουν πολυλειτουργικές ιδιότητες, ικανά να εκτυπωθούν με τεχνικές προσθετικής κατασκευής. Με το όρο πολυλειτουργικά υλικά εννοείται η πρόσδοση επιπλέον ιδιοτήτων, πέραν των γνωστών, όπως αντιμικροβιακή και αντιική δράση, υδροφοβικότητα, υψηλή αγωγιμότητα κλπ. Επίσης, πορώδη υλικά και νανοϋλικά με ικανότητα απορρόφησης ενέργειας και εναλλαγής θερμότητας για φιλτράρισμα και καθαρισμό υδάτων και χρήση ως εμφυτεύματα για την αντικατάσταση οστίτη ιστού ή έξυπνα βιοϋλικά μνήμης σχήματος που θυμούνται το σχήμα τους υπό δεδομένες συνθήκες θερμοκρασίας για χρήση ως εμφυτεύματα. Όλα τα παραπάνω απαιτούν διεπιστημονικές εθνικές και διεθνείς συνεργασίες και συντονισμένη προσπάθεια σε συνεργασία με φορείς και τη βιομηχανία. Το θλιβερό παράδειγμα της πανδημίας ανέδειξε το γεγονός ότι η επιστημονική γνώση και η τεχνολογική ανάπτυξη όταν λειτουργούν συντονισμένα είναι ικανά να προσφέρουν βιώσιμες λύσεις», τονίζει.

Ασπίδες προσώπου σε χρόνο ρεκόρ

Στην περίπτωση της ομάδας «COVID-19 Response Greece» χρειάστηκαν μόλις λίγες εβδομάδες για να δημιουργήσουν τη δική τους ομάδα και να προχωρήσουν στο σχεδιασμό και τη διάθεση χιλιάδων προστατευτικών ασπίδων προσώπου, δίνοντας λύση σε ένα σημαντικό πρόβλημα της ιατρικής κοινότητας που δημιούργησε η εμφάνιση της πανδημίας στη χώρα μας. Όπως εξηγεί στη «ΜτΚ» ο Δημήτρης Μουστάκας, μέλος της εθελοντικής ομάδας «COVID-19 Response Greece», όλα έγιναν γρήγορα και κανείς δεν περίμενε την μεγάλη ανταπόκριση που θα είχε το δημιούργημά τους. «Η ομάδα ξεκίνησε πριν από ένα μήνα, αποτελείται από περισσότερα από 250 μέλη, με τον αρχικό πυρήνα να δημιουργείται μέσα από το οικοσύστημα του ‘OKThess’. Τις τελευταίες εβδομάδες καταλάβαμε ότι η ζωή μας έχει αλλάξει, δεν θα μπορούσαμε να κάνουμε τις δουλειές μας και ότι υπήρχε μια μεγάλη ανάγκη από υλικά και υπηρεσίες από το υγειονομικό προσωπικό της χώρας. Έτσι λοιπόν, σχεδόν αστραπιαία αντιδράσαμε, κινητοποιηθήκαμε διαδικτυακά και αρχίσαμε να καταγράφουμε τις ελλείψεις που υπάρχουν στην ιατρική κοινότητα. Μέσα σε δυο ημέρες σχεδιάσαμε δυο λειτουργικά πρωτότυπα υποκατάστατα ασπίδας προσώπου και αφού τα παρουσιάσαμε στο διοικητή του Νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ και τον πρόεδρο του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου και τα ενέκριναν, ξεκινήσαμε τη μαζική παραγωγή. Στο τέλος της πρώτης εβδομάδας είχαμε διανείμει περισσότερες από 5 χιλιάδες ασπίδες προσώπου. Ήταν κάτι που δεν το περιμέναμε και μας έδωσε χαρά, να προσφέρουμε σε μια τόσο δύσκολη περίοδο».

Ο Δημήτρης Μουστάκας, μέλος της εθελοντικής ομάδας «COVID-19 Response Greece» με την προστατευτική ασπίδα

Όπως εξηγεί ο κ. Μουστάκας, η ομάδα ιεράρχησε τις προτεραιότητες και προχώρησε σε παραδόσεις ασπίδων σε ολόκληρη τη χώρα, την ίδια ώρα που τα μέλη της εργάζονται εντατικά και σε άλλα σχέδια που περιλαμβάνουν διαφορετικές πτυχές λύσεων στη μάχη κατά του κορονοϊού. «Αυτή τη στιγμή έχουν δοθεί πάνω από 31 χιλιάδες ασπίδες προσώπου. Πρώτη προτεραιότητα για εμάς ήταν η παράδοση του υλικού σε νοσοκομεία και ιατρικούς συλλόγους, που αντιμετωπίζουν το μεγαλύτερο όγκο του προβλήματος της πανδημίας. Είναι ενδεικτικό ότι σε περιοχές που βρέθηκαν στο επίκεντρο, όπως η Καστοριά, η Ξάνθη και ο Έβρος, στείλαμε μεγάλο αριθμό προστατευτικών ασπίδων την ίδια μέρα. Νοσοκομεία, δομές και κρατικός μηχανισμός βρίσκονται ψηλά στη λίστα των παραδοτέων ασπίδων. Παράλληλα, διαθέτουμε τη λύση μας και σε ΜΚΟ προσφέροντας στο προσφυγικό πεδίο, καθώς και σε έκτακτες συνθήκες όπου κληθήκαμε, δίνοντας το προϊόν σε τιμή κόστους, αλλά και μέσω δωρεών από εταιρείες και ιδιώτες, και πάντα χωρίς να παρεκκλίνουμε από τη φιλοσοφία και τον στόχο μας να συμβάλλουμε αφιλοκερδώς στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Η ομάδα μας απαρτίζεται από εθελοντές σε όλη την Ελλάδα και με διαφορετικό επιστημονικό και τεχνολογικό υπόβαθρο. Αυτή την περίοδο ερευνούμε και φτιάχνουμε πρωτότυπα προστατευτικών μασκών από διαφορετικά υλικά, που είναι διαθέσιμα αυτή τη στιγμή στην αγορά, αναπνευστήρων και άλλων λύσεων που σχετίζονται με τον τομέα της εφαρμογής. Παράλληλος στόχος μας αποτελεί η διευκόλυνση των νοσοκομείων και του κρατικού μηχανισμού παρέχοντας μια ευρεία γκάμα διαδικτυακών υπηρεσιών. Επιπλέον προσφέρουμε τη βοήθειά μας στους ανθρώπους που μένουν στο σπίτια δίνοντάς τους είτε ψυχολογική υποστήριξη, είτε εκπαιδεύοντας και απασχολώντας μικρά παιδιά, μέσα από απομακρυσμένα εκπαιδευτικές δραστηριότητες».

O Ευστράτιος Στυλιανίδης, αντιπρύτανης Έρευνας και Διά Βίου Εκπαίδευσης του ΑΠΘ

Επιστήμη και Έρευνα

Η επιστήμη, η έρευνα και το ανθρώπινο δυναμικό των πανεπιστημίων δίνουν ηχηρό «παρών» σε αυτή την παγκόσμια δοκιμασία, όπως τονίζει στη «ΜτΚ» ο Ευστράτιος Στυλιανίδης, αντιπρύτανης Έρευνας και Διά Βίου Εκπαίδευσης του ΑΠΘ. Σύμφωνα με τον ίδιο, «η έρευνα δεν μένει σπίτι, δεν σταματάει, και στο ΑΠΘ έχει γίνει το τελευταίο διάστημα μια μεγάλη προσπάθεια των ερευνητικών ομάδων για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Στο επίκεντρο για ακόμη μια φορά βρίσκεται το ανθρώπινο δυναμικό, που αντέχει κάτω και από αυτές τις συνθήκες. Μέσα σε 1,5 μήνα έχουν υποβληθεί 73 προτάσεις σε ανταγωνιστικά ευρωπαϊκά και διεθνή πλαίσια χρηματοδότησης και έχουν ξεκινήσει 47 νέα έργα. Παράλληλα, συνεχίζεται η διαχείριση 2.120 ερευνητικών μελετών και έργων παροχής υπηρεσιών που βρίσκονται σε εξέλιξη. Είμαστε σε θέση να συνεχίσουμε με τις νέες συνθήκες που έχουν προκύψει και αυτό είναι το ενδιαφέρον για τον ΕΛΚΕ. Η εποχή αυτή δείχνει τη διασύνδεση της πανεπιστημιακής έρευνας με την εκπαιδευτική κοινότητα και την κοινωνία. Είμαι ικανοποιημένος από τη δουλειά που γίνεται και πιο αισιόδοξος ότι αυτή η εσωτερικότητα που περάσαμε θα μας οδηγήσει σε κάτι καλύτερο, από τις συνεργασίες, μέχρι τα καινοτόμα ερευνητικά αποτελέσματα».

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 26 Απριλίου 2020