Μόνο τον μήνα Σεπτέμβριο εθεάθησαν σε παραλίες της Χαλκιδικής -τουλάχιστον τέσσερις φορές- μεμονωμένα άτομα φώκιας, τα οποία είτε απολάμβαναν τον ήλιο στις ακτές είτε κολυμπούσαν.

Η τελευταία εμφάνιση φώκιας ήταν στη θαλάσσια περιοχή της Βουρβουρούς, όπου το όμορφο θηλαστικό απαθανατίστηκε να «γλιστράει» στα πεντακάθαρα νερά της Σιθωνίας. Ωστόσο, είχαν προηγηθεί κι άλλες: στην παραλία Γλαρόκαβος, στο Πευκοχώρι, στη Μεταμόρφωση αλλά και στο Κριαρίτσι.

Σύμφωνα με τον Οδυσσέα Παξινό, ωκεανογράφο και ερευνητή στη Mom, την Εταιρεία για τη Μελέτη και Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας, «στις περισσότερες από τις παραπάνω περιπτώσεις εμφάνισης της φώκιας, μιλάμε για την ίδια αρσενική φώκια, η οποία φαινόταν αρκετά κουρασμένη και ταλαιπωρημένη. Πιθανότατα είναι μεγάλη σε ηλικία και βγήκε αρκετές φορές στις ακτές για να ξεκουραστεί. Οι αρσενικές μεσογειακές φώκιες διακρίνονται από το μαύρο τρίχωμά τους, τη λευκή κηλίδα στην κοιλιακή χώρα. Βγαίνουν κυρίως στις παραλίες για ξεκούραση, κάτι που μπορεί να διαρκέσει αρκετές ώρες ή και ημέρες».

Η φώκια ωστόσο που εθεάθη να κολυμπά στη Βουρβουρού, είναι άλλη μικρή φώκια περίπου 5-6 μηνών.

Από τους πιο σημαντικούς βιότοπους η Χαλκιδική

Η Χαλκιδική είναι ένας ιδανικός βιότοπος για τη μεσογειακή φώκια. Όπως επίσης κι άλλες περιοχές στη Βόρεια Ελλάδα, για παράδειγμα η Καβάλα και η Θάσος, όπου κατά καιρούς υπήρξαν επίσης αναφορές για εμφάνιση μεμονωμένων ατόμων της φώκιας. Γι' αυτό, όπως εξηγεί ο κ. Παξινός, μιλώντας στο makthes.gr, είναι αρκετά αναμενόμενο να συναντήσει κανείς φώκιες σ’ αυτές τις περιοχές.

«Επιπλέον, υπάρχει μια ανοδική τάση του πληθυσμού της μεσογειακής φώκιας στην Ελλάδα με αποτέλεσμα, ενώ συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο των απειλουμένων ειδών της Διεθνούς Ένωσης για την Προστασία της Φύσης (IUCN ), να έχει βελτιωθεί η κατάσταση του είδους από «Κρισίμως Κινδυνεύον» σε «Κινδυνεύον» από το 2016. Γι' αυτό και πλέον είναι εύκολο να δει κανείς φώκιες σε παραλίες σε όλη την ελληνική επικράτεια. Έχουν την ικανότητα να ταξιδεύουν σε πολύ μεγάλες αποστάσεις και δεν είναι απαραίτητο να δούμε μια φώκια στο μέρος όπου έχει γεννηθεί».

Αυτή η περίοδος μάλιστα είναι η περίοδος αναπαραγωγής για τις μεσογειακές φώκιες με την κορύφωση να είναι τον Οκτώβριο.

Ποια τα χαρακτηριστικά της μεσογειακής φώκιας

Η μεσογειακή φώκια είναι από τα μεγαλύτερα είδη φώκιας στον κόσμο. Έχει μήκος περί τα 2,5 μέτρα και βάρος 300 κιλά, με τα ενήλικα αρσενικά να είναι λίγο πιο μεγάλα και πιο βαριά από τα θηλυκά. Εκτιμάται ότι ζει περίπου 45 έτη. Τα θηλυκά ωριμάζουν σε ηλικία 3 - 4 ετών, ενώ τα αρσενικά λίγο αργότερα. Το μήκος των ενήλικων ζώων κυμαίνεται μεταξύ 2-3 μέτρων, ενώ το βάρος τους φθάνει έως και τα 350 κιλά. Στα θηλυκά είναι ευδιάκριτο το μικρότερο μέγεθός τους από τα αρσενικά. Το σώμα τους καλύπτεται από στιλπνό τρίχωμα, μήκους περίπου μισού εκατοστού. Το χρώμα τους ποικίλλει από ανοιχτό γκρι και μπεζ στα θηλυκά μέχρι σκούρο καφέ και μαύρο στα αρσενικά. Πολλές φορές το χρώμα τους εμφανίζεται διάστικτο και με ανοιχτόχρωμα σημεία στον αυχένα, τον λαιμό και την κοιλιά. Στα αρσενικά είναι ιδιαίτερα εμφανής και ευδιάκριτη η λευκή κηλίδα στην κοιλιά.

Η αναπαραγωγή της Μονάχους μονάχους

Η εμβληματική για τη θάλασσά μας μεσογειακή φώκια Μονάχους μονάχους είναι ένα ντροπαλό, παράκτιο ζώο με ιδιαίτερη αγάπη σε υποβρύχιες σπηλιές και απομονωμένες παραλίες. Συνήθως σε τέτοια μέρη γεννά και θηλάζει τα μικρά της. Ζευγαρώνουν στο νερό και γεννούν κάθε 2 χρόνια μετά από κύηση 10 μηνών και πάντα στη στεριά. Συνήθως γεννούν ένα μικρό και σπανιότερα δύο. Μπορεί να κολυμπήσει πολύ μεγάλες αποστάσεις μέσα σε λίγες εβδομάδες ή μήνες. Επίσης καταδύεται στα 170 μέτρα αναζητώντας ψάρια, και κατά κύριο λόγο χταπόδια, που είναι η αγαπημένη της τροφή.

Η Ελλάδα διαθέτει ένα τεράστιο δίκτυο θαλασσινών σπηλιών που προσφέρουν καταφύγιο στη μεσογειακή φώκια, αλλά και σε ένα πλήθος άλλων οργανισμών! Το τέλος της άνοιξης είναι η εποχή που οι φώκιες χρησιμοποιούν ελάχιστα τις σπηλιές καθώς είναι στην ανοιχτή θάλασσα όπου τρέφονται καθώς ετοιμάζονται σε λίγο καιρό να γεννήσουν τα μικρά τους.

Οι κύριες απειλές για τη μεσογειακή φώκια στην Ελλάδα, σύμφωνα με την ΜΟm, σχετίζονται κυρίως με τις ανθρώπινες δραστηριότητες, και είναι οι εξής:

Η ηθελημένη θανάτωση

Η ηθελημένη θανάτωση από άνθρωπο αποτελεί την πιο σημαντική απειλή για τη μεσογειακή φώκια, το μεγαλύτερο πληθυσμό της οποίας φιλοξενεί η Ελλάδα, καθώς 400-450 από τις 750-800 περίπου φώκιες που έχουν απομείνει σε παγκόσμιο επίπεδο, ζουν και αναπαράγονται σε ελληνικά νερά.

Η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη του μαζικού τουρισμού

«Η ανθρώπινη δραστηριότητα είναι ένας κίνδυνος που δεν τον αντιλαμβανόμαστε άμεσα, όμως οδηγεί στην αλλοίωση και την προοδευτική καταστροφή και υποβάθμιση των βιοτόπων και των διαθέσιμων ενδιαιτημάτων της μεσογειακής φώκιας. Υπάρχουν περιστατικά με λουόμενους που εισέρχονται με μικρά σκάφη αναψυχής στις σπηλιές που οι φώκιες χρησιμοποιούν για την αναπαραγωγή τους, προκαλώντας όχληση. Αν μάλιστα τύχει και σε κάποια σπηλιά βρίσκεται μια μητέρα φώκια με το μικρό της, αν αυτή νιώσει ότι απειλείται τότε θα το εγκαταλείψει και θα φύγει και φυσικά το μικρό δεν θα επιζήσει», σημειώνει.

Τα δίχτυα των αλιέων συχνά γίνονται θανάσιμες παγίδες για τη μεσογειακή φώκια. Τα ζώα του είδους παγιδεύονται, κυρίως, σε στατικά δίκτυα που χρησιμοποιούνται ευρέως από την παράκτια αλιεία.

Η ρύπανση

Η θαλάσσια ρύπανση και κυρίως τα αόρατα μικροπλαστικά αναδεικνύονται σε σοβαρή απειλή για τα θαλάσσια οικοσυστήματα και επομένως για την επιβίωση της μεσογειακής φώκιας.

Είδες φώκια; Τι πρέπει να κάνεις;

Στον παρακάτω "Οδηγό Παρατήρησης Μεσογειακής Φώκιας" μπορούμε να ενημερωθούμε για το τι "ΠΡΕΠΕΙ" και τι "ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ" να κάνουμε σε περίπτωση που δούμε μεσογειακή φώκια.

Μέσα στο νερό: Δεν πανικοβαλλόμαστε, ούτε κάνουμε απότομες κινήσεις. Πρέπει να αποφεύγουμε να πλησιάσουμε το ζώο και, εάν ψαρεύουμε, σε καμία περίπτωση δεν το σημαδεύουμε με το ψαροντούφεκο.

Οι μεσογειακές φώκιες δεν είναι επιθετικά ζώα. Όμως, αν αισθανθούν απειλή, ή πανικοβληθούν, μπορεί να γίνουν επιθετικά.

Μέσα στο νερό είναι ταχύτατες, ενώ η όραση και η ακοή τους λειτουργούν πολύ καλύτερα από του ανθρώπου.

Γενικά, πρέπει να αποφεύγονται οι θόρυβοι κοντά σε μια φώκια, να μην πετάμε άμμο, πέτρες και άλλα αντικείμενα, προκειμένου να τραβήξουμε την προσοχή της.

Τηρούμε τις αποστάσεις ασφαλείας για να μπορούμε να παρατηρήσουμε και να θαυμάσουμε αυτό το υπέροχο ζώο ανενόχλητα!

Στη στεριά: Πολλές φορές οι φώκιες βγαίνουν στη στεριά την περίοδο που αλλάζουν τρίχωμα ή για να ξεκουραστούν ή όταν επιθυμούν να μείνουν στεγνές, μπορεί όμως και να πρόκειται για ζώο που χρειάζεται βοήθεια. Οπότε, εμείς δεν πρέπει να προσπαθούμε να τις σπρώξουμε στο νερό, ούτε να τις βρέξουμε.

Κρατάμε απόσταση τουλάχιστον 30 μέτρων, σεβόμενοι τον χώρο της. Επιπλέον, δεν ταΐζουμε τις φώκιες. Δεν κάνουμε θορύβους, δεν τις πετάμε άμμο ή άλλα αντικείμενα προκειμένου να τραβήξουμε την προσοχή τους. Όπως κάθε άγριο ζώο, η φώκια χρειάζεται ησυχία, απόσταση και σεβασμό.

Δεν εμποδίζουμε την πρόσβασή τους στη θάλασσα, ούτε αφήνουμε τα παιδιά να τις πλησιάσουν, μπορεί να τραυματιστούν καθώς η συμπεριφορά της φώκιας μπορεί να είναι απρόβλεπτη. Αλλά και τα κατοικίδια, τα κρατάμε σε απόσταση, καθώς μπορεί να φέρουν επικίνδυνες ασθένειες.

Επικοινωνούμε με το πλησιέστερο Λιμεναρχείο ή Λιμενική Αρχή για να αναφέρουμε το περιστατικό και ειδοποιούμε ΑΜΕΣΑ τη MOm καλώντας στο: 210 5222 888 και το 6942 494471. Η MOm θα καταγράψει την πληροφορία, θα μας συμβουλέψει για το τι πρέπει να κάνουμε και, αν είναι απαραίτητο, η Ομάδα Διάσωσης θα επέμβει άμεσα.

Ειδοποιούμε άμεσα ακόμα και αν το ζώο είναι νεκρό. Η νεκροψία μιας φώκιας θα δώσει πολύτιμα στοιχεία για τη διάσωση άλλων ζώων του είδους. 

Σε θαλάσσια σπηλιά: Αν είμαστε με σκάφος, δεν προσπαθούμε να μπούμε μέσα στη σπηλιά, όπου μπορεί να είναι μια μητέρα με το μικρό της. Δεν κάνουμε απότομες μανούβρες και, είτε απομακρυνόμαστε με χαμηλή ταχύτητα, είτε σβήνουμε τη μηχανή μας για να θαυμάσουμε ήσυχα αυτό το σπάνιο πλάσμα στο φυσικό του περιβάλλον.

Διαφορετικά, απομακρυνόμαστε κολυμπώντας αργά και κοντά στα βράχια ώστε να μην κλείνουμε την είσοδο της σπηλιάς και νιώσει το ζώο παγιδευμένο. Να θυμόμαστε πάντοτε ότι οι φώκιες μέσα στο νερό και σε θαλασσινές σπηλιές βρίσκονται στο φυσικό τους περιβάλλον, οπότε το πιθανότερο είναι να μην πρόκειται για ζώα που χρειάζονται βοήθεια.

Οι ελληνικές θάλασσες είναι ένα υγιές και φιλόξενο περιβάλλον για τη μεσογειακή φώκια αλλά γενικότερα για την άγρια ζωή. Παρόλα αυτά, ενέχουν κινδύνους τους οποίους πρέπει να λαμβάνουμε πάντα υπόψη. Η σωστή ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινωνίας σχετικά με την ανάγκη προστασίας της μεσογειακής φώκιας αλλά και των ελληνικών ακτών και θαλασσών είναι ιδιαίτερης σημασίας.